KULTURHISTORISK VEGBOK. RUTEDEL SUNNHORDLAND RV. 545 FITJAR TEMA: Kremmerleier T105, KART: K440 Engesund I over 350 år har det vore gjest gjevar - stad og handelsstad på ENGESUND i Fitjar øyane. Plassen ligg midt i leia, med ei lun hamn att - med den Færøysund. vêr harde Selbjørns - fjorden. FÆRØYSUND Engesund var eingong Den gamle handelsstaden ligg ved sundet ein del av mellom Stord og Færøy i Langenuen. Her det store var det landhandel og dampskipsekspe di - nett verket sjon fram til 1964. Då vart han delen flytta av histo riske over til den nye ferje staden i Sandvikvåg. overnat tings - På 1600-talet var det både gjest- stader på gjevarstad og handelsstad her, men han kysten. kunne ikkje tevla med Bekkjarvik, Engesund og Brandasund, som låg nær Akvarell av det tette bygningsmiljøet i Engesund på 1800-talet. dei rike fiskefelta. Difor var det vanskeleg å klara seg her, og busitjarane flytta ofte. ngesund er nemnd som tingstad alt Dei blankskurte svaberga har vore I 1700-åra og tidleg på 1800-talet ser i 1650. 11. januar det året sat soren - tørkestaden for store mengder salta torsk det ikkje ut til at det vart drive handel Eskrivar, fut og seks lagrettemenn i opp gjennom åra. I høgsesongen var det her, for det er i denne tida berre tinglyst tingstova der, med INGEBORG OLSDOTTER arbeid for 200 mann. Lyngbrenning gav kongeleg privilegiebrev for gjestgjevarverk - frå Bergen framfor seg. Ho vart dømd beite for utegangarsau, torvspading gav semda. Då handelen vart frigjeven i 1842, som heks og brend på Horneland i mai. varme i stova. På dei frodige bøane dyrka blomstra FÆRØY SUND opp, og her vart det Gjestgjevarverksemda på kysten vart dei korn, og vatnet på øya traut aldri. både damp skipsstoppestad og postopneri. fastlagd i forordninga av 1648, og På tunet stod tett i tett med hus: eit Den empire-prega hovudbygningen, handelsverksemda skriv seg attende til stort sjøhus, lagerbu, løe, uthus, ting - med fine louis-seize-detaljar innvendig same tida. Engesund var eitt av dei første stove med gardsklokke på taket, fargeri, på listverk og dører, skal vera flytta hit i kremmarseta utanfor byen. Fram til 1842 bakeri og bondestove. På sjøen har 1858 frå Litle-Bergen eller Fana. Det var det byborgarar som hadde hand om eigarane drive med hummar- og østers- står også eit sjøhus, ei krambu og ei løe handelen, seinare tok bygde folk over. oppdrett. I dag er det lakseopp drett som på bruket, medan bakeriet og bondestova Landhandelen vart lagd ned i 1973. gjev attåtnæring og arbeidsplassar. Berre er rivne. Hovudhuset på den tidlegare Det byprega «storahuset» vart bygt hovudbygningen, eit sjøhus og nokre gjestgjevarstaden er restaurert og har opna rundt 1840 av den eventyrlege seglskute- andre bygningar står att i dag. Engesund dørene for nye gjester, med gode overnat - skipperen TOLLEV THOMSEN frå Tysnes. vart i mange år vore drive som som mar - tingsrom i ’gamlahuset’ og i krambua – Attåt handelen dreiv han med den pensjonat og er i dag ein nydeleg stad å ❑ og ein færing til fiske på fjorden. største sildenota i distriktet og var ein av koma til. dei mest driftige notbasane på kysten. SMEDHOLMEN Like ved leia frå Fitjar til Engesund ligg SMEDHOLMEN. Holmen har frå gammalt av vore kalla Kjeaholmen og har vore utmarksbeite for Vestbøstadgardane. Truleg vart holmen ryddja og bygd på 1600-talet. Brukaren var skyss-skaffar for Engesund skyss-stasjon. I 1745 er skaffaren nemnd: «Wed Engsund... Svend Kiholmen som niuder af hver Mand 4 skilling skaffertold». På Kjeaholmen busette det seg ein børsesmed, og smedtradisjonen vart ført vidare i fleire generasjonar. Dei hadde arbeid som smedar for Søndhordland Kompani, og dei vart gifte inn i kjøp mannsaristokratiet. Smia er riven. Ho stod nede ved sjøen, nord for stovehuset. Men holmen vert enno kalla Smedholmen, etter smedane. I dag er det Smedholmen Kyst- og naturlivsskule som leiger holmen av Miljø vern - departementet og Fitjar kommune; ein velorganisert leirskule med kystkultur og gamle bruksbåtar. 219.