De Kaderrichtlijn Water bij Waterschap Noorderzijlvest Achtergronddocumenten per waterlichaam Planperiode 2016-2021 Melissa van Hoorn, Kees van de Ven, Sander Dijk, Gerwin Zantingh, Jasper Schut & Bart Reeze September 2014 Inhoudsopgave DEEL I .................................................................................................................................................... 2 1. Inleiding .............................................................................................................................................. 3 1.1 Schoon en gezond water ............................................................................................................ 3 1.2 Doelstelling Kaderrichtlijn Water ............................................................................................. 3 1.3 Goede Chemische Toestand ...................................................................................................... 5 1.4 Goede Ecologische Toestand .................................................................................................... 5 1.5 Goed Ecologisch potentieel (GEP) ............................................................................................ 6 DEEL II ................................................................................................................................................... 8 1 Damsterdiep-Nieuwediep ..................................................................................................................... 9 2. Hoendiep-Aduarderdiep .................................................................................................................... 33 3 Reitdiep-Kommerzijl .......................................................................................................................... 55 4. Boterdiep-Winsumerdiep .................................................................................................................. 78 5.Benedenlopen Eelder- en Peizerdiep ................................................................................................ 102 6. Bovenlopen Eelder- en Peizerdiep .................................................................................................. 126 7. Dwarsdiepgebied ............................................................................................................................. 149 8. Kanalen Hellend-gestuwd ............................................................................................................... 173 9. Lauwersmeer ................................................................................................................................... 196 10. Leekstermeer ................................................................................................................................. 219 11. Maren Fivelingo ............................................................................................................................ 241 12. Maren Reitdiep .............................................................................................................................. 263 13. Matslootgebied .............................................................................................................................. 288 14. Noordoostelijke kustpolders .......................................................................................................... 310 15. Paterswoldsemeer .......................................................................................................................... 332 Literatuur………………………………………………………………………………………….….357 1 DEEL I De Kaderrichtlijn Water bij Waterschap Noorderzijlvest 2 1. Inleiding 1.1 Schoon en gezond water Het waterbeheer in Nederland richt zich onder meer op de ecologie van oppervlaktewateren en een duurzaam gebruik van water. De komst van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) in 2000 heeft daar een sterke impuls aan gegeven en is nu de belangrijkste leidraad voor het beheer van de waterkwaliteit. Schoon en gezond water in combinatie met aantrekkelijke oevers en andere natte natuurgebieden zorgen voor een verbetering van de ruimtelijke kwaliteit. Dit betekent een betere leefomgeving, betere kwaliteit van wonen en een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijven. Daarnaast leveren de verbetering van de waterkwaliteit en de herinrichting van watergangen een toename van de recreatieve mogelijkheden op. Tenslotte zal de verbetering van de (grond)waterkwaliteit leiden tot vereenvoudiging van de zuivering voor drinkwater. Al deze baten hebben vooral een gebruiks- en belevingswaarde met mogelijk positieve effecten op de gezondheid. Deze baten zijn lastig in geld uit te drukken. De belangrijkste verdienste van al deze inspanningen zal zijn dat ook toekomstige generaties verzekerd kunnen zijn van voldoende en schoon water. 