Regio Deal Oost-Groningen: Van Leefbaarheid naar Toekomstkracht Partijen: 1. de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, mevrouw Carola Schouten, hierna te noemen: LNV; 2. de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, mevrouw drs. K.H. Ollongren; 3. de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, de heer drs. R.W. Knops; Partijen onder 2 en 3 ieder handelend in hun hoedanigheid van bestuursorgaan en hierna samen te noemen: BZK; 4. de staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat, mevrouw mr. drs. M.C.G. Keijzer, hierna te noemen: EZK; 5. de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de heer Hugo de Jonge; 6. de staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport de heer Paul Blokhuis; Partijen onder 5 en 6 ieder handelend in hun hoedanigheid van bestuursorgaan en hierna samen te noemen: VWS; 7. de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mevrouw Tamara van Ark, hierna te noemen: SZW; 8. de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, mevrouw Van Engelshoven, hierna te noemen: OCW; Partijen genoemd onder 1 tot en met 8 ieder handelend in hun hoedanigheid van bestuursorgaan en hierna samen te noemen: het Rijk; 9. Gedeputeerde staten van de provincie Groningen, namens deze: de heer Tjeerd van Dekken, gedeputeerde, hierna te noemen: Provincie Groningen; 10. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Midden-Groningen, namens deze: mevrouw José van Schie, wethouder, hierna te noemen: Gemeente Midden-Groningen; 11. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Oldambt, namens deze: mevrouw Cora-Yfke Sikkema, burgemeester, hierna te noemen: Gemeente Oldambt; 12. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Pekela, namens deze: de heer Hennie Hemmes, wethouder, hierna te noemen: Gemeente Pekela; 13. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Stadskanaal, namens deze: mevrouw Goziena Brongers, wethouder ,hierna te noemen: Gemeente Stadskanaal; 14. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Veendam, namens deze: mevrouw Ans Grimbergen, wethouder, hierna te noemen: Gemeente Veendam; 15. Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Westerwolde, namens deze: de heer Bart Huizing, wethouder, hierna te noemen: Gemeente Westerwolde; Partijen genoemd onder 9 tot en met 15 ieder handelend in hun hoedanigheid van bestuursorgaan en hierna samen te noemen: Regio; Alle Partijen hierna allen tezamen te noemen: Partijen. Algemene overwegingen 1. Deze Regio Deal is tot stand gekomen tijdens de coronapandemie. De context waarin deze Regio Deal tot stand is gekomen, heeft betekenis gehad voor de wijze waarop Partijen gezamenlijk tot een uitwerking van de Regio Deal zijn gekomen. De verschillende stappen op weg naar deze Regio Deal zijn anders geweest, doordat Partijen elkaar niet in persoon hebben kunnen zien en spreken en bijeenkomsten en werksessies online en telefonisch plaats hebben moeten vinden. Partijen onderstrepen het belang van commitment en draagvlak bij alle betrokken stakeholders van de Regio Deal, zowel in de Regio als bij het Rijk. Partijen hechten hier onverminderd aan en hebben daarom gezamenlijk extra oog voor het borgen van dit commitment en het draagvlak tijdens de uitvoeringsfase van deze Regio Deal. Juist in deze ingewikkelde tijd vinden Rijk en Regio het van groot belang om gezamenlijk te investeren in en -1- een impuls te geven aan de brede welvaart en het toekomstperspectief van bewoners en bedrijven in de regio. De drie Planbureaus wijzen in hun briefadvies1 aan het kabinet van 28 mei 2020 op de noodzaak om als gevolg van de coronapandemie te blijven werken aan brede welvaart en daarbij ook oog te hebben voor regionale verschillen. Uitvoering van deze Regio Deal kan daarmee bijdragen aan gewenst herstel. 2. Het kabinet Rutte III erkent dat elke regio uniek is. Regio’s hebben verschillende kenmerken waardoor elke regio behoefte heeft aan een eigen aanpak en afweging bij het aanpakken van de regionale opgave. De verschillende krachten en uitdagingen die specifiek zijn voor een regio vormen de basis voor een regionale opgave om de brede welvaart, leefbaarheid en economische kracht te bevorderen. 3. De regionale opgave heeft een meervoudig karakter en vergt een integrale aanpak op de verschillende opgaven. Doel is om door verschillende beleidskolommen heen te werken. Verder heeft de regionale opgave een gebiedsoverstijgende impact, waardoor inzet op rijksniveau nodig is, maar die ook zorgt voor een vliegwieleffect. 