T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ULUSLARARASI İLİŞKİLER ANABİLİM DALI BÜYÜK ARNAVUTLUK İDEASI’NIN KOSOVA’NIN BAĞIMSIZLIK SÜRECİNE ETKİSİ (1981-2008) (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Seçkin ARPALIER BURSA - 2018 T.C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ULUSLARARASI İLİŞKİLER ANABİLİM DALI BÜYÜK ARNAVUTLUK İDEASI’NIN KOSOVA’NIN BAĞIMSIZLIK SÜRECİNE ETKİSİ (1981-2008) (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Seçkin ARPALIER Danışman: Prof. Dr. Barış ÖZDAL BURSA - 2018 TEZ ONAY SAYFASI YEMİN METNİ ii ÖZET Yazar Adı ve Soyadı : Seçkin ARPALIER Üniversite : Uludağ Üniversitesi Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü Anabilim Dalı : Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı : Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi Sayfa Sayısı : XI + 155 Mezuniyet Tarihi : …/…/201… Tez Danışmanı : Prof. Dr. Barış ÖZDAL BÜYÜK ARNAVUTLUK İDEASI’NIN KOSOVA’NIN BAĞIMSIZLIK SÜRECİNE ETKİSİ (1981-2008) Çalışmada, 19. yüzyıldan itibaren Arnavutlarda hâkim olan Büyük Arnavutluk İdeası’nın (Shqipëria Etnike) kökeni, doğuşu, tarihsel arka planı ve esin kaynağı ele alınmaktadır. Tarihsel süreç çerçevesinde yaşanan gelişmeler ile Kosova’nın bağımsızlık sürecine Büyük Arnavutluk İdeası’nın etkisi neden-sonuç ilişkisi içerisinde incelenmektedir. Kosova’nın Arnavutlar ve Sırplar için tarihsel önemi sebepleriyle birlikte ortaya koyulmaktadır. Bu bağlamda yaşanılan süreç milliyetçilik teorileriyle mercek altına alınmaktadır. Ayrıca Arnavut milliyetçiliğini tarih boyunca etkileyen unsurlar irdelenmektedir. Çalışmanın metodunu ise nitel veri analizi oluşturmaktadır. Tez çalışmasında materyal olarak harita, sayısal veriler, tablolar, eserler ve görüşler kullanılmaktadır. Araştırmada, Büyük Arnavutluk İdeası her ne kadar 19. yüzyıldan itibaren Arnavutlar tarafından dile getirilse de kökeninin antik çağlara dayandığı; himayesi altına girdiği Roma ve Osmanlı imparatorluklarının yönetim sistemlerinden de etkilenerek şekillendiği gözlemlenmektedir. Hipotezimize göre her ne kadar Büyük Arnavutluk İdeası bölgedeki halk tarafından benimsenip desteklense de olası Arnavutluk-Kosova birleşmesinin gerek bu aktörlerin kapasite yetersizliği gerek uluslararası konjonktürün böylesi bir birleşmeye elverişsiz olmasından dolayı gerçekleşmesi kısa ve orta vadede olası görülmemektedir. Anahtar Kelimeler: Milliyetçilik, Büyük Arnavutluk, Kosova, Prizren Birliği, Arnavutlar. iii ABSTRACT Name and Surname : Seçkin ARPALIER University : Uludağ University Institution : Social Science Institution Field : International Relations Branch : Degree Awarded : Master Page Number : XI + 155 Degree Date : …/…/201… Supervisor : Prof. Dr. Barış ÖZDAL THE IMPACT OF GREATER ALBANIA IDEAS ON KOSOVO’S INDEPENDENCE PROCESS (1981-2008) The study addresses the origins, birth inspiration and historical background of the Greater Albania Idea (Shqipëria Etnike), which has been a dominant belief among Albanians since the 19th century. The impact of this idea on Kosovo's independence process will be examined by inspecting the historical events under cause-effect framework. Kosovo's historical prominence for Albanians and Serbs is presented alongside its reasons. The process experienced in this context is put under the scope of Nationalism theories. Furthermore, the factors affecting the Albanian nationalism throughout history are being scrutinised. This method of study creates qualitative data analysis. Consequently maps, numerical data, tables, works and opinions are used in this thesis as a study material. Although the Greater Albania Idea was expressed by Albanians since the 19th century, its roots date from antiquity and as a matter of fact it is observed that this idea was shaped by the administrative systems of the Roman and Ottoman Empire. According to our hypothesis, the Greater Albania Idea regardless of its adoption and support by Albanians, because of the insufficient capacity of the main actors and the unfavourable international conjuncture, Albania-Kosovo unification is unlikely to happen in the short and the medium term. Keywords: Nationalism, Greater Albania, Kosovo, League of Prizren, Albanians. iv ÖNSÖZ Kosova küçük bir devlet olmasına rağmen Balkan Yarımadası’nda jeopolitik açıdan önemli bir konuma sahiptir. Jeo-stratejik konumu gereği kilit bir role sahip olan Kosova; bölgesel anlamda Kosova’da yaşayan Arnavutlar ile Sırplar arasında, küresel anlamda tarihsel süreçte ise imparatorluklar ve küresel güçler arasında, çatışma alanı olmuştur. Arnavut milliyetçiliğinin olduğu gibi Sırp milliyetçiliğinin de temel yapıtaşı olan Kosova için sahada mücadele gösterdikleri gibi akademik yayınlarda da aynı şekilde tartışmalı eserler ortaya koymaktadırlar. Tarafların kendi milliyetçi duygularıyla yazdıkları subjektif eserlerin bilgilendirme