Deventer Leerschool 1881-2006 Onderwijsmonument in het hart van de stad Deventer Leerschool 1881-2006 Inhoud 05 Voorwoord 06 Al 125 jaar een buitenbeentje 26 Schoolgebouwen leveren blijvende herinnering 28 Het Deventer Leerschoolgevoel 30 Dick Metselaar, stadsdichter 06 28 30 32 32 Het jaar van Trapje Op Deventer Leerschool VIP 34 Pieter en Joep van de Pavoordt 36 Het jaar van groep 0/1A Deventer Leerschool VIP 38 Tineke Hidding 40 Het jaar van groep 0/1B Deventer Leerschool VIP 42 Gijs Herderscheê 34 36 38 40 44 Het jaar van groep 2 Deventer Leerschool VIP 46 Michiel Leezenberg 48 Het jaar van groep 3 Deventer Leerschool VIP 50 Job Gosschalk 52 Het jaar van groep 4 Deventer Leerschool VIP 54 Emmy, Petra, Liesbeth en Evelien Strik 42 44 46 48 56 Het jaar van groep 5 Deventer Leerschool VIP 58 Micky Hoogendijk 60 Het jaar van groep 6 Deventer Leerschool VIP 62 Raimond van der Gouw 64 Het jaar van groep 7 Deventer 50 52 54 56 Leerschool VIP 66 Oscar, Renzo, Steven en Hans Kazan 68 Het jaar van groep 8 Deventer Leerschool VIP 70 Gerben Kuiper 72 Het onderwijs anno 2006 76 De dromen van toekomstige Leerschool vips 78 Sponsoren 80 Colofon 58 60 62 64 66 68 70 72 Voorwoord ‘Het imposante hek waar alle moeders en toen nog, een Andere oud-leerlingen of ouders en kinderen van nu enkele vader, zich verzamelden. Dat hek bleek een stuk zullen zo hun eigen herinneringen hebben aan de school kleiner, jaren later, toen ik de school uit nostalgische die dit jaar haar 125-jarig bestaan viert. Een school die overwegingen nog een keer bezocht.’ schoolstrijden, een verhuizing en politieke gevechten ‘De hoge gangen, de sombere lokalen en een enorm doorstond. Begin jaren tachtig stond het zelfstandige speelplein met een enorme boom’. bestaan van onze Leerschool zelfs sterk ter discussie. Als ‘Een jongen met een glazen oog. Zijn naam weet ik niet het aan de gemeente had gelegen, had de school moeten meer. Wel dat-ie het oog er met z’n blote hand in en uit kon fuseren met de Brinkpoortschool. doen. Heel interessant!’ Strijdbare ouders, leerlingen en leraren hebben er toen ‘Een tijd nadat we uit Deventer weg waren ben ik nog voor gevochten om de school met het zo unieke karakter - langs ‘mijn’ oude school gelopen. Het gebouw stond er niet het was immers één van de eerste leerscholen in meer; het gaf me een leeg gevoel. Wat me van het gebouw het Nederland - te behouden als zelfstandige entiteit. Terecht: meeste bij is gebleven, is het kleine muurtje waar ik als klein want de Deventer Leerschool is het waard gebleken om jongetje vanaf donderde met een fikse hersenschudding als voor te vechten. Al sinds de oprichting in 1881 is het een resultaat.’ vooruitstrevend onderwijsinstituut. ‘De klok in de centrale hal. Daar moest je onder gaan En nog steeds – na 125 jaar - is de Deventer Leerschool een staan als je straf had. En dan maar hopen dat hoofdmeester school met een eigen gezicht; een buitenbeentje in onder- Muller niet langskwam, want dan had je wat uit te leggen. wijsland. Ten onrechte nog wel eens bestempeld als ‘kak’, De hoofdmeester; daar had je toch wel veel respect voor.’ ‘streberig’ en ‘elitair’. Ik zou eerder zeggen: ‘onder- ‘De klimop kwam door de muren van de gymzaal heen.’ nemend’, ‘enthousiast’, ‘eigenzinnig’ en ‘familiair’. Opgericht als kweekschool voor onderwijzers is onze Het zijn zo maar wat nostalgische herinneringen van oud school nog altijd een kweekvijver voor talent van de leerlingen of leraren met inmiddels nationale of lokale toekomst. Een school in het hart van de stad. Een school bekendheid van de Rijksleerschool en Deventer Leerschool met een hart voor de stad. Een school om trots op te zijn. die we voor dit jubileumboek speciaal hebben opgezocht. Van hoogleraar filosofie, profvoetballer en olympisch Heden en verleden zijn in dit jubileumboek ‘Deventer atleet tot casting director, illusionist en gearriveerd Leerschool - Onderwijsmonument in het hart van de stad’ dagbladjournalist. Ieder met zijn eigen memoires. vastgelegd. Veel leesplezier. Deventer, juni 2006 Frits de Negro, Directeur Deventer Leerschool De Rijkskweekschool Voor Onderwijzers aan de Singel/Singelstraat in vroeger tijden. Gebouwd in 1880. Aan de achterzijde was de Rijksleerschool gevestigd. Eigenlijk is er anno 2006 niet heel veel veranderd. Al is de brug over de Singel nieuw. Al 125 jaar een buitenbeentje door Enno de Witt ‘Kakschool’ kalkten vandalen vijfentwintig jaar geleden De historie van de Leerschool als eigenzinnig onderwijsinstituut gaat terug naar de formalisering van op de zijmuur van de toenmalige Rijksleerschool aan de het onderwijs in de negentiende eeuw. Daarvoor was dat min of meer aan zijn lot overgelaten. Onderwijs was in Singelstraat, naast tijdgebonden kreten over El Salvador handen van de kerk of particulieren, centrale sturing ontbrak, een groot deel van de kinderen ging helemaal en aanverwante onderwerpen. Een opmerkelijke combi- niet naar school. De regulering die ruim tweehonderd jaar geleden lang- natie, waarvoor de verklaring in de geschiedenis ligt. De