Advies over de risico’s van de sierteeltketen Bijlagen 7 december 2020 TRCVWA/2020/6437 Advies over de risico’s van de sierteeltketen - TRCVWA/2020/6437 - Bijlagen Inhoudsopgave Bijlagen 1 Doel van de risicobeoordeling, definitie, focus en afbakening, beoordelingskader BuRO .......... 4 1.1 Doel .................................................................................................................... 4 1.2 Definitie, focus en afbakening ................................................................................. 4 1.3 Beoordelingskader ................................................................................................. 7 2 Beschrijving van de sierteeltketen ................................................................................... 9 2.1 Inleiding ............................................................................................................... 9 2.2 De sierteelt algemeen .......................................................................................... 11 2.3 De sierteelt in verwarmde kassen .......................................................................... 12 2.4 Teelt in de open lucht, koude kas of plastic tunnel ................................................... 16 3 Risicobeoordeling van voor planten schadelijke organismen: wetgeving, afbakening en methodiek ........................................................................................................................ 18 3.1 Inleiding ............................................................................................................. 18 3.2 EU-wetgeving ..................................................................................................... 18 3.3 Nationale teeltvoorschriften .................................................................................. 21 3.4 Wettelijke controles ............................................................................................. 21 3.5 Maatregelen door de sector (in samenwerking met de overheid) ............................... 22 3.6 Methodiek van de risicobeoordeling ....................................................................... 22 4 Quarantaine(waardige) organismen gevestigd in de commerciële teelt in Nederland: EU-status en een korte beschrijving ................................................................................................... 24 4.1 Globodera pallida (Stone) Behrens en Globodera rostochiensis (Wollenweber) Behrens 24 4.2 Meloidogyne chitwoodi Golden et al. en Meloidogyne fallax Karssen ........................... 26 4.3 Phytophthora ramorum Werres, De Cock & Man in ’t Veld ......................................... 28 4.4 Ralstonia solanacearum (Smith) Yabuuchi et al. emend. Safni et al. .......................... 29 4.5 Synchytrium endobioticum (Schilbersky) Percival .................................................... 29 5 De sierteeltketen: risico’s van (potentiële) quarantaineorganismen .................................... 32 5.1 Inleiding ............................................................................................................. 32 5.2 Sierteelt in verwarmde kassen .............................................................................. 34 5.3 Sierteelt in de open lucht, inclusief de teelt in een koude kas of tunnel ...................... 42 5.4 Water- en moerasplanten ..................................................................................... 49 5.5 Natuur (Groene ruimte) ....................................................................................... 50 5.6 Risico’s van Q’s voor tropische kassen (niet-commerciële teelt), planten in kantoren, woonhuizen, serres e.d. ................................................................................................. 53 5.7 Pathways van (potentiële) quarantaineorganismen .................................................. 53 5.8 Surveillance en tijdige detectie van uitbraken ......................................................... 65 6 Risico’s voor de biodiversiteit: invasieve exoten .............................................................. 68 6.1 Inleiding ............................................................................................................. 68 6.2 Uitheemse plantensoorten die via de sierteeltketen zijn of worden geïmporteerd ......... 69 6.3 Uitheemse planten, dieren en andere organismen die meeliften of zijn meegelift met importen via de sierteeltketen ......................................................................................... 72 Advies van bureau Risicobeoordeling & onderzoek – 7 december 2020 2 Advies over de risico’s van de sierteeltketen - TRCVWA/2020/6437 - Bijlagen 6.4 Uitheemse biologische bestrijders die worden geïmporteerd voor de bescherming van voedsel- en/of sierteeltgewassen ..................................................................................... 74 6.5 Sierteeltketen als pathway nu en in de toekomst ..................................................... 76 6.6 Managementmaatregelen ..................................................................................... 77 6.7 Wetgeving .......................................................................................................... 78 7 Risico’s voor de volks- en diergezondheid: de sierteeltketen als introductieroute van schadelijke organismen voor de gezondheid van mens en dier ................................................ 80 7.1 Inleiding ............................................................................................................. 80 7.2 Aanpak .............................................................................................................. 80 7.3 Resultaten .......................................................................................................... 80 8 De risico’s van gewasbeschermingsmiddelen en biociden in de sierteeltketen voor mens, milieu en natuur ......................................................................................................................... 87 8.1 Inleiding ............................................................................................................. 87 8.2 Wettelijke kaders ................................................................................................ 87 8.3 Toelatingen en gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en biociden ........................ 90 8.4 Introductie van gewasbeschermingsmiddelen en biociden in de sierteeltketen ............. 95 8.5 Gevaarprofiel van gewasbeschermingsmiddelen voor volksgezondheid en milieu ........ 100 8.6 Risicobeoordeling van gewasbeschermingsmiddelen voor mens, milieu en natuur ....... 103 9 Toxiciteit en allergeniciteit van sierplanten..................................................................... 114 9.1 Inleiding ............................................................................................................ 114 9.2 Eetbare (sier)planten .......................................................................................... 114 9.3 Verven en bewerken van sierplanten .................................................................... 117 9.4 Toxiciteit van sierplanten ..................................................................................... 118 9.5 Contact met sierplanten ...................................................................................... 122 10 Begrippenlijst risicobeoordeling sierteeltketen ........................................................... 129 10.1 Plantgezondheid ................................................................................................. 129 10.2 Teeltkundig ....................................................................................................... 134 10.3 Medisch ............................................................................................................. 135 10.4 Overig ............................................................................................................... 136 11 Literatuur ............................................................................................................. 137 Advies van bureau Risicobeoordeling & onderzoek – 7 december 2020 3 Advies over de risico’s van de sierteeltketen - TRCVWA/2020/6437 - Bijlagen 1 Doel van de risicobeoordeling, definitie, focus en afbakening, beoordelingskader BuRO 1.1 Doel De risicobeoordeling van de sierteeltketen heeft als doel het in kaart brengen van de gevaren en risico’s voor plantgezondheid, natuur en milieu, volksgezondheid en diergezondheid die kunnen optreden in alle fasen in de sierteeltketen en het adviseren over maatregelen om deze risico’s te reduceren. 1.2 Definitie, focus en afbakening Onder sierteelt vallen alle gewassen die voor hun sierwaarde worden geteeld. Onder sierteeltproducten worden verstaan veredelings- en teeltmateriaal van sierteeltgewassen, sierplanten en delen van sierplanten (snijbloemen, snijtakken, siervruchten e.d.) die worden verhandeld. De sierteelt is zeer divers. Daarom is de sierteelt voor het beoordelen van de risico’s voor de plantgezondheid onderverdeeld in: - teelt in verwarmde kassen - teelt in open lucht, koude kas of plastic tunnel, en - moeras- en waterplanten Omdat er een aparte ketenbeoordeling is gemaakt voor de bloembollenteelt valt deze teelt buiten de afbakening van de risicobeoordeling van de sierteeltketen1. De sierteeltketen kan worden opgedeeld in meerdere schakels. De keten begint bij veredeling en loopt dan via vermeerdering, productie (voorbehandeling, teelt en naoogstbehandeling)