Edukacja na rozdrożu Część 1 Nauczyciel – uczeń – edukacja Redakcja Wojciech Duczmal Juraj Tej Łukasz Fiebich Edukacja na rozdrożu Część 1 Nauczyciel – uczeń – edukacja Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu Regionalne Centrum Rozwoju Edukacji w Opolu Uniwersytet Zielonogórski Prešovská univerzita v Prešove Бердянський Державний Педагогічний Університет Centrum Innowacji i Transferu Technologii oraz Rozwoju Kultury Fizycznej Spółka z o. o. Edukacja na rozdrożu Część 1 Nauczyciel – uczeń – edukacja Komitet Redakcyjny Przewodniczący – prof. dr hab. Marian Duczmal Zastępca przewodniczącego – dr Wojciech Duczmal Członkowie – dr Sławomir Śliwa, dr Tadeusz Pokusa, dr Witold Potwora Redakcja Wojciech Duczmal Juraj Tej Łukasz Fiebich Opole 2016 Recenzja dr hab. W. Sikorski, prof. UO prof. ing. Vladimír Gonda, PhD Projekt okładki Janina Drozdowska Redakcja i korekta Agnieszka Jakutajć-Zalewska Maria Szwed Redakcja techniczna Janina Drozdowska ISBN 978-83-62683-76-5 978-83-7511-240-5 Wydawnictwa Centrum Innowacji i Transferu Technologii oraz Rozwoju Kultury Fizycznej Spółka z o. o. WYDAWNICTWA WYŻSZEJ SZKOŁY ZARZĄDZANIA I ADMINISTRACJI W OPOLU WYDAWNICTWO INSTYTUT ŚLĄSKI Sp. z o.o. 45-082 Opole, ul. Piastowska 17, tel. 77/454 01 23 e-mail: [email protected] Objętość 34,40 ark. wyd., 29,75 ark. druk. Spis treści Wstęp 9 Część I Nauczyciel KACPER RADZKI Mistrz i uczeń – relacja zarzucona i pożądana 13 IWONA BANACH „Być z innymi i wśród innych” – nauczyciel i jego rola w procesie kształtowania pozytywnych relacji wobec osób niepełnosprawnych 21 ANNA Piętoń Coaching tajną „bronią” dobrego nauczyciela 30 URSZULA STRZELCZYK-RADULI Zalety i wady zawodu nauczyciela w badaniach własnych 38 TATIANA ČeKANOVÁ Postavenie praxe v pregraduálnej príprave špeciálnych pedagógov na Pedagogickej fakulte Prešovskej univerzity v Prešove 46 AGNIESZKA KWITOK Efektywna współpraca nauczycieli i rodziców gwarancją sukcesu wychowawczego we współczesnej szkole 52 SłAWOMIR ŚliWA Cechy osobiste i kompetencje zawodowe przyszłych nauczycieli edukacji wczesnoszkolnej 63 IVETA SCHOLTZOVÁ, MAREK MOKRIš E-learningový kurz v pregraduálnom matematickom vzdelávaní budúcich pedagógov 72 EUGENIA KARcz-TARANOWICZ Istota, przyczyny i skutki wypalenia zawodowego nauczycieli 82 JARosłAW CZEPCZARZ Dolegliwości bólowe narządu ruchu w pracy nauczyciela 92 Część II Uczeń BIBIÁNA HLEBOVÁ Stratégie rozvíjania komunikačnej kompetencie žiakov s ľahkým stupňom mentálneho postihnutia v podmienkach inklúzie 105 KAMILA MichałOWSKa-BryłA Plagiat w środowisku uczniowskim i akademickim – aspekty prawne 115 SłAWOMIR KANIA Znaczenie kultury szkoły w zapobieganiu zachowaniom ryzykownym dzieci i młodzieży – w kierunku profilaktyki pozytywnej 124 IURII SHCHERBIAK Особливості соціальної адаптації студентів-першокурсників коледжу до нових умов навчання в вищому економічному навчальному закладі 135 ANNA SKUPień Zastosowanie metod aktywizujących w pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym 144 VLADIMÍR FEDORKO Multitasking ako decízny faktor pôsobnosti na elementárnu gramotnosť žiakov primárneho stupňa základných škôl 152 JÁN KANCÍR Vzdelávanie rómskych žiakov v kontexte celodenného výchovného systému 