zaam maar zeker vorm kreeg, had te maken met de sterke veranderingen, waaraan land en bestuur onderhevig school is sinds de oprichting in 1881 altijd al een buiten- waren. Nederland had in 1813 voor het eerst als zelf- standige natie een centraal gezag gekregen. De industriële beentje geweest, met een reputatie die soms wel en revolutie zorgde voor een grondige verandering van de manier waarop de samenleving was ingericht, maar ook vaak ook weer niet gerechtvaardigd was. de invloed van de Verlichting op het denken over mens en maatschappij liet zijn sporen na. In heel Europa ont- stonden met horten en stoten moderne staten en ook Nederland bleef niet bij die ontwikkelingen achter. Een mijlpaal was de Grondwet die Thorbecke in 1848 door de Staten-Generaal loodste, nog steeds het funda- ment onder onze rechtsstaat. Met de ontwikkeling van de staat kwam ook een uitgebreid staatsapparaat tot stand dat zaken in gang zette die voordien afhankelijk waren van particulier initiatief, of eenvoudigweg niet gebeurden. Van de aanleg van wegen en spoorwegen tot het bewaken van de openbare orde – en het onderwijs. Onderwijs werd in de tweede helft van de negentiende eeuw een politiek slagveld, waar de rust pas in de vorige eeuw enigszins terugkeerde, ook al is dat tot op de dag van vandaag niet meer dan een gewapende vrede. Vanaf de buitenkant gezien, de gymnastiekzaal van de Kweekschool waar ook de leerlingen van de Rijksleerschool gymden. De foto is genomen vanaf de zuidkant, daar waar nu de parkeerplaats van het ROC is. Inmiddels is er ook een uitbouw bijgekomen. Het archief van de scholen bijvoorbeeld grotendeels verloren gegaan lijsten, correspondentie over de door inkwartiering. Van het overige is huisvesting en een paar foto’s Van het archief van de Rijkskweekschool 87% vernietigd door het archiefwezen. en schoolkranten. en Rijksleerschool is helaas niet veel Wat overbleef zijn jaarverslagen uit de bewaard gebleven. Het materiaal van beginjaren van de scholen en uit de jaren voor de Tweede Wereldoorlog is ‘60/’70 van de 20e eeuw, leerlingen- Het grote belang dat aan onderwijs werd gehecht, heeft onderwijsbestel speelden verder ook nog economische zijn wortels in de voorliggende eeuw, toen het kind als belangen mee. Kinderarbeid was wijd verbreid, al die zelfstandig verschijnsel werd ontdekt. Daarvoor goedkope arbeidskrachten naar school sturen kon een bestonden kinderen niet, waren het niet meer dan kleine dankzij de industriële revolutie opbloeiende industrie veel volwassenen die nog niet helemaal af waren. In de gaan kosten. achttiende eeuw bogen denkers als Rousseau zich voor het Vanwege al die idealen en belangen bemoeide alles en eerst over het kind als onafhankelijk fenomeen. Aan iedereen zich met opzet en uitvoering van het opvoeding en onderwijs werden serieuze filosofische onderwijssysteem, waarbij de politieke temperatuur vaak beschouwingen gewijd. hoog opliep. Maar liefst drie schoolwetten kreeg ons land Voor de Nederlandse overheid was de juiste opvoeding nog voordat het in de huidige vorm zelfs maar bestond, in tot een gezagsgetrouw burger in eerste instantie het 1801, 1803 en 1806. De laatste zou het meer dan vijftig belangrijkste doel, waarmee onderwijs welbegrepen jaar volhouden, voordat de politiek het eindelijk eens kon staatsbelang werd. Het kind moest opgroeien tot een worden over een vervanging en in 1857 een nieuwe constructief deel van de maatschappij. Helaas was lang schoolwet van kracht werd. niet iedereen het eens over hoe die samenleving eruit Essentie was de centrale regeling. Nederland kende in moest zien, vandaar dat de Nederlandse regeringen in de voorafgaande eeuwen een bont palet van zeer uiteen- eerste instantie zo neutraal mogelijk onderwijs voor lopende onderwijsinstellingen, van prestigieuze Latijnse iedereen wilden. scholen tot minuscule dorpsschooltjes, vaak onder het gezag van de lokale kerk. Die werden allemaal vervangen Een belangrijk strijdpunt, het doel eenmaal gesteld, door één lagereschooltype voor ieder kind. Den Haag hield was hoe je het onderwijs in moest richten. De negentiende daarbij een flinke vinger in de pap. Schoolopzieners eeuw is niet voor niets de periode waarin onderwijs- werden aangesteld, de voorlopers van de inspecteurs, zo- denkers als Montessori en in eigen land Ligthart hun als die heden ten dage nog steeds onze scholen aan ideeën formuleerden, over de ideale vorm die de school staatstoezicht onderwerpen. De opziener zag toe op een zou moeten hebben. Bij de inrichting van een nieuw flink en groeiend pak verordeningen en voorschriften, De Kweekschool heeft beroemde kwekelingen voortgebracht. Een van hen is Eddy Verheijen; oud-schaatser, chef de mission tijdens de Olympische Spelen van Turijn en vader van schaatser Carl Verheijen. Stiekem schreven afstuderende kwekelingen in krijt hun naam op de balken op de zolder van de Kweekschool; daar waar ze eigenlijk niet mochten komen. De namen staan er nog steeds. De klassieke inrichting van de gymnastiekzaal van de Kweekschool/Rijksleerschool.