WROCŁAWSKIE TOWARZYSTWO MIŁOŚNIKÓW HISTORII Cena zł 20,– ODDZIAŁ POLSKIEGO TOWARZYSTWA HISTORYCZNEGO ŚLĄSKI ŚLĄSKI KWARTALNIK HISTORYCZNY SOBÓTKA KWARTALNIK HISTORYCZNY SOBÓTKA ŚLĄSKI Informacja o kwartalniku „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” jest najważniejszym z wydawnictw Wrocławskiego KWARTALNIK HISTORYCZNY Towarzystwa Miłośników Historii. Ukazuje się od roku 1946, najpierw jako półrocznik i rocznik pod tytułem „Sobótka”, a od roku 1957 jako kwartalnik pod obecnym tytułem. W czasopiśmie publiko- wane są materiały dotyczące badań nad dziejami Europy Środkowo-Wschodniej, ze szczególnym uwzględnieniem Śląska. SOBÓTKA Dodatkowe informacje o czasopiśmie oraz spisy treści numerów bieżących i archiwalnych znaj- dują się na stronach: http://sobotka.uni.wroc.pl i http://www.wtmh.nino.pl/sobotka.html. Wykaz dostępnych numerów archiwalnych znajduje się na stronie http://www.wtmh.nino.pl/ sobotka.html. W numerze: Zakup i prenumerata – Mateusz Gigoń, Rycerstwo ziemi namysłowskiej ROCZNIK LXX (2015) NR w pierwszej połowie XIV wieku Aktualne i archiwalne numery „Śląskiego Kwartalnika Historycznego Sobótka” najłatwiej zamówić, pisząc na adres e-mail: [email protected] albo na adres: Wrocławskie Towarzystwo Sylwia Konarska-Zimnicka, Wkład Ślązaków w rozwój krakowskiej Miłośników Historii, ul. Szewska 49, 50-139 Wrocław. Istnieje także możliwość nabycia dostępnych szkoły astrologicznej na przełomie XV i XVI wieku. Wprowadzenia numerów w siedzibie WTMH. do astronomii Jana z Głogowa i Michała Falkenera z Wrocławia Polecamy prenumeratę, którą można zamówić w ten sam sposób. Koszt rocznej prenumeraty krajowej wynosi 80 zł, a zagranicznej – 160 zł (dostawa gratis). Zdzisław Ilski, „Gazeta Ludowa” w procesie formowania świadomości Prenumeratę „Śląskiego Kwartalnika Historycznego Sobótka” można również zamówić przez narodowej Polaków na Górnym Śląsku w latach 1911–1920 następujące firmy: Ruch SA (http://prenumerata.ruch.com.pl), Kolporter SA (http://dp.kolporter.com.pl), Marek Żak, Początki polskiej akcji osadniczej na terenie Legnicy Garmond Press SA (http://www.garmondpress.pl/prenumerata). (kwiecień 1945 – czerwiec 1946) Sprzedaż bieżących numerów prowadzi także Księgarnia „Skarbnica” w Krakowie (http://www. 4 skarbnica.krakow.pl). PL ISSN 0037-7511 ROCZNIK LXX (2015) Indeks 378003 NR 4 Na łamach „Śląskiego Kwartalnika Historycznego Sobótka” są publikowane materiały (rozprawy, artykuły, miscellanea źródłowe, recenzje, polemiki i inne) w językach polskim, czeskim oraz w językach kongresowych. Materiały należy nadsyłać drogą elektroniczną lub pocztą (z załączeniem wersji elektronicznej). Adresy Redakcji znajdują się na stronie redakcyjnej. W najbliższych numerach: Składane teksty należy przygotowywać według instrukcji znajdującej się na Jakub Adamski, Czy istniała „śląska szkoła architektoniczna XIV wieku”? Przyczynek stronach: http://www.wtmh.nino.pl/sobotka.html lub http://sobotka.uni.wroc.pl do rozważań nad śląską tożsamością regionalną w zakresie architektury sakralnej (zakładka: Info dla autorów). Krzysztof Bracha, Jana z Wünschelburga († ca. 1456) Nadsyłane teksty są recenzowane przez dwie osoby wskazane przez Redakcję Tractatus de