amacından çıkarak milliyetçiliği körükleyen manifestolara dönüştüğü görülmektedir. Kosova ve bağımsızlık süreciyle ilgili binlerce akademik çalışma ve tez olmasına rağmen geneli itibarıyla kapsamdan, nitelikten ve objektiflikten noksan ve tek taraflı çalışmalar olduğu görülmektedir. Tarafımdan yazılan “Büyük Arnavutluk İdeası’nın Kosova’nın Bağımsızlık Sürecine Etkisi (1981-2008)” adlı tezde diğer çalışmalardan farklı olarak ikincil ve üçüncül kaynaklar haricinde birincil kaynaklar kendi orijinal dilleri ve güvenilir Türkçe çevirileriyle kullanılmıştır. Bu bağlamda kendi çabamla birlikte bilirkişi dostlarımın yardımları ve yol göstermesiyle Türkçe, İngilizce, Arnavutça, Sırpça, Fransızca, İtalyanca, Latince, Arapça ve Yunanca dillerinde çok çeşitli ve kapsamlı literatür taramaları yaparak tezimi zenginleştirme gayretinde bulundum. Sadece okumaktan ziyade “Büyük Arnavutluk İdeası’nda” belirtilen bölgelerin çoğunda bulunmakla birlikte gerçekleşen olayların bir kısmını Arnavut, Sırp, Boşnak ve Türk gibi bölge halklarıyla birlikte yaşayarak tecrübe edinmemin sağladığı avantaj kapsam bakımından tezime pozitif yansımıştır. Ayrıca objektif çizgiden çıkmayarak Büyük Arnavutluk İdeası gibi Büyük Sırbistan İdeası ve ilgili Sırp tezler de akademik boyutta çalışmamda yer almaktadır. v Tez çalışmamda bana yol gösterici ve yardımcı olan tez danışmanım Prof. Dr. Barış Özdal hocama ve bu süreçte yardımlarını esirgemeyen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Kader Özlem’e teşekkürlerimi borç bilirim. Ayrıca bu süre zarfında bana maddi ve manevi destek olan anneme, babama, kardeşime ve değerli arkadaşım İrieda Hamzaj’a en içten teşekkürlerimi sunarım. Seçkin ARPALIER 05.02.2018 - BURSA vi İÇİNDEKİLER TEZ ONAY SAYFASI ............................................................................................................ i YEMİN METNİ ..................................................................................................................... ii ÖZET ..................................................................................................................................... iii ABSTRACT .......................................................................................................................... iv ÖNSÖZ ................................................................................................................................... v İÇİNDEKİLER .................................................................................................................... vii TABLOLAR LİSTESİ .......................................................................................................... ix HARİTALAR LİSTESİ ......................................................................................................... ix KISALTMALAR ................................................................................................................... x GİRİŞ ..................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM BÜYÜK ARNAVUTLUK İDEASI’NIN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ 1. Millet ve Milliyetçilik Kavramları ..................................................................................... 5 2. Balkan Coğrafyası ............................................................................................................ 12 3. Arnavutların Etnik Kökeni ve Tarihçesi ........................................................................... 16 4. Osmanlı İmparatorluğu’nda Arnavut Milliyetçiliği ......................................................... 19 5. Arnavutlarda Milli Uyanış ve Büyük Arnavutluk İdeası’nın Şekillenmesi ..................... 32 6. Bağımsızlık Sonrası Arnavutluk ....................................................................................... 43 İKİNCİ BÖLÜM TARİHSEL SÜREÇ İÇERİSİNDE KOSOVA'DAKİ SİYASİ GELİŞMELER 1. Kosova’nın Coğrafi, Etnik ve Dini Yapısı ....................................................................... 53 2.Tarihsel Perspektifte Kosova ............................................................................................. 57 2.1.Osmanlı İmparatorluğu Öncesi Dönem ...................................................................... 58 2.2. Osmanlı İmparatorluğu Dönemi ................................................................................ 61 2.3. Sırp-Hırvat-Sloven ve Yugoslavya Krallığı Dönemi ................................................. 68 2.4. Josip Broz Tito (1945-1980) Dönemi ....................................................................... 73 3. Kosova Üzerinden Büyük Sırbistan İdeası ....................................................................... 79 4. Kosova Üzerinden Büyük Arnavutluk İdeası ................................................................... 85 vii ÜÇÜNCÜ BÖLÜM BÜYÜK ARNAVUTLUK İDEASI’NIN KOSOVA’NIN