Fot. 1. Przystanek i posterunek odgałęźny Bydgoszcz Leśna na zrewitalizowanej linii nr 18 (14.09.2013 r.) Andrzej Massel Analiza porównawcza inwestycji rewitalizacyjnych w ramach POIiŚ W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007–2013 na sieci kolejowej Polski jest realizo- wanych 9 inwestycji o charakterze rewitalizacyjnym. Celem tych inwestycji jest polepszenie jakości usług przewozowych, zarówno w ruchu pasażerskim, jak i towarowym, natomiast środkiem prowadzącym do osiągnięcia tego celu jest popra- wa stanu technicznego odcinków linii objętych poszczególnymi projektami. W celu zobrazowania specyfiki projektów rewi- talizacyjnych w niniejszym artykule przedstawiono szczegółowo 4 takie przedsięwzięcia, obejmujące odcinki Toruń–Byd- goszcz, (Gliwice) – Błotnica Strzelecka–Opole, Częstochowa–Fosowskie oraz Inowrocław – Jabłonowo Pomorskie. W dal- szej części artykułu dokonano porównania projektów rewitalizacyjnych i sformułowano wnioski do wykorzystania przy pla- nowaniu następnych inwestycji kolejowych w Polsce. Projekt Toruń–Bydgoszcz Kutno–Piła. Linia została w całości zelektryfikowana w latach osiem- Projekt Polepszenie jakości usług przewozowych poprzez popra- dziesiątych XX wieku, przy czym ruch trakcją elektryczną na od- wę stanu technicznego linii nr 18 Kutno–Piła na odcinku Toruń– cinku Toruń–Bydgoszcz zainicjowano 20 lipca 1984 roku. Bydgoszcz odegrał szczególną rolę w przygotowaniu programu Linia ma bardzo duże znaczenie w ruchu pasażerskim, szcze- inwestycji rewitalizacyjnych współfinansowanych ze środków UE. gólnie na odcinkach Kutno–Toruń i Toruń–Bydgoszcz. Między in- Jako pierwszy, w sierpniu 2011 roku, został on wprowadzony na nymi ze względu na ten fakt stosunkowo szybko wprowadzono Listę Projektów Indywidualnych POIiŚ pod numerem 7.1-45. Rów- na niej prędkość maksymalną 120 km/h. Na odcinku Toruń Głów- nież jako pierwszy wszedł on w fazę robót budowlanych, które roz- ny–Bydgoszcz Łęgnowo w torze nr 1 nastąpiło to w maju 1976 poczęły się w październiku 2012 roku i zostały zakończone zgodnie roku, a w torze nr 2 – w czerwcu 1985 roku. Najkrótszy czas prze- z terminem, to znaczy przed 28 lutego 2014 roku. Umowa o do- jazdu na odcinku Toruń Główny–Bydgoszcz Główna był osiągany finansowanie została podpisana 24 stycznia 2013 roku. w pierwszych latach po jego elektryfikacji. W rozkładzie jazdy na Odcinek Toruń Główny–Bydgoszcz Główna został oddany do lata 1987–1988 wynosił on 35 minut w kierunku nieparzystym eksploatacji w październiku 1861 roku. Obecnie jest on częścią i 34 minuty w kierunku parzystym, a dotyczył pociągów ekspre- linii dwutorowej pierwszorzędnej o znaczeniu państwowym nr 18 sowych z jednym postojem na trasie, to jest na przystanku 6 5-6/2014 Analizy Bydgoszcz Leśna. Wskutek pogarszania się stanu infrastruktu- publicznym. Przedsięwzięciem realizowanym w ramach pro- ry, przy zaniedbaniu robót utrzymaniowych, prędkości pociągów jektu BiT-City będzie też węzeł komunikacyjny Bydgoszcz były stopniowo zmniejszane. W 2011 roku na odcinku domino- Wschód, zlokalizowany na skrzyżowaniu linii kolejowej nr 18 wała już prędkość 70 km/h, a na całej długości stacji Toruń Główny z nową linią tramwajową do