158 ALEKSANDRA WAWRZAK Uwarunkowania zachowań ryzykownych wśród studentów pedagogiki 170 KATARZYNA BłońsKA Przeciwdziałanie przemocy wobec dziecka 179 MAGDALENA FLAK Cyberprzemoc w cyberszkole 190 ALEKSANDRA KRUSZEWSKA Dojrzałość szkolna i umiejętności sześciolatków w opiniach nauczycieli edukacji elementarnej (z najnowszych badań) 200 Część III Edukacja – wyzwania i problemy współczesnej szkoły ZUZANA SLÁVIKOVÁ Zmysel a opodstatnenosť umeleckej výchovy v súčasnom rozporuplnom svete 213 JÁN KANCÍR Súčasnosť a perspektívy učebníc geografie miestneho regiónu 222 DOMINIKA MUńKO Patologia w edukacji. Wybrane aspekty 230 PAULINA KIDA Outdoorowe otwarcie wewnątrz zamkniętej edukacji instytucjonalnej 238 Michał DZIÓBEK Diagnoza stanu edukacji muzealnej w konurbacji górnośląskiej 249 KAROLINA ŚcigałA Implications of Moral Imagination for education 256 ANNA VašUTOVÁ Orientácia v čase v edukácii v primárnom stupni vzdelávania 263 AGNIESZKA SmorąG Edukacja dorosłych zagrożonych wykluczeniem społecznym 278 Grażyna DęBICKa-OZORKIEWICZ Tendencje wyboru zawodów w rzemieślniczym systemie nauczania ze szczególnym uwzględnieniem województwa opolskiego 287 AGNIESZKA KANIA Manowce szkolnej i pozaszkolnej edukacji kulturalnej 298 WOJCIECH WELSKOP Szkoła świątynią konsumpcji 309 TETYANA NESTORENKO Вища освіта як фактор економічного розвитку в умовах глобалізації 318 SłAWOMIR KANIA Teoretyczne podstawy profilaktyki pozytywnej 324 BARtłOMIEJ MARTUSZEWSKI Działania profilaktyczne w pracy szkoły 336 ŁukASZ DZIARMAGA System funkcjonowania i finansowania edukacji niepublicznej w Polsce 345 Część IV Edukacja – nowoczesna edukacja w tradycyjnej szkole AGNIESZKA KULIG „Jutro obudzisz się w świecie bez internetu...” – doświadczenia własne studentów i gimnazjalistów a wybrane aspekty edukacji medialnej 357 SłAWOMIR CIASTEK Nauczanie oparte na grach (Game Based Learning) i gamifikacja – nic nieznaczący trend, czy skuteczne i nowoczesne narzędzia nauczania? 371 JOANNA ADAMKIEWICZ Wykorzystanie technologii informacyjnej w procesie kształcenia studentów pedagogiki Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji w Opolu 380 RENÁTA BERNÁTOVÁ Moderné technológie v prírodovednom vzdelávaní – elektronické testovanie 396 MARIUSZ DRożdż Edukacja we współczesnym świecie medialnym 407 KRYSTYNA łANGOWSKa-MARCINOWSKA Szkoła przyszłości wizją nowej edukacji w Polsce? 416 SAMUEL MALECKÝ Súčasné trendy v tvorbe a hodnotení kvality učebníc 432 JOANNA KOZIELSKA Posłuchaj..., a powiem Ci kim jestem. Zastosowanie narzędzi coachingowych w procesie planowania przyszłości edukacyjno-zawodowej 440 AGATA WLASZCZYK The role of a metaphor and data visualization in education 449 MILICA SABOLOVÁ Uplatnenie metódy concept cartoons© v prírodovednom vzdelávaní 458 EDITA šIMČÍKOVÁ, BLANKA TOMKOVÁ Obsah matematického vzdelávania v oblasti práca s informáciami na Slovensku a vo vybraných krajinách 467 Wstęp Szkoła to jedno z najważniejszych miejsc kształtujących wrażliwość naukową mło- dego pokolenia. To miejsce, w którym dzieci uczą się, przeżywają, doświadczają, eks- perymentują i bawią się jednocześnie. W końcu szkoła to przestrzeń, gdzie spotykają się nauczyciele z uczniami. Choć w ostatnim czasie zmienia