ISSN 2657-9251 Nr 4 (47) 2019 BIULETYN INFORMACYJNY PKN ICOMOS PAŹDZIERNIK-GRUDZIEŃ LAUREACI NAGRODY im. JANA ZACHWATOWICZA w 2019 r. uProf. Michał Gawlikowski, archeolog; uProf. Maria Lubocka-Hoffmann, konserwator zab. uProf. Benjamin Mouton, architekt, konserwator Fragment karty tytułowej elbląskiej Księgi łąkowej z 1421 r. Lew z Palmyry, symbol i logo dziedzictwa światowego Bliskiego Wschodu Panorama Paryża. Grafika w technice drzeworytu sztorco- wego z lat 1880-tych przedstawiająca panoramę Paryża od strony rzeki Sekwa- ny. Grafika stanowiła ilustrację frontowej strony jednego „L’Illustration“. BIULETYN INFORMACYJNY PKN ICOMOS Nr 4 (47) 2019 1 OD REDAKCJI SPIS TREŚCI OD REDAKCJI Od Redakcji .........................................................................................(s. 2) Ostatni, czwarty numer Biuletynu ’19, zwięzły w objęto- ści, głównie informuje o wydarzeniach podejmowanych JAK CHRONIĆ ....................................................................................(s. 4) Marrakesz – Zebranie Generalne ‘19 ..........................................(s. 4) dla ochrony zabytkowej spuścizny, ale przede wszystkim Walne Zgromadzenie PKN ICOMOS 2-3 grudnia 2019 .......(s. 4) także o ludziach, którzy swoją wiedzą, pracą i działaniem Laureaci: Michał Gawlikowski, Maria Lubocka-Hoffmann, potrafili wydobyć i ukazać znaczenie pamięci o korzeniach Benjamin Mouton ......................................................................... (s. 8 kulturowych, i często czynią to dalej. Zwyczaj zgromadzeń GAZETA Z PEGAZEM .........................................................................(s. 9) dorocznych Polskiego Komitetu Narodowego ICOMOS Ci, co odeszli: Ewa Łuszczyńska-Jankowska, Hanna Krzyżanowska, Andrzej Heidrich, wiąże termin spotkania z początkiem grudnia i Biuletyn Włodzimierz Mucha ................................................................. (s. 12) swoją ostatnią odsłonę przesuwa na początek kolejnego In Memoriam: K. Dąbrowski, K. Michałowski ...................(s. 15-16) roku. Tym razem jednak wcześniej zamykamy jego łamy za- powiadając wydarzenia 2-3 grudnia na Zamku Królewskim JAK CHRONIĆ ................................................................................ (s. 18) w Warszawie, w którym spotkanie to tradycyjnie ma miej- Waza na Zamku Królewskim ...................................................... (s. 18) sce. Pojęcia tradycja i pamięć są w tym kontekście szczegól- Zuchwała kradzież z królewskiego skarbca w Dreźnie ..... (s. 24) nie istotne, gdyż założyciele ICOMOS – Jan Zachwatowicz Wokół dziedzictwa – przeszłość i przyszłość ........................ (s. 51) i Stanisław Lorentz, to postaci symboliczne dla ochrony zabytków w Polsce i jednocześnie twórcy Zamku po za- CO CHRONIĆ .................................................................................. (s. 29) Dziedzictwo kultury i natury – jerzyki nad nami ............... (s. 29) gładzie wojennej. Trudno przecenić ich zasługi i znaczenie Adam Gatniejewski, Ochrona siedlisk jerzyków ich działań dla kultury. Po konferencji naukowej zawsze w za bytkowych murach Krakowa ...................................................... (s. 30) poprzedzającej Walne Zgromadzenie gościć będziemy lau- reatów nagrody im. Jana Zachwatowicza – od 2000 roku icoMOS poleca KSIążKI I ... .............................................. (s. 31) najważniejszego wyróżnienia konserwatorów w Polsce – przyznawanej przez Generalnego Konserwatora Zabytków ZaułEK poezji ............................................................................(s. 32) i PKN ICOMOS. Jego laureatami w 2019 r. są Michał Gaw- likowski i Maria Lubocka oraz Benjamin Mouton z Francji. Profesor Michał Gawlikowski jest archeologiem, który od lat 60. XX w. bada zabytki starożytności w Syrii, Iraku, Arabii Sau- dyjskiej i autorytetem światowym, a jego sukcesem było zbadanie starożytnej Palmyry, w której spotykały się architektura i sztuka zachodu i wschodu, oraz działania dla udostępnienia jej reliktów światu. W swojej pracy profesor Gawlikowski łączy sukces badawczy z działaniami konserwatorskimi dla dziedzictwa światowego. Jest pierwszym archeologiem uhonorowa- nym nagrodą im. Jana Zachwatowicza. Profesor Maria Lubocka, absolwentka toruńskiej szkoły konserwacji zabytków, przez ćwierć wieku ratowała zabytki Pomo- rza. Jako Wojewódzki Konserwator Zabytków w Elblągu nie dopuściła do powstania blokowiska na miejscu zburzonego miasta w czasie II wojny światowej. Doprowadziła do odbudowy miasta na planie średniowieczna. Miasta domów nawią- zujących do form historycznych metodą, dla której znalazła termin retrowersja. Dzięki temu Elbląg, jak żądne inne miasto średniowieczne, zbadany został przez archeologów, których wykopaliska ujawniły i uratowały tysiące zabytków pocho- dzących z