Fordonu. – tylko 40 km/h. Ponadto wprowadzono liczne lokalne ograni- Poprawa stanu technicznego odcinka linii nr 18 jest działa- czenia prędkości. W efekcie czasy przejazdu na tej trasie ulegały niem komplementarnym w stosunku do wykonanych w roku 2011, sukcesywnemu wydłużeniu. W rozkładzie jazdy na lata 2011–2012 w toku przygotowań do EURO 2012, prac rewitalizacyjnych na li- roku wynosiły one: nii nr 131 pomiędzy Bydgoszczą a Tczewem (kontynuowanych w ra- o w kierunku Toruń–Bydgoszcz 58 minut dla pociągów TLK mach Wieloletniego Programu Inwestycji Kolejowych w latach 2012 (postoje na 3 stacjach pośrednich: Solec Kujawski, Byd- i 2013), które pozwoliły nie tylko na przywrócenie dotychczas obo- goszcz Wschód, Bydgoszcz Leśna) i 61 minut dla pociągów wiązującej prędkości 120 km/h, ale także na odcinkowe jej zwięk- regionalnych; szenie do 140–160 km/h. W efekcie bowiem poprawa stanu in- o w kierunku Bydgoszcz–Toruń 66 minut dla pociągów TLK i 68 frastruktury dotyczy całego ciągu od Trójmiasta przez Bydgoszcz– minut dla pociągów regionalnych. Toruń w kierunku Łodzi. Jest to warunek konieczny zachowania Rewitalizacja linii nr 18 obejmuje odcinek Toruń Główny–Byd- konkurencyjności transportu kolejowego na rynku przewozowym goszcz Główna (od km 107,790 do km 159,420). W ramach re- po zakończeniu budowy autostrady A1 na odcinku Stryków–Gdańsk witalizacji założono przywrócenie na odcinku maksymalnej pręd- (otwarcie ostatniego fragmentu tej autostrady nastąpiło 30 kwietnia kości 120 km/h z lokalnymi ograniczeniami wynikającymi z układu 2014 roku). geometrycznego torów (do 40–60 km/h na stacji Toruń Główny) Rewitalizacja odcinka Toruń–Bydgoszcz jest również komple- oraz z występujących w torach głównych zasadniczych rozjazdów mentarna z ważnymi projektami taborowymi. Pierwszym z nich krzyżowych i skrzyżowań torowych (do 100 km/h na stacjach Solec jest zakup pięciu elektrycznych zespołów trakcyjnych przez samo- Kujawski i Bydgoszcz Wschód). rząd województwa kujawsko-pomorskiego dla Szybkiej Kolei Aglo- Zasadnicze roboty budowlane wchodzące w zakres inwe- meracyjnej BiT-City. Pociągi te będą kursowały na trasie Bydgoszcz stycji obejmują wymianę nawierzchni torowej [10]. Dotychczas Główna–Toruń Wschodni co 60 minut, a w szczycie komunika- eksploatowana nawierzchnia S49 na podkładach betonowych cyjnym – co 30 minut. Dostawa nowego taboru aglomeracyjne- (przeważający typ INBK3) podlegała wymianie na całym od- go ma się zakończyć na początku 2015 roku. cinku, poza fragmentem o długości około 6,2 km na szlaku Drugi powiązany projekt taborowy jest realizowany przez PKP Cierpice–Solec Kujawski, wymienionym w 2010 roku. Prace Intercity i obejmuje zakup 20 elektrycznych zespołów trakcyjnych objęły nawierzchnię torów szlakowych i torów głównych zasad- do ruchu dalekobieżnego. Wśród głównych tras, na których mają niczych na stacjach pośrednich, a także wybranych torów głów- kursować nowe pociągi, są połączenia Warszawa–Toruń–Bydgoszcz nych dodatkowych (tor nr 6 na stacji Solec Kujawski). Ponad- oraz Katowice–Łódź–Toruń–Bydgoszcz–Gdańsk–Gdynia. Nowy to wymieniono 54 rozjazdy na stacjach Toruń Główny, Cierpi- tabor ma być dostarczony jeszcze w 2015 roku. ce, Solec