Plan Urz ądzenia Lasu Nadle śnictwo Stare Jabłonki Obr ęb Stare Jabłonki PROGRAM OCHRONY PRZYRODY sporządzony na okres od 1 stycznia 2017 roku do 31 grudnia 2026 roku na podstawie stanu lasu na dzień 1 stycznia 2017 roku Sporządził Sprawdził Dyrektor Oddziału Wykonawca: Olsztyn 2017 2 SPIS TREŚCI 1. Wstęp ........................................................................................................................................ 8 1.1. Cel, zakres, materiały ..................................................................................................... 8 1.2. Materiały źródłowe ....................................................................................................... 9 2. Ogólna charakterystyka Nadleśnictwa .................................................................................... 10 2.1. Położenie .................................................................................................................... 10 2.2. Struktura użytkowania ziemi ........................................................................................ 12 2.3. Dominujące funkcje lasów ........................................................................................... 13 2.4. Zarys historii gospodarki leśnej .................................................................................... 14 2.5. Usytuowanie Nadleśnictwa w regionie i w kraju ............................................................ 23 2.6. Zagospodarowanie turystyczne i rekreacyjne ................................................................ 25 3. Walory przyrodniczo - leśne .................................................................................................... 26 3.1. Gleby .......................................................................................................................... 26 3.2. Wody .......................................................................................................................... 27 3.3. Ekosystemy wodno-błotne ........................................................................................... 29 3.4. Roślinność ................................................................................................................... 36 3.4.1. Chronione zespoły roślinne ............................................................................................... 36 3.4.2. Grzyby i porosty ................................................................................................................ 38 3.4.3. Mchy ................................................................................................................................. 39 3.4.4. Rośliny naczyniowe ........................................................................................................... 42 3.5. Drzewostany ............................................................................................................... 48 3.5.1. Bogactwo gatunkowe i struktura ...................................................................................... 48 3.5.2. Pochodzenie ...................................................................................................................... 50 4. Fauna ....................................................................................................................................... 52 4.1. Owady ........................................................................................................................ 52 4.2. Mięczaki ..................................................................................................................... 56 4.3. Płazy i gady ................................................................................................................. 56 4.4. Ptaki ........................................................................................................................... 60 4.5. Ssaki ........................................................................................................................... 72 5. Szczególne formy ochrony przyrody ....................................................................................... 83 5.1. Rezerwaty ................................................................................................................... 83 5.1.1. Rezerwat faunistyczny Ostoja Bobrów na Rzece Pasłęce ................................................. 83 3 5.1.2. Rezerwat wodny Rzeka Drwęca ........................................................................................ 88 5.2. Obszary Chronionego Krajobrazu ................................................................................. 95 5.3. Obszary Natura 2000 ................................................................................................... 96 5.3.1. Dolina Pasłęki PLB280002 .................................................................................................. 98 5.3.2. Dolina Drwęcy PLH280001 .............................................................................................. 103 5.3.3. Rzeka Pasłęka PLH280006 ............................................................................................... 110 5.4. Użytki ekologiczne ..................................................................................................... 116 5.5. Pomniki przyrody ...................................................................................................... 122 6. System Forest Stewardship Council - certyfikacja dobrej gospodarki leśnej. ....................... 129 6.1. Lasy posiadające globalne, regionalne lub narodowe znaczenie pod względem koncentracji wartości biologicznych .............................................................................................. 130 6.1.1. Obszary i obiekty objęte prawną formą ochrony przyrody - HCVF 1.1a ........................ 130 6.1.2. Ostoje zagrożonych i ginących gatunków - HCVF 1.2 ...................................................... 130 6.1.3. Kompleksy leśne odgrywające znaczącą rolę w krajobrazie - HCVF 2 ............................ 130 6.1.4. Siedliska z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej zinwentaryzowane w Nadleśnictwie Stare Jabłonki na specjalnych obszarach ochrony siedlisk - HCVF 3.1 ............................ 130 6.1.5. Ochrona zasobów rozkładającego się drewna i związanych z nim organizmów w wybranych ekosystemach leśnych .............................................................................. 131 6.2. Lasy pełniące funkcje w sytuacjach krytycznych - HCVF4 .............................................. 132 6.3. Lasy kluczowe dla tożsamości kulturowej lokalnej społeczności - HCVF 6 ...................... 132 7. Zagrożenia ............................................................................................................................. 133 7.1. Zagrożenia wywołane szkodliwym wpływem czynników antropogenicznych ................. 133 7.2. Bezpośrednie negatywne oddziaływanie człowieka na las ............................................ 136 7.3. Formy degeneracji ekosystemu leśnego ...................................................................... 137 7.4. Zagrożenia wywołane zmianami stosunków wodnych ................................................. 141 7.5. Zagrożenia spowodowane przez szkodliwe czynniki biotyczne ..................................... 143 7.5.1. Szkody powodowane przez owady .................................................................................. 143 7.5.2. Szkody powodowane przez ssaki ..................................................................................... 145 7.5.3. Szkody powodowane przez patogeniczne grzyby ........................................................... 146 7.6. Zagrożenia abiotyczne, historia zagrożeń ................................................................... 146 8. Plan działań z zakresu ochrony przyrody ............................................................................... 149 8.1. Ochrona różnorodności biologicznej oraz techniczne i gospodarcze działania proekologiczne ................................................................................................................................ 149 8.2. Kształtowanie stref ekotonowych i granicy polno-leśnej .............................................. 152 8.3. Kształtowanie stosunków wodnych ............................................................................ 154 4 8.4. Rekreacja i turystyka ................................................................................................. 155 8.5. Promocja .................................................................................................................. 159 8.6. Przedmioty ochrony, dla których wyznaczono obszary Natura 2000 ............................. 162 9. Ochrona wartości kulturowych ............................................................................................. 173 9.1. Cmentarze, mogiły, miejsca pamięci ........................................................................... 173 10. Wybrane zagadnienia z hodowli i użytkowania lasu ........................................................... 176 11. Literatura ................................................................................................................... 179 12. Kronika ................................................................................................................................ 182 Zestawienie tabel Tabela I Dane meteorologiczne ze Stacji Meteorologicznej w Olsztynie 11 Tabela II Struktura użytkowania ziemi 12 Tabela III Wykaz kategorii lasu Nadleśnictwa