1.2 Doelstelling Kaderrichtlijn Water De Kaderrichtlijn Water (KRW) is een Europese richtlijn, die sinds 2000 van kracht is. Alle wateren groter dan 50 hectare en kanalen en beken waarop een gebied van minimaal 1.000 hectare afwatert vallen onder de KRW en worden KRW-waterlichamen genoemd. De Kaderrichtlijn Water onderscheidt twee doelstellingen: 1. Goede Chemische Toestand (GCT); 2. Goed Ecologisch Potentieel (GEP) voor de sterk veranderde en kunstmatige wateren. KRW-waterlichamen dienen volgens de KRW vanaf 2015 in een ‘goede ecologische toestand’ (natuurlijke wateren) te verkeren of te voldoen aan het Goede Ecologische Potentieel (kunstmatige of sterk veranderde wateren). Daarnaast dient de Goede Chemische Toestand (GCT) te worden behaald. De termijn van 2015 kan worden verlengd met maximaal twee periodes van zes jaar. De uiterste datum komt daarmee op 2027. De KRW kent een zesjaarlijkse rapportageverplichting, waarbij de status van de waterlichamen aan de Europese Unie dient te worden gerapporteerd. In 2008 is de status van de waterlichamen binnen het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest voor het eerst vastgelegd. In 2014 dient de status opnieuw te worden gerapporteerd. De toestand van elk waterlichaam wordt vastgelegd en gerapporteerd in gestandaardiseerde factsheets, welke in geaggregeerde vorm aan de Europese Unie worden overlegd. Daarnaast zijn van elk waterlichaam achtergronddocumenten (zoals het onderhavige) opgesteld, die als onderbouwing bij de factsheets dienen. In het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest zijn in totaal 15 oppervlaktewaterlichamen onderscheiden, die gelden als KRW-waterlichaam (zie figuur 1.2.1). Het betreft in alle gevallen sterk veranderde of kunstmatige wateren. Natuurlijke water zijn niet aanwezig. Het onderhavige rapport legt de status van de waterlichamen binnen het beheergebied van het waterschap anno 2013 vast, beschrijft de maatregelen die in de periode 2007-2012 zijn uitgevoerd en welke nog in de planning staan. 3 Figuur 1.2.1 Overzicht waterlichamen en bijbehorende stroomgebieden 4 1.3 Goede Chemische Toestand De Goede Chemische Toestand (GCT) wordt bepaald door de Prioritaire en overige stoffen zoals genoemd in de Richtlijn prioritaire stoffen (2008/105/EG) en vastgelegd in het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water (BKMW) (VROM, 2009). De mate van voorkomen van deze stoffen bepaalt de formele beoordeling van de chemische toestand van de oppervlaktewaterlichamen. De GCT in een waterlichaam is behaald als alle prioritaire stoffen en overige stoffen met EU-norm aan de norm voldoen. Op de prioritaire stoffenlijst staan die stoffen die een groot risico vormen in en via het watermilieu, zie bijlage II. De meest risicovolle stoffen op de lijst zijn aangemerkt als prioritair gevaarlijk. De Europese Commissie heeft milieukwaliteitsnormen vastgesteld voor de prioritaire stoffen en heeft bepaald dat de lidstaten beheersmaatregelen moeten treffen, gericht op: het stoppen van het vrijkomen van de prioritair gevaarlijke stoffen; het verminderen van het vrijkomen van de prioritaire stoffen. 1.4 Goede Ecologische Toestand De ecologische kwaliteit van een waterlichaam wordt bepaald aan de hand van biologische kwaliteitsparameters, biologie ondersteunende stoffen en specifiek verontreinigende stoffen. De biologische kwaliteitsparameters bestaan uit vier elementen: fytoplankton (algen), macrofyten (water- en oeverplanten), macrofauna (waterinsecten) en vissen. Voor iedere kwaliteitsparameter wordt het kwaliteitsoordeel berekend volgens een vaste methodiek (Van der Molen et al,. 2012) en uitgedrukt op een maatlat met een vaste kleurcode (zie figuur 1.4.1): de Ecologische Kwaliteitsratio (EKR). De schaal loopt van 0 tot 1. De EKR wordt per kwaliteitsparameter berekend aan de hand van de aanwezigheid van soorten, de abundantie per soort, in het geval van macrofyten de groeivorm (is de soort bijvoorbeeld onderwater groeiend of als oeverplant aanwezig) en in het geval van vissen de biomassa. Figuur 1.4.1. De kwaliteitsklassen voor natuurlijke (links) en sterk veranderde/ kunstmatige wateren. De kwaliteitsklassen worden met een vaste kleurcodering uitgedrukt (bron: Van der Molen et al., 2012). Er wordt onderscheid gemaakt tussen natuurlijke, sterk veranderde en kunstmatige wateren. Voor natuurlijke wateren, die niet voorkomen binnen het beheergebied van waterschap Noorderzijlvest, is de optimale toestand (referentie) vastgelegd in de Goede Ecologische Toestand (GET, zie van der 5 Molen et al., 2012). In sterk veranderde en kunstmatige wateren is het in het algemeen niet mogelijk het GET te behalen. Daarom geldt voor de sterk veranderde en kunstmatige wateren een aangepaste maatlat, die is gebaseerd op het GET