Katholieke Universiteit Leuven Faculteit Letteren Nederlandstalige kinder- en jeugdliteratuur in Duitse vertalingen. Een onderzoek van 1975 tot 2000. Verhandeling ter verkrijging Promotor: van de graad van licentiaat in de Taal- en Letterkunde: Germaanse Prof. Dr. R. Ghesquière Talen ingediend door: Katrien Boon Leuven, 2005 VOORWOORD “Door ondervinding wijs worden” of “De ondervinding is de beste leermeesteres”, is een niet zo vaak gehoord gezegde, maar komt wel van pas wanneer je een licentiaatsverhandeling schrijft! De tijd die je achter je computer besteedt, is maar een onderdeel van het hele werk. Opzoeken in de bibliotheek en op het internet, bronnen lezen en herlezen, typen, verbeteren en nog eens verbeteren, het hoort er allemaal bij. Toch heb ik dit werk niet alleen tot stand gebracht. Velen hebben mij een handje (of handenvol) geholpen en deze mensen wil ik dan ook van harte bedanken. Eerst en vooral dank ik mijn promotor Professor Rita Ghesquière voor haar geduld. Meer dan een andere student mocht ik op haar begrip rekenen wanneer het minder ging op gezondheidsvlak. Op die manier heb ik op mijn eigen tempo deze taak tot een goed einde kunnen brengen. Ik dank haar ook voor de goede raad waarmee ze mij telkens weer op het juiste spoor zette. Op professioneel vlak dank ik verder mijn team van correctoren en helpers: mijn vader, mijn broer Kristof, Kristien Justaert, Ruth Cornil en Nathalie Moss. Ook de talrijke auteurs en medewerkers van uitgeverijen die geantwoord hebben op mijn e-mails ben ik dankbaar. Daarnaast wil ik mijn ouders bedanken. Zonder hen had ik mijn studies niet kunnen doen. Ik heb het niet over het financiële aspect, maar over de steun die ik dagelijks mag ervaren. Ze staan altijd voor mij klaar, met raad en daad, en helpen mij waar en wanneer ze maar kunnen. Ook mijn broers, Koen (voor de logistieke steun en de nodige vitamientjes) en Kristof (mijn persoonlijke Excel-specialist) wil ik bedanken. Dankzij de bemoediging van mijn gezin, mijn familie en mijn supporters aan het thuisfront heb ik deze klus kunnen klaren. Ik zeg ook een welgemeend dank je wel aan al mijn vriend(inn)en! In het bijzonder denk ik aan Nathalie Moss, de Grembergen-Crew, Anneleen Cornil en Michael Goff. En last but certainly not least, mijn (ex-)kotgenootjes. Ik ben hen niet alleen zeer dankbaar voor de stilte (zodat ik van een goede nachtrust kan genieten). Ze hebben er vooral voor gezorgd dat ik mij gedurende vijf jaar in een fijne omgeving kon ontplooien en amuseren! Bedankt! 1 INHOUDSTAFEL VOORWOORD ......................................................................................................................... 1 INHOUDSTAFEL ..................................................................................................................... 2 ALGEMENE INLEIDING ........................................................................................................ 4 I OVERZICHT VAN DE DUITSTALIGE KINDER- EN JEUGDLITERATUUR : 1975 – 2000.................................................................................................................... 7 1 Inleiding ......................................................................................................................... 7 2 Onvoltooid verleden....................................................................................................... 9 2.1 Algemene achtergrond ........................................................................................... 9 2.2 Jaren vijftig........................................................................................................... 11 2.2.1 West-Duitsland............................................................................................. 11 2.2.2 Oost-Duitsland ............................................................................................. 17 2.3 Jaren zestig ........................................................................................................... 22 2.3.1 West-Duitsland............................................................................................. 22 2.3.2 Oost-Duitsland ............................................................................................. 26 2.4 Jaren zeventig....................................................................................................... 27 2.4.1 West-Duitsland............................................................................................. 27 2.4.2 Oost-Duitsland ............................................................................................. 31 2.5 Jaren tachtig.......................................................................................................... 33 2.5.1 West-Duitsland............................................................................................. 33 2.5.2 Oost-Duitsland ............................................................................................. 37 2.6 Jaren negentig....................................................................................................... 38 3 Besluit........................................................................................................................... 44 II OVERZICHT VAN DE NEDERLANDSTALIGE KINDER- EN JEUGDLITERATUUR: 1975 – 2000.......................................................................... 45 1 Inleiding ....................................................................................................................... 45 2 Onvoltooid verleden..................................................................................................... 46 2.1 Jaren vijftig........................................................................................................... 46 2.1.1 Nederland ..................................................................................................... 46 2.1.2 Vlaanderen ................................................................................................... 50 2.2 Jaren zestig ........................................................................................................... 53 2.2.1 Nederland ..................................................................................................... 53 2.2.2 Vlaanderen ................................................................................................... 55 2.3 Jaren zeventig....................................................................................................... 57 2.3.1 Nederland ..................................................................................................... 57 2.3.2 Vlaanderen ................................................................................................... 61 2.4 Jaren tachtig.......................................................................................................... 63 2.4.1 Nederland ..................................................................................................... 63 2.4.2 Vlaanderen ................................................................................................... 67 2.5 Jaren negentig....................................................................................................... 73 2.5.1 Nederland ..................................................................................................... 73 2.5.2 Vlaanderen ................................................................................................... 74 3 Besluit........................................................................................................................... 82 III WISSELWERKING TUSSEN HET NEDERLANDSTALIGE EN HET DUITSTALIGE CULTUURGEBIED ......................................................................... 83 1 Inleiding ....................................................................................................................... 83 2 2 Synchrone doorsnede… ............................................................................................... 84 3 Duitstalige boeken of auteurs bekroond met Nederlandstalige prijzen........................ 87 3.1 Nederland ............................................................................................................. 87 3.2 Vlaanderen ........................................................................................................... 91 3.3 Besluit................................................................................................................... 92 4 Nederlandstalige boeken of auteurs bekroond in het Duitstalige gebied..................... 94 4.1 Duitsland .............................................................................................................. 97 4.2 Oostenrijk........................................................................................................... 100 4.3 Besluit................................................................................................................. 101 5 Geschiedkundig overzicht.......................................................................................... 102 6 Besluit......................................................................................................................... 107 IV BESPREKING VAN HET CORPUS ........................................................................ 108 1 Bronnen ...................................................................................................................... 108 2 Moeilijkheden............................................................................................................. 110 3 Databank....................................................................................................................