SBtaerme oMwiao BBiaiełołlaęnky PraOgcah Pootał RPermagbae rPtóówłn ŚróTdamrgióewśceiek TAK KONSULTOWALIŚUMYr.s..u s WARSZAWA DZIELI SIĘ DOBURYMrI PsRAyKTnYKAóMIw pod redakcją Anny Petroff-Skiby WWeaswoełar WWłocilhayn Stare Miasto Wola Bemowo Białołęka Bielany Ochota Praga Południe Praga Północ TAK KONSULTOWALIŚMY... WARSZAWA DZIELI SIĘ DOBRYMI PRAKTYKAMI Redakcja Anna Petroff-Skiba Warszawa 2011 Wydawca: Miasto Stołeczne Warszawa Pl. Bankowy 3/5 00–950 Warszawa Druk i oprawa: Separt P.I.Piotrkowicz Spółka Jawna Wybór zdjęć: Karolina Kowalczyk i Marta Marciniak-Mierzejewska Autorzy zdjęć: Szymon Pulcyn Opracowanie graficzne i skład: Katarzyna Turkowska Korekta i redakcja tekstów: Anna Mieczyńska Korekta po składzie: Agnieszka Skórzewska Egzemplarz bezpłatny ISBN 978-83-60830-43-7 Warszawa 2011 Publikacja sfinansowana ze środków Miasta Stołecznego Warszawy oraz dzięki wsparciu udzielonemu przez Norwegię poprzez dofinansowanie z Norweskiego Me- chanizmu Finansowego. www.konsultacje.um.warszawa.pl Spis treści Słowo wstępu ______________________________________________________________ 7 W teorii Po co i jak organizować konsultacje społeczne – merytoryczne, psychologiczne i prawne uzasadnienie dla organizowania konsultacji społecznych wraz ze wskazówkami, jak to robić ___________________________________________ 11 Stare Miasto Stare Miasto w nowej odsłonie – realizacja procesu modelowych konsultacji społecznych o charakterze ogólnomiejskim ________________________________________________ 29 Bemowo Jak rozwiązać problem parkowania, czyli o konsultacjach na Bemowie ____________________________________________ 45 Białołęka Na fali kultury. Jak włączać w działalność domu kultury mieszkańców niezaangażowanych w przedsięwzięcia kulturalne _______________ 53 Bielany Rowerem po Bielanach – konsultacje społeczne _______________________________ 63 Ochota Ochota na piękny park _______________________________________________________ 75 Zobaczyć więcej niż wierzchołek góry lodowej – od zbierania opinii do zrozumienia użytkowników i praktycznych wniosków projektowych ___________ 87 Praga Południe Szewc? Księgarnia? Bank? Usługi na Pradze Południe __________________________ 95 Usługi na Pradze Południe ___________________________________________________ 99 Praga Północ Konsultacje dotyczące modernizacji ulicy Kawęczyńskiej _______________________ 105 Droga do lepszej drogi _______________________________________________________ 115 Rembertów Domy kultury w Rembertowie – strategia rozwoju domów kultury, czyli jak ważny jest temat konsultacji _________________________________________ 127 Śródmiescie „Akcja klomb” – czyli konsultacje społeczne dotyczące skweru na ulicy Chmielnej _________________________________________ 139 Konsultacje społeczne od kuchni – proces konsultacji widziany oczami moderatorów ________________________________________________________ 155 Targówek O społeczeństwie na Targówku _______________________________________________ 167 Konsultacje społeczne jako proces grupowy, czyli dlaczego działania realizowane na Targówku musiały się udać __________________________ 181 Ursus Konsultacje społeczne „Włącz się w kulturę w Ursusie!” ________________________ 193 „Włącz się w kulturę w Ursusie!”, czyli o wadze przygotowań __________________ 207 Ursynów Hot-spoty na Ursynowie _____________________________________________________ 213 Wawer Centrum Sportu w Wawrze… z ofertą, jakiej potrzebujesz _____________________ 221 Konsultacje społeczne jako gra zespołowa ____________________________________ 225 Wesoła Jak planowano skwery w Wesołej ____________________________________________ 237 TRZY SKWERY W WESOŁEJ ___________________________________________________ 245 Wilanów Kolejka wilanowska. Stacja poczta? Stacja przyszłość? _________________________ 253 Konsultacje społeczne: Wilanów. Przyszłość budynku kolejki wilanowskiej ______ 265 Włochy Kreatywne Włochy! Wspólne działanie przez zamieszkanie! ____________________ 273 Konsultacje społeczne: Kreatywne Włochy ____________________________________ 283 Wola Więcej światła. Konsultacje dotyczące oświetlenia podwórek __________________ 289 „Ludzie chodzą tam, gdzie się świeci – wzdłuż bloków” Jak rozmawiać o latarniach? __________________________________________________ 295 Autorzy tekstów ____________________________________________________________ 303 Słowo wstępu Anna Petroff-Skiba Od czerwca do listopada 2010 roku organizowaliśmy w Warszawie konsul- tacje społeczne w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycy- pacji społecznej w m.st. Warszawie” współfinansowanego przez Norwegię w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Udało nam się przeprowadzić 18 konsultacji w 16 dzielnicach Warsza- wy oraz konsultację ogólnomiejską dotyczącą planowanych zmian na Sta- rym