superstitionibus. Badania i źródła i na tej podstawie kwalifikowane do druku. Procedura recenzowania jest opisa- Mateusz Goliński, Najemnicy w służbie miasta Wrocławia w XV wieku na na wyżej wymienionych stronach internetowych. Redakcja zastrzega sobie prawo proponowania zmian lub skrótów przedkłada- Anna Jankowska-Nagórka, Zmiana nazw miejscowości jako wyraz celowej repolonizacji Dolnego Śląska. Kilka nietypowych przypadków nych tekstów. Jarosław Kuczer, Śląska szlachta wyższa i jej tytulatura w XVII i XVIII wieku All contributions (studies, articles, source miscellanea, reviews, polemics) w świetle interpretacyjnym oświeceniowych opracowań prawnych are published in Polish, Czech or international languages as English, Ger- Olga Miriam Przybyłowicz, Klasztor klarysek w Strzelinie – uposażenie, man, French, Spanish or Russian. They should be sent to e-mail address: darowizny i dochody. Przyczynek do standardu życia wspólnoty [email protected] or by mail to Editorial Office (but together with an w świetle prawa zakonnego i dokumentów electronic version). David Radek, Itinerář Bolka V. Opolského Contributions should be prepared according to detailed instructions for authors Jana Vojtíšková, The beginnings of Czech municipal books demonstrated available at the journal’s websites: http://www.wtmh.nino.pl/sobotka.html or on Hradec (Králové) (Contribution to the historic practice of law and diplomatic http://sobotka.uni.wroc.pl (Info for Authors). aspects of Bohemian and Silesian relations) Each text is reviewed by two specialists chosen by the Editorial Board and after Sebastian Wojdyła, Ród panów ze Skalicy herbu Strzemię i ich potomków positive conclusion qualified for printing. Detailed proceeding is described at do początków XIX wieku. Genealogia, majątki oraz związki ze Śląskiem i ziemią kłodzką the websites given above. The Editorial Board retains discretion of suggesting changes or shortening texts. WROCŁAWSKIE TOWARZYSTWO MIŁOŚNIKÓW HISTORII ODDZIAŁ POLSKIEGO TOWARZYSTWA HISTORYC Z NEGO ŚLĄSKI KWARTALNIK HISTORYCZNY SOBÓTKA ROCZNIK LXX (2015) NR 4 REDAKCJA / Editorial Board Teresa Kulak (Wrocław, Redaktor naczelny / Editor-in-chief) Martin Čapský (Opawa, Czechy), Lucyna Harc (Wrocław, Sekretarz / Secretary), Paweł Jaworski (Wrocław), Wojciech Mrozowicz (Wrocław, Zastępca redaktora naczelnego / Deputy Editor) KOMITET NAUKOWY / Scientific Committee Krystyn Jakub Matwijowski (Wrocław, Przewodniczący / President) Christoph Augustynowicz (Wiedeń, Austria), Lenka Bobková (Praga, Czechy), Marek Derwich (Wrocław), Helmut Flachenecker (Würzburg, Niemcy), Piotr S. Górecki (Riverside, USA), Winfried Irgang (Marburg, Niemcy), Tomasz Jurek (Poznań, Zastępca przewodniczącego / Deputy President), Edward Włodarczyk (Szczecin), Rościsław Żerelik (Wrocław) ADRES REDAKCJI / Editorial Office ul. Szewska 49, 50-139 Wrocław, Polska / Poland http://sobotka.uni.wroc.pl/ [email protected] Konto / Bank Account: 48 1160 2202 0000 0000 5515 6953 Wydanie publikacji dofinansowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Wydano przy wsparciu finansowym Fundacji Polska Miedź Wydano z pomocą finansową Instytutu Historycznego Uniwersytetu Wrocławskiego The volume is published