się nieco rola nauczyciela i coraz częściej staje się on przywódcą, wspierającym tutorem i osobą, która nie tyle naucza, co pokazuje jak się uczyć, to wciąż nauczyciel jest jednym z najważniejszych filarów edukacji. Współczesna edukacja powinna skupiać się przede wszystkim na rozwijaniu kompetencji niezbędnych do funkcjonowania w społeczeństwie informacyjnym. Rzeczywistość wieku XXI nie potrzebuje ludzi odtwórczych, podążających według utartych schematów, dlatego tak ważne jest kształtowanie kreatywności i twórczych postaw u dzieci. Obecnie bardzo wyraźnie akcentuje się wartość edukacji wykorzystu- jącej zmieniające się trendy technologiczne, ale też edukację, która sięga po metody znane nam sprzed kilkudziesięciu lat. Szkoła powinna uczyć rozwiązywania problemów, szukania ciekawych, oryginal- nych odpowiedzi na stawiane pytania, myślenia, wyobraźni i odwagi. Od dobrego nauczyciela wymaga się zatem, aby podążał za nowoczesnymi rozwiązaniami, myślał o globalnej przyszłości uczniów, potrafił zainteresować młode pokolenie nauką i co najważniejsze – wykorzystując swoją kreatywność i elastyczność – pokazał, że nauka wcale nie musi być nudna. Nauczyciel powinien dbać jednak nie tylko o rozwój swo- ich podopiecznych, przygotowując ich do życia w dorosłym życiu, ale także o ciągłe własne samokształcenie, samorozwój oraz podążanie za zmieniającymi się trendami w edukacji. Prezentowana publikacja to zbiór opracowań opisujących zadania, wyzwania i problemy współczesnych uczniów, nauczycieli i edukacji – w ogólnym znaczeniu i tych wykorzystujących najnowocześniejsze rozwiązania. Książka została podzielona na cztery części. W pierwszej części zamieszczono artykuły traktujące o roli nauczycieli. Autorzy opracowań opisują wady i zalety wynikające z wykonywania tego zawodu, relacje na- uczycieli z uczniami i rodzicami, a także problemy zdrowotne, z jakimi niejednokrot- nie mogą spotkać się nauczyciele – zarówno te związane z wypaleniem zawodowym, jak i te typowo fizyczne. Część druga poświęcona została uczniom. Teksty tu zamieszczone mówią o me- todach aktywizujących, wielozadaniowości współczesnych uczniów, a także o zacho- waniach ryzykownych i przemocy stosowanej wobec dzieci. W tej części zwrócono również uwagę na niezwykle istotne zagadnienie w czasach cyfrowej szkoły – plagiat. 10 Wstęp Kolejne dwie części dotyczą bardzo ogólnie rozumianej edukacji. W pierwszej z nich autorzy tekstów skupiają się na edukacji szkolnej i pozaszkolnej. W artykułach pojawia się również temat związany z działaniami profilaktycznymi podejmowany- mi w szkole. Tu jest mowa także o edukacji dorosłych zagrożonych wykluczeniem społecznym. Ostatnia część dotyczy nowoczesnych metod. Autorzy podjęli w swych artykułach między innymi kwestie edukacji medialnej, wykorzystania technologii in- formacyjnych w procesie kształcenia, a także roli i znaczenia internetu, który w ostat- nim czasie ma istotne znaczenie w edukacji. Zaprezentowane prace problemowo-przeglądowe oraz teksty badawcze dają czy- telnikom pogląd na ciągłe zmiany zachodzące w edukacji. Coraz ważniejsza staje się zatem edukacja przez całe życie – nie tylko w przypadku nauczycieli, ale w ostatnim czasie również w odniesieniu do całego