Mieście. Konsultacje organizowane były przez Dzielnice m.st. Warszawy oraz Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy. Ich tematy- ka była bardzo szeroka – od konsultacji dotyczących zagospodarowania tere- nu (skwerów, parku, terenu wokół Centrum Sportu), po konsultacje na temat oferty kulturalnej lub priorytetów rozwojowych dzielnicy. Tematy do kon- sultacji proponowały Dzielnice, a CKS poszukiwał interesujących metod ich przeprowadzania. Bardzo cieszymy się, że dzięki tej książce możemy podzielić się z Państwem naszymi doświadczeniami i przemyśleniami związanymi z realizacją tych pro- cesów. Teksty przygotowali warszawscy urzędnicy, organizujący konsultacje oraz eksperci i badacze, którzy wspomagali nas w planowaniu i przeprowadza- niu poszczególnych wydarzeń. Staraliśmy się, aby w organizowanych procesach wykorzystać jak najwię- cej metod konsultacyjnych. Były to m.in. moderowane spotkania, warszta- ty, spacery badawcze, praca z makietą, ankieta on-line, ruchome punkty kon- sultacyjne w terenie. Przeprowadzone modelowe konsultacje społeczne to po- nad 351 godzin spotkań, warsztatów i spacerów badawczych, w których wzię- ło udział 3,5 tys. warszawiaków. Organizację 75 różnych wydarzeń zapewniło 68 wolontariuszy, moderatorów, socjologów i psychologów środowiskowych oraz architektów. Dla nas uczestnictwo w tym projekcie było niezwykłą przy- godą, przeżycia podobnych życzymy przy realizacji konsultacji społecznych w Państwa miejscowościach i gminach. Wszystkie niezbędne informacje o projekcie, w tym raporty z konsulta- cji w dzielnicach można znaleźć na stronie: www.konsultacje.um.warszawa.pl. 8 Wstęp W tym miejscu chciałabym podziękować wszystkim, dzięki którym te konsultacje mogły się odbyć. Przede wszystkim mieszkańcom Warsza- wy, biorącym w nich udział, za ich zrozumienie i aktywność. Urzędnikom Dzielnic oraz ekspertom zewnętrznym przeprowadzającym z zaangażo- waniem nasze konsultacje, wypowiadającym się na kolejnych kartkach tej książki. Dziękuję Sabinie Hędrzak, która bezinteresownie promowała na- sze konsultacje na różnych portalach, forach i stronach internetowych. Podziękowania należą się także radczyniom prawnym Centrum Komu- nikacji Społecznej: Magdalenie Borowiak oraz Monice Ziębie, które spraw- dzały i akceptowały dziesiątki naszych umów, pracownikom finansowym CKS: Andrzejowi Gutowskiemu, Agnieszce Ołtarzewskiej i Kasi Mieczni- kowskiej za pomoc w ich rozliczaniu. Dziękujemy także Aleksandrze Derc z Wydziału Prasowego, która zapewniała obsługę PR wydarzeń przygoto- wanych w ramach projektu oraz Alicji Sopińskiej, bez której nie przeprowa- dzilibyśmy ankiet on-line. Dziękuję także moim koleżankom z CKS: Izie Baran, Justynie Piwko i Justynie Wasiuk, które, formalnie niezaangażowane w realizację projektu, codziennie pomagały w jego prowadzeniu, oraz Agnieszce Chudzik za wy- myślenie tytułu tej publikacji. W teorii Anna Petroff-Skiba Po co i jak organizować konsultacje społeczne – merytoryczne, psychologiczne i prawne uzasadnienie dla organizowania konsultacji społecznych wraz ze wskazówkami, jak to robić Administracja każdego szczebla powołana jest po to, by działać dla miesz- kańców i obywateli. By działać na ich rzecz. Czasem ten podstawowy cel gubi się gdzieś w biurokratycznej stercie zadań, które mają do wykonania urzędnicy. Urząd alienuje się z rzeczywistości i działa w oderwaniu od niej. Oczywiście kafkowska wizja administracji jest bardzo odległa od tego, co spotykamy na co dzień, ale czasem obywatele, stykając się z urzędem, za- czynają czuć się jak Józef K. Mają wątpliwość, czy celem działań urzędu jest pomoc, czy utrudnianie życia zwykłemu człowiekowi. Dlatego też tak waż- ne jest upodmiotowienie obywateli w ich działaniach objętych zaintereso- waniem urzędu, włączenie w proces podejmowania decyzji przez admini- strację, tak aby alienacja od rezultatu tej decyzji nie spowodowała niechęci wobec działań urzędu. Administracja na szczeblu samorządowym podejmuje codziennie bardzo dużo różnego rodzaju decyzji. Od tych dotyczących spraw drobnych, np. wy- dania dowodu osobistego albo zgody na wynajęcie terenu w celu zorganizo- wania jakiejś imprezy plenerowej, po decyzje, których skutki będą istotne dla wszystkich mieszkańców danej okolicy, np. dotyczące budowy przedszko- la czy mostu. Oczywiste jest, że włączanie w podejmowanie decyzji błahych, których procedura jest opisana w odpowiednich przepisach, nie ma sensu. Bo czy jest sens pytać Kowalskiego, co sądzi o wydaniu mu dowodu osobistego? Jednak decyzje wpływające na życie danej społeczności, dotyczące budowy nowych obiektów, rewitalizacji parków, stanowienia ważnych aktów praw- nych, czy określające priorytety rozwojowe jakiegoś publicznego obszaru, po- winny być z mieszkańcami uzgadniane. 12 W teorii Tutaj pewnie podniosą głos ci, którzy powiedzą,