with financial support of: Ministry of Science and Higher Education Polska Miedź Foundation Institute of History, University of Wrocław Articles appearing in this journal are abstracted and indexed in: America. History and Life CEJSH. The Central European Journal of Social Sciences and Humanities Historical Abstracts Index Copernicus, BazHum Copyright by Wrocławskie Towarzystwo Miłośników Historii Prace publikowane w „Sobótce” są recenzowane / ŚKH „Sobótka” is a peer reviewed journal Printed in Poland Opracowanie redakcyjne / Editorial development: Lucyna Jachym Opracowanie tekstów anglojęzycznych / English language editor: Piotr S. Górecki (Riverside, USA) Korekta / Proof-reading: Maria Derwich Skład / Setting: Silesia, wydawnictwo i usługi, Marek J. Battek Druk i oprawa / Printing and Binding: Drukarnia SOWA – Druk na życzenie www.sowadruk.pl, tel. 22-431-81-40 Nakład (egz.) / Issue (copies): 250 egz. Objętość (ark. wyd.) / Containing (publishing sheets): 14,0 A R T Y K U Ł Y I S T U D I A M A T E R I A Ł O W E Sobótka 2015, 4 PL ISSN 0037–7511 MATEUSZ GIGOŃ (Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego) RYCERSTWO ZIEMI NAMYSŁOWSKIEJ W PIERWSZEJ POŁOWIE XIV WIEKU1 Księstwo namysłowskie powstało na przełomie 1312 i 1313 r. w wyniku podzia- łu państwa Henryka głogowskiego – jak na śląskie warunki państwa rozległego, bo obejmującego niemal cały północny i północno-wschodni Śląsk oraz Wielkopol- skę2. Książę głogowski, umiejętnie wchodząc w sojusze z Przemysłem II wielko- polskim i Henrykiem IV Prawym, a rywalizując z Władysławem Łokietkiem i Hen- rykiem V legnickim, wykorzystując ponadto kryzys Czech związany z wymarciem głównej linii Przemyślidów, zdołał w początkach XIV w. zjednoczyć część Śląska z Wielkopolską i zakreślić plany koronacji w Krakowie. Śmierć w 1309 r. prze- kreśliła te zamiary. Henryk głogowski zostawił pięciu synów – Henryka, Konrada, Bolka, Jana i Przemka, którzy rządzili wspólnie do 1312 r., po czym podzielili księ- stwo na część poznańsko-żagańską i gnieźnieńsko-oleśnicką (sam Głogów przy- padł wdowie po Henryku głogowskim w charakterze oprawy). Następny podział, wschodniej części, dokonał się pomiędzy 1 VI 1312 r. a 9 V 1313 r.3, gdy Bolko został panem Oleśnicy, a Konrad osiadł w Namysłowie. Podziały związane były z osiąganiem przez kolejnych młodych książąt wieku dorosłego (najpóźniej usa- modzielnił się Przemko na głogowskiej oprawie zmarłej matki), tak że dawne duże 1 Artykuł stanowi rozszerzoną wersję referatu wygłoszonego na konferencji „Namysłów i Ziemia Namysłowska w dziejach Śląska i Polski. W 700. rocznicę utworzenia księstwa namysłowskiego”, 10–12 X 2013 r. w Namysłowie. 2 Szerzej na temat działalności Henryka głogowskiego – Historia Śląka od najdawniejszych czasów do r. 1400, t. 1, red. Stanisław Kutrzeba, Kraków 1933, passim (części autorstwa Romana Grodeckiego i Jana Dąbrowskiego); Tomasz Jurek, Dziedzic Królestwa Polskiego książę gło- gowski Henryk (1274–1309), Kraków 2010, passim. 3 Z 1 VI 1312 r. znamy dokument księcia Konrada, który tytułuje się panem Oleśnicy, Gniezna i Kalisza, do tego co najmniej momentu wschodnia część dawnego księstwa głogowskiego pozostała niepodzielona. Natomiast 9 V 1313 r.