Het waait in de school Als het buiten waait, waait het binnen ook. In de kelder van Het Oelebred zit een kikker. Het ruikt er muf. De school is oud en af. Al jaren. Zoals bijna alle schoolgebouwen in de gemeente Tynaarlo. Gaan we aanpakken, zei de gemeente in 2003. Er kwam niks van terecht. Hoe een droom een nachtmerrie werd. ARTIKELINFORMATIE 3 JULI OM 21:53 UUR DVHN AFBEELDINGEN Henk Kosmeijer, wethouder in Tynaarlo in 2003, had een droom. De hele onderwijshuisvesting in de gemeente op de schop. De meeste schoolgebouwen, zoals die van de openbare basisschool Het Oelebred in het dorp Tynaarlo, stamden uit de jaren zeventig en waren versleten. Zijn idee: elf nieuwe multifunctionele accommodaties (mfa's). Verzamelgebouwen waarin behalve voor scholen ruimte zou zijn voor kinderopvang, sport, de klaverjasclub, bingoavonden en wat al niet meer. Een goed idee. Een heel goed idee. Maar daarvan is, twaalf jaar nadat Kosmeijer zijn droom uitsprak, weinig terechtgekomen. Van de elf geplande mfa's staan er slechts drie. Een in de wijk Ter Borch in Eelderwolde, een in Yde en een in Zeijen. De eerste is te klein, de andere twee te groot. Behalve de bezetting is de exploitatie een probleem, evenals energiekosten en beheer. Toch mogen die scholen zich gelukkig prijzen, want de andere zitten nog steeds in de aftandse gebouwen. Ofwel: er is iets niet helemaal goed gegaan. Hulp van ouders De lerarenkamer en centrale ruimte van Het Oelebred hebben een fris kleurtje. Dat is voor de kerst van 2014 gedaan door een opa van een van de kinderen. De oudervereniging doet veel voor de school. Zij timmerde een nieuw podium. In het voorjaar van 2014 heeft ze nieuwe speeltoestellen op het plein geplaatst. Maar je kunt ouders niet om hulp blijven vragen. Het houdt een keer op. De droom van Kosmeijer begon in 1998. De Joodse gemeenschap in Zuidlaren kwam bij hem met het plan de synagoge op te knappen. Een mooi idee, vond hij, alleen verhuurde de gemeente het gebouw aan inbrengwinkel Dozijntje. Die moest eruit. De wethouder ging op zoek naar een nieuwe plek voor Dozijntje en kwam erachter dat de inbrengwinkel 400 gulden huur betaalde. Niet per maand, per jaar. Hij schrok. In diezelfde tijd boog Kosmeijer zich over de renovatieplannen voor de oude mavo en het dorpshuis in Zuidlaren. Daarvoor was geld gespaard. De architect zei: ,,Voor hetzelfde bedrag zet ik iets nieuws neer.'' Overzicht Die twee kwesties zetten de wethouder aan het denken. Blijkbaar had hij geen goed overzicht van wat de gemeente precies bezat en verhuurde – niet zo gek gezien de recente gemeentelijke herindeling – en blijkbaar hoefde nieuwbouw niet duurder te zijn dan renovatie. Werd het niet eens tijd voor een goed beleid? De wethouder vroeg zijn ambtenaren een overzicht. Eerst werd de situatie in Eelde-Paterswolde uitgezocht. Kosmeijer herinnert zich: ,,Dat leverde een tegelijk triest en prachtig resultaat op. Triest want alle gebouwen konden weg. Prachtig omdat het kansen bood.'' Oud-wethouder Henk Kosmeijer naast Nina Hofstra in de raadszaal De situatie leek dramatisch. Niet volgens Kosmeijer. Die zag vooral de mogelijkheden. Want stel: je moet een nieuwe school en een nieuw dorpshuis. Die kun je ook combineren. Zeker in tijden van krimp was dat het overwegen waard. Die school stond 's avonds leeg. Daar kon iets anders in. De klaverjasclub, of de biljarters. Een plan was geboren. Multifunctionele accommodaties zouden het worden. Niet alleen in Eelde-Paterswolde. In de hele gemeente. Miljoenen De financiële ambtenaren kwamen direct met kritiek. Hoe krijgen we dat ooit voor elkaar? Dit ging miljoenen kosten. Om precies te zijn: 43 miljoen euro, volgens de eerste berekening. Stop ermee, klonk het. Het plan was veel te ambitieus voor een kleine gemeente als Tynaarlo. Kosmeijer, wethouder van onderwijs én van financiën, vond echter dat je moet kunnen dromen. Durven dromen. En dromen betekent ook: lef hebben. Je nek uitsteken. Als je altijd voorzichtig bent komt er nooit iets van de grond. Dat is een keuze. Ben je visionair of boekhouder? Dus maakte Kosmeijer een plan voor mooie mfa's voor de grote dorpen. Die 43 miljoen euro was er weliswaar nog niet, dat geld kwam later wel. Dacht Kosmeijer. Het waren de gouden jaren van het onroerend goed. Op de plek van de oude scholen zouden woningen en appartementen worden gebouwd. De grond zou veel geld opbrengen. Herrie Er zijn veel geluiden in Het Oelebred. In de klas van groep 7 klinkt het net alsof er aldoor een kraan loopt. De verwarming maakt ook herrie. Leidingen lopen door de lokalen. Alsof de ruimtes al gestript zijn door de sloper. Maar er wordt nog dagelijks lesgegeven. De scepsis op de financiële afdeling bleef. De raad zou er nooit mee akkoord gaan. Omdat het geld er nog niet was. Een enorm risico. Het was een buitengewoon optimistisch plan, omdat Kosmeijer uitging van de meest gunstige