Kujawski, Bydgoszcz Łęgnowo, Bydgoszcz Wschód Korzyści z rewitalizacji odcinka Toruń–Bydgoszcz były już od- oraz na posterunku odgałęźnym Bydgoszcz Leśna. Projekt czuwalne w rozkładzie jazdy obowiązującym od grudnia 2013 roku, rewitalizacyjny swoim zakresem obejmuje tory linii nr 18 (wraz bowiem praktycznie na całej długości odcinka wprowadzona zo- z rozjazdami) na długości stacji Toruń Główny, nie obejmuje stała prędkość 120 km/h. Przez odcinek przejeżdża 11 par ca- zaś torów i rozjazdów na stacji Bydgoszcz Główna. łorocznych pociągów TLK oraz pociągi sezonowe i weekendowe W ramach prac budowlanych (odrębny kontrakt) w latach (IR). Kursuje także 16 par pociągów regionalnych. Czas przejaz- 2013–2014 jest realizowana wymiana przęseł wiaduktu kolejo- du najszybszego pociągu TLK został skrócony do 44–45 minut, wego w Toruniu pod pięcioma torami głównymi wraz z remontem pociągu regionalnego zaś do 51 minut. W przypadku pociągów przyczółków, ciosów podłożyskowych, skrzydeł i łożysk. Pod wia- duktem przebiega obciążona dużym ruchem drogowym ulica Podgórska, będąca odcinkiem drogi krajowej nr 91 i stanowiąca dojazd do mostu im. Józefa Piłsudskiego na rzece Wisła. Konstruk- cja tego wiaduktu, wspólnego dla linii Kutno–Piła (km 109,690) i Poznań–Skandawa (km 134,779), była silnie skorodowana, a przy- czółki spękane. Wskutek złego stanu wiaduktu obowiązywało na nim ograniczenie prędkości pociągów do 20 km/h. Z uwagi na fakt, że elektryfikacja linii była wykonywana w latach 80., stan konstrukcji wsporczych był zadowalający, a eksploatowana sieć trakcyjna YzC120-2C pozwala na osią- ganie prędkości do 140 km/h, odstąpiono od jej wymiany. W zakresie urządzeń sterowania ruchem wymianie podlega- ły napędy zwrotnicowe, zabudowano także liczniki osi. Pro- jekt poprawy stanu technicznego linii nr 18 nie obejmował remontu peronów, jednak w wybranych lokalizacjach prace takie będą wykonywane w ramach projektu BiT-City, ukierunko- wanego na lepsze powiązanie Bydgoszczy i Torunia transportem Fot. 2. Wymienione rozjazdy na stacji Bydgoszcz Wschód (14.09.2013 r.) 5-6/2014 7 Analizy TLK jest to o 13–22 minut krócej w porównaniu ze stanem sprzed Umowę z wykonawcą robót budowlanych (w ramach kontraktu rozpoczęcia inwestycji. W następnym rozkładzie jazdy (od 9 mar- „projektuj i buduj”) podpisano 10 maja 2013 roku, a w lipcu tego ca 2014 roku) czas ten skrócił się do 37–42 minut. Po zakoń- roku roboty budowlane zostały rozpoczęte. czeniu robót budowlanych na wspomnianym wiadukcie w Toru- Linie kolejowe nr 132 i 135 na odcinku Gliwice Łabędy–Opole niu można oczekiwać dalszego skrócenia czasu przejazdu. Bio- Groszowice leżą w III paneuropejskim korytarzu kolejowym. Są rąc pod uwagę trzy postoje na stacjach pośrednich (Solec Kujawski, fragmentem linii C-E30, a równocześnie stanowią element naj- Bydgoszcz Wschód oraz Bydgoszcz Leśna), będące obecnie stan- krótszego połączenia kolejowego Krakowa i Katowic z Wrocławiem. dardem w przypadku pociągów TLK, raczej nie będzie możliwe Połączenie to zostało zelektryfikowane jako jedno z pierwszych uzyskanie czasu rzędu 34–35 minut, jaki odnotowano dla po- połączeń głównych miast Polski. Elektryfikacja odcinka została ciągów ekspresowych