4. Regio Deals hebben tot doel om de regionale opgave aan te pakken. Hierbij wordt samengewerkt tussen vakdepartementen, decentrale overheden, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Voor deze regionale opgaven stelt het kabinet middelen beschikbaar uit de Regio Envelop, waaruit Regio Deals worden gefinancierd tussen het Rijk en de regio. Ook vanuit de regio zelf wordt gezorgd voor financiering (regionale publieke en private cofinanciering). Ter onderstreping van hun partnerschap hebben Rijk en Regio als vertrekpunt dat de rijksbijdrage gepaard gaat met minimaal eenzelfde bijdrage aan regionale publieke cofinanciering. De middelen uit de Regio Envelop dienen verder als vliegwiel voor extra investeringen in de regionale ontwikkeling zodat uiteindelijk vanuit de regio nog meer financiering wordt ingezet voor de aanpak van de regionale opgave. 5. Deze integrale en gezamenlijke aanpak met bijbehorende financiering van zowel Rijk als regio is het onderscheidende karakter van de Regio Deals ten opzichte van reguliere beleidsinstrumenten. 6. Met de Regio Deal gaan Rijk en Regio een duurzaam partnerschap aan om de opgave die in de regio speelt gezamenlijk aan te pakken. Het ondertekenen van de Regio Deal is daarbij niet het eind, maar slechts het begin van de samenwerking. 7. De bijdragen uit de Regio Envelop zijn bedoeld als een tijdelijke en eenmalige impuls voor regionale ontwikkeling met een duurzaam effect, waarbij structurele exploitatiekosten van lange termijn investeringen geborgd moeten zijn. 8. Regio Deals gaan om meer dan alleen de gecoördineerde inzet van financiële middelen. Zij kenmerken zich ook door een sterke, continue inzet van alle betrokkenen, creëren nieuwe samenwerkingsvormen en niet-financiële ondersteuning om de, in de regionale opgave gestelde, ambities en doelen te bereiken. Regio Deals leveren daarmee een bijdrage aan welvaart in brede zin. 9. De in de Regio Deal gemaakte wederzijdse afspraken over ambitie, doelen, beoogde resultaten, inzet en aanpak zijn in gezamenlijk overleg en met onderlinge overeenstemming tussen Rijk en Regio tot stand gekomen. 10. De middelen uit de Regio Envelop voor de Regio Deals derde tranche worden door LNV beschikbaar gesteld als een specifieke uitkering op grond van de Regeling specifieke uitkering Regio Deals derde tranche. Deel 1 Aanleiding en inhoud Regio Deal Specifieke overwegingen Oost-Groningen is een plattelandsregio die bestaat uit de gemeenten Oldambt, Pekela, Westerwolde, Veendam, Stadskanaal en de voormalige gemeente Menterwolde (nu onderdeel van Midden-Groningen). In tegenstelling tot andere delen van de provincie is in Oost-Groningen (vrijwel) geen sprake van aardbevingsproblematiek. 1 SCP, PBL en CPB, Aandachtspunten voor een herstelbeleid, briefadvies aan het kabinet, 28 mei 2020. -2- Oost-Groningen is landschappelijk prachtig en divers. De veenkoloniale structuren in het westen, de bosrijke zandgronden in het zuidoosten en de weidsheid van de graanrepubliek in het noorden. Unieke landschappen met een diversiteit aan dorpen, gehuchten en kleine steden. Sinds 2014 is Oost-Groningen aangewezen als krimpregio (prognose -/-15.000 inwoners in 2032). In de regio Oost-Groningen wonen ruim 134.000 mensen en er staan ruim 64.000 woningen. De inwoners wonen vaak al generaties lang in het gebied, waardoor zij zich sterk met ‘hun grond’ verbonden voelen en loyaal zijn aan hun gemeenschap. Daarbij zijn Oost-Groningers zeer zelfstandig, actief en betrokken bij alles wat er in hun streek gebeurt. Oost-Groningen verdient aandacht. Om zijn eigenheid en schoonheid te behouden, maar vooral om vooruit te komen en nog zelfredzamer te worden. De Brede Welvaartsmonitor 2019 laat zien dat Oost-Groningen op veel indicatoren onderaan de lijst staat. Vooral onderwijs, inkomen en gezondheid kunnen en moeten beter. Het is een plattelandsregio met grootstedelijke problematiek. Juist de indicatoren waarop de regio relatief goed scoort (met name het woonklimaat), staan flink onder druk door onder meer de demografische veranderingen en het ontbreken van investeringskracht in de woningvoorraad. Dit alles leidt ertoe dat in Oost-Groningen het risico op een neerwaartse spiraal zeer groot is. Het lage opleidingsniveau en gebrek aan geschikte banen zorgt voor weinig kans op werk en gemiddeld lage inkomens, die er mede de oorzaak van zijn dat mensen in de schulden raken. Ook is er relatief vaak sprake van een ongezonde leefstijl met ongezond eten. Het ontbreekt velen ook aan mogelijkheden om te investeren in hun huis en woonomgeving. Ten opzichte van het besteedbaar inkomen zijn de woonlasten relatief het hoogst van heel Nederland, evenals de zorgkosten. Deze problematiek gaat over van generatie op generatie en dat patroon moet doorbroken worden. Er gebeurt al veel goeds in Oost-Groningen en de regio heeft veel potentie. De opgave is dan ook om de kansen te grijpen die er liggen en verder te bouwen op de goede initiatieven die er al zijn. Zo kan Oost-Groningen straks weer omhoog- en vooruitkijken. Door