całej Europy sprzed 600 lat i wypełniły muzeum ukazujące korzenie miasta. Trzecim laureatem nagrody jest wybitny architekt, urbanista i konserwator francuski Benjamin Mouton, reprezentujący Paryż tak dotkliwie dotknięty skutka- mi pożaru katedry Notre Dame, symbolu kultury eu- ropejskiej. W rubrykach „co chronić” i „jak chronić” przedstawia- my wyjątkowe wydarzenia, jakimi były wystawy na Zamku Królewskim poświęcone panowaniu Wazów i problem, w którym ochrona zabytków spotyka się wyraziście z ochroną przyrody. Ukazuje on jak prace remontowe i konserwatorskie prowadzą niekiedy do zagrożenia unikatowych ptaków naszych przestwo- rzy, niezwykłych symboli latania – jerzyków. Ten numer Biuletynu ma także szczególny charakter, zamyka jedenasty rocznik czasopisma internetowego PKN ICOMOS, dysponującego już własnym numerem ISSN. Jubileuszowe dziesięciolecie obchodziliśmy bo- wiem wraz ze stuleciem odzyskania niepodległości, a sprawozdanie sumujące ukazuje drogę wydawniczą Biuletynu, mającego wszak swoje „korzenie” i „pra- dzieje”. 2 BIULETYN INFORMACYJNY PKN ICOMOS Nr 4 (47) 2019 WIADOMOŚCI ICOMOS ZGROMADZENIE GENERALNE ICOMOS W MARAKESZU W dniach 13-16 października 2019 doroczne Zgro- Przedstawiono także koncepcję organizacji współpracy madzenie Generalne ICOMOS miało miejsce w Maro- Euro Grupy na rzecz przygotowania nominacji seryjnych ku – w Marakeszu. Wziął w nim udział prof. Bogusław na Listę UNESCO. Druga inicjatywa dotycząca Polski Szmygin jako oficjalny przedstawiciel Polskiego Ko- wiąże się właśnie z przyjęciem przez PKN ICOMOS ko- mitetu Narodowego. Uczestniczył w posiedzeniach ordynacji działań związanych z przygotowaniem seryj- Międzynarodowego Komitetu Teorii Konserwator- nych nominacji międzynarodowych na Listę UNESCO. skiej ICOMOS oraz ciałach statutowych Advisory Com- Natomiast Międzynarodowy Komitet Teorii Konser- mittee i Scientific Council. watorskiej zadecydował, że w 2020 roku zorganizuje Ważnym dla działań Polskiego Komitetu był udział dwie konferencje naukowe. W marcu 2020 we Floren- w obradach Euro Grupy. Uczestnicy przyjęli uchwałę, cji „Future of Heritage Protection – threats, challen- że czasopismo naukowe wydawane przez PKN ICO- ges, proposals”, a w maju 2020 w Polsce „Protection of MOS „Ochrona Dziedzictwa Kulturowego” („Protec- Historic Ruins”. tion of Cultural Heritage”) będzie odtąd oficjalnym W związku z objęciem przez Euro Grupę funkcji współ- wydawnictwem europejskich Komitetów ICOMOS. wydawcy czasopisma „Protection of Cultural Herita- W ramach obrad Euro Grupy została przedstawiona ge” wskazane jest, aby tematyka kolejnych numerów w szczegółach propozycja objęcia przez Euro Grupę miała zasięg europejski. Należy też przygotować kon- pozycji współwydawcy czasopisma „Protection of ferencję „Protection of Historic Ruins” w sposób, który Cultural Heritage”. Przyjęcie funkcji współwydawcy umożliwi przedstawienie dorobku polskiego konser- ma bardzo duże znaczenie dla międzynarodowego watorstwa w zakresie odbudowy zabytków. Należy rozwoju czasopisma (taki wymóg związany jest z do- również dokonać przeglądu polskiego potencjału tacją ministerialną). Propozycja została przyjęta i Euro w zakresie przygotowania nominacji seryjnych na Li- Grupa wskaże członków Editorial Board. stę UNESCO. (B. Szmygin) fot. Martinfot. Araya Mury medyny w Marakeszu, a na nich, czyżby rodzina polskich ambasadorów na najwyższym poziomie? BIULETYN INFORMACYJNY PKN ICOMOS Nr 4 (47) 2019 3 WIADOMOŚCI ICOMOS WALNE ZGROMADZENIE PKN ICOMOS 2-3 GRUDNIA 2019 4 BIULETYN INFORMACYJNY PKN ICOMOS Nr 4 (47) 2019 WIADOMOŚCI ICOMOS LAUREACI NAGRODY IM. PROFESORA JANA ZACHWATOWICZA 2019 którego podstawy zdobywał u prof. Strelcyna w Instytucie MICHAł Gawlikowski Orientalistycznym UW. W dwa lata po magisterium po raz pierwszy wziął udział polskich wykopaliskach w Palmyrze Urodził się 28.04.1940 w Warszawie. Studia z zakresu ar- i od tego czasu jego zainteresowania badawcze były ściśle cheologii śródziemno-morskiej na Uniwersytecie Warszaw- związane ze studiami nad różnymi aspektami starożytnej skim – 1958-1963, Magisterium – 1963 i doktorat – 1969 kultury tego miasta. Z tą problematyką była związana te- pod kierunkiem prof. K. Michałowskiego; habilitacja na UW matyka jego rozprawy doktorskiej (palmyreńskie pomniki w 1972 r. na podstawie książki „Les monuments funéraires grobowe), a później rozprawy habilitacyjnej poświęconej de Palmyre” (wyd. 1970); tytuł profesorski w 1987 r. świątyniom palmyreńskim; obie wydane w języku francu- Od 1971 roku do roku 1975 związany z Katedrą Archeologii skim. Jego zainteresowania znalazły dodatkowe pogłębie- Śródziemnomorskiej UW, a później do 2010 roku z Instytu- nie na stażu we Francuskim Instytucie Archeologicznym tem Archeologii UW, w którym kierował wiele lat Zakładem w Bejrucie. Archeologii Bliskiego