scenario's. Scenario's die realistisch waren, zo bleek uit diverse rapporten, maar dan moest alles meezitten. Ruimte voor tegenvallers was er nauwelijks. De rest van het college en de gemeenteraad zagen er geen problemen in en gingen akkoord. Ook zij werden enthousiast van de droom van de wethouder. Was het te optimistisch? Kosmeijer vindt nog altijd van niet: ,,Ook als we de panden alleen zouden renoveren, waren we veel geld kwijt geweest. Het verschil tussen wat we wettelijk verplicht waren te doen en mijn plan was niet zo groot: 38 tegen 43 miljoen euro. Ik had ook iets van 'als we dit nu niet doorzetten, krijgen het nooit meer voor elkaar'.'' In theorie een goed verhaal. De scholen zijn er blij mee. Ze krijgen meer dan de wettelijke minimumbudgetten voor nieuwe gebouwen. Dat de kinderen wat langer les krijgen in aftandse gebouwen nemen ze op de koop toe. Er zit iets moois aan te komen. Meepraten De praktijk bleek lastig. Want het realiseren van een gebouw waarin niet alleen wordt lesgegeven, maar ook gevolleybald, geklaverjast, gedanst en gebiljart vergt overleg. Veel overleg. Dat overleg ging volgens ambtenaren veel te ver. Tot aan de kleur van de deuren. Als je iedereen over alles laat meepraten, wil iedereen ook overal over meepraten. Dat werkt niet. Dat was echter een bewuste keuze. Kosmeijer wilde draagvlak. Dus duurde het overleg lang en vervolgens nog langer omdat de volgorde werd omgedraaid. De al gemaakte plannen voor de grote kernen Eelde-Paterswolde, Vries en Zuidlaren gingen even in de ijskast. Eerst waren Yde en Zeijen aan de beurt. Daar was de nood het hoogst. Daardoor duurde alles nog langer. Er ging een jaar voorbij. En nog een. En nog een. Een oud gebouw is mooi. Het Oelebred is een oud gebouw. Dat heeft zo zijn charme. Er hebben veel inwoners uit Tynaarlo les gehad. Generaties zaten er in de klas. Het is geen slecht gebouw. De opzet is ruim, overzichtelijk. Het is echter tijd voor een nieuw onderkomen. Dat is al jaren zo. Zodat ook toekomstige generaties er fatsoenlijk les kunnen krijgen. Crisis Het werd 2008. Het jaar van de financiële crisis. De droom van Kosmeijer spatte uiteen. De grond waarmee de wethouder miljoenen wilde gaan verdienen was ineens amper nog iets waard. De crisis had meer gevolgen. Zo ging de kinderopvang failliet, waardoor de exploitatie van de nieuwe gebouwen niet meer klopte. Dus opnieuw om tafel: alle plannen aanpassen en doorrekenen. Terwijl het al zoveel moeite kostte om iedereen op een lijn te krijgen. Als die economische crisis er niet was geweest, was het geld er dan gekomen? Kosmeijer denkt van wel: ,,Het was moeilijk geworden. Ook als we dit plan niet hadden gehad, hadden we nog steeds fors in onderwijshuisvesting moeten investeren.'' Het had gekund. Als alle optimistische aannames werkelijkheid waren geworden. Als. Pionieren Ondanks alles stond er in 2009 een mfa. Het Borchkwartier in Eelderwolde, in een nieuwe woonwijk tussen Eelde en Groningen. Dat het daar een stuk vlotter kon, is niet zo verwonderlijk: er stond nog niks. Kosmeijer: ,,De totstandkoming van de mfa in Ter Borch was een stuk eenvoudiger. Er zaten slechts vier partijen aan tafel, de twee onderwijsstichtingen Baasis en Conod, Trias en de gemeente. Geen dorpsvereniging en geen bestaande gebruikers als klaverjas-, biljart- of toneelvereniging. Een voordeel. Nadeel was dat dit de eerste mfa was. We waren aan het pionieren.'' Het werd een mooi gebouw waarmee iedereen blij was. Het Borchkwartier bleek alleen al snel te klein. Een verkeerde inschatting van het leerlingenaantal? Kosmeijer ging uit van officiële leerlingenprognoses. De verwachting was dat de relatief dure wijk vooral dinky's (double income, no kids), empty nesters en pensionados zou trekken, maar Eelderwolde bleek ook populair bij jonge gezinnen. De school trok bovendien veel kinderen uit de nabijgelegen woonwijken van Zuid-Groningen. Machtsstrijd Niet alleen de financiële crisis gooide roet in het eten. In 2011 ontstond een bestuurscrisis. Het botste in het college tussen PvdA en VVD. Dat begon al op de verkiezingsavond. De PvdA verloor veel, maar bleek tegen de verwachting in de grootste, terwijl de VVD veel won en tegen de verwachting in net niet de grootste werd. Dat zette de verhoudingen direct op scherp. Het mondde uit in een machtsstrijd tussen coalitiepartijen PvdA en VVD, tussen Kosmeijer en zijn nieuwe liberale collega-wethouder Nina Hofstra en ook tussen de gemeenteraadsfracties. Over tal van onderwerpen en dus ook over onderwijshuisvesting werd geruzied. De debatten gingen steeds minder om de inhoud. Kosmeijer, opnieuw wethouder van onderwijs, had nog altijd vertrouwen in zijn droom, bleef ervoor vechten. Maar Hofstra, de nieuwe wethouder van financiën, trapte op de rem. Met haar aan het roer keerde de VVD zich tegen het plan van Kosmeijer. Zij was duidelijk: het kon niet. Er was geen geld voor.