Seria „Strategie dla Miasta Przyszłości” foresight społeczny wrocław 2036/2056 miasto przyszłości / laboratorium wrocław Tom_0 Wrocław. Rewers Scenariusze miasta przyszłości Redakcja Kamila Kamińska, Małgorzata Pięta-Kanurska, Aleksandra Snitsaruk foresight społeczny Wrocław 2036/2056 Tom_0 wrocław. rewers scenariusze miasta przyszłości Redakcja Kamila Kamińska, Małgorzata Pięta-Kanurska, Aleksandra Snitsaruk Foresight Społeczny Wrocław 2036/56. Projekt Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016 Wprowadzenie Strategie dla Miasta Przyszłości Łukasz Medeksza 007–011 Wprowadzenie Wrocław rewers: od drugiej strony, od nowa - w poszukiwaniu oddolnych scenariuszy miasta Kamila Kamińska 013–017 ROZDział_1 ROZDZIAł_2 W POSZUKIWANIU MIASTA PRZYSzłości HETerOTOPIE MIEJSKIE – ODDOLNE SCENARIUSZE Układanki miejskie Wrocław po drugiej stronie lustra Kamila Kamińska Kamila Kamińska 021–027 121–125 Raport z działań Wrocław na 13. piętrze Stowarzyszenia Edukacji Krytycznej Magdalena Gruna 127–147 Mariusz Gaj 029–043 „ręce wytarli o liście” „I będę w bańce i będę sobie rozmawiał Ilona Witkowska ze sobą w bańce” 149–157 Agnieszka Wieszaczewska 045–054 Futurlab Olga Chrebor 159–167 Zieleń dzieci Aleksandra Zienkiewicz 057–063 THINKDADA 2056 Tomasz Jakub Sysło 169–172 Raport końcowy Spotkania społeczne „Wrocław 2036 i 2056” Kotlet z tygrysa czyli zawsze jest teraz Hanna Janczak Hanna Janczak Grzegorz Tymoszyk 175–183 2036065–089 Miasto mlekiem i czekoladą płynące Rozmowa z dziećmi – wolontariuszami szkolnymi Margaret Ohia Fundacji Wrocławskie Hospicjum dla Dzieci 185–188 Joanna Waszkiewicz Wody wieczny wrot Maria Idzikowska Katarzyna Niepogodzińska 091–096 191–195 Fantazmaty, narracje, symbole. Oddolne scenariusze przyszłości Wrocławia – głos mieszkańców Tomasz Kasprzak 099–116 2056 ROZDZIAł_2 ROZDział_3 ROZDział_4 HETerOTOPIE MIEJSKIE – ODDOLNE SCENARIUSZE STRATEGIE, SCENARIUSZE, WIZJE KORZENIE I SKRzydła MIASTA Wrocław po drugiej stronie lustra Wprowadzenie Ku miejskim transgresjom Kamila Kamińska Małgorzata Pięta-Kanurska Kamila Kamińska 199–203 271–273 Wrocław na 13. piętrze Scenariusz 1 Małe centrum świata Magdalena Gruna Joanna Wyrwa Krzysztof Czyżewski 205–216 275–279 „ręce wytarli o liście” Scenariusz 2 Do Wrocławia weszłam kuchennymi drzwiami Ilona Witkowska Wioletta Wrona-Gaj Joanna Ogrodnik 219–229 Zbigniew Tyczyński Futurlab Scenariusz 3 281–297 Olga Chrebor Piotr Szymański 231–241 Wrocław miasto szczęśliwe THINKDADA 2056 Scenariusz 4 Piotr Jargusz 299–306 Tomasz Jakub Sysło Małgorzata Pięta-Kanurska 243–253 Kotlet z tygrysa czyli zawsze jest teraz Scenariusz 5 Hanna Janczak Łukasz Maślanka 255–267 Post Scriptum Foresightowe scenariusze przyszłości 2036Miasto mlekiem i czekoladą płynące dla Wrocławia Margaret Ohia Łukasz Medeksza 309–326 Wody wieczny wrot Katarzyna Niepogodzińska 2056 Wprowadzenie Strategie dla Miasta Przyszłości Łukasz Medeksza Łukasz Medeksza Wschodzi wam w kościach nowa tajemnica. Rozwijajcie prawowitą swą niezwykłość. René Char1 1 R. Char, Wspólna obecność. Wybór poezji, tłum. A. Międzyrzecki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Doszliśmy we Wrocławiu do osobliwego punktu: historia na chwilę zatrzymała się. Warszawa 1981. Był to ulubiony ⇢ Wyczerpały się dotychczasowe lokalne wielkie narracje (jak ta o mieście dużych cytat Michela Foucault. eventów i służącej im infrastruktury). Triumfy święci polityka małych interwencji i dopełniania przestrzeni miasta brakującymi obiektami i funkcjami. Miasto chce być wygodne, spokojne, przyjemne. I tak też chce żyć. Oto najnowszy horyzont naszych marzeń i oczekiwań. Można odnieść wrażenie, że w ten sposób pod wrocławskie strzechy trafiły idee Jean-François Lyotarda i Francisa Fukuyamy – o upadku wielkich narracji i końcu historii. Dodajmy do tego bardzo modne obecnie decentralizowanie i rozpraszanie przestrzeni i różnych funkcji miejskich – a, wypisz-wymaluj, otrzymamy model Wro- cławia postmodernistycznego. W takie właśnie otoczenie, w taki kontekst wrzucamy nasze Strategie dla Miasta Przyszłości. Pięć tomów, które powstały w ramach Foresightu Społecznego Wrocław 2036/2056. Dyskusjom i pracom prowadzonym w ramach projektu towarzyszyło przeświad- czenie, że owa przytulna, mieszczańska fantazja o końcu dziejów jest iluzją. Historia nie ma kresu. Przeciwnie – biegnie dalej, i to w nieznanym nam kierunku. Znów staje się groźna. Rośnie niepewność, wręcz lęk. Jest tak nawet na poziomie lokalnym, wrocławskim, gdzie zbiorowe marzenia o miejskiej idylli są jedynie pozorem skry- wającym stopniowy powrót polityczności, czyli wielopodmiotowej walki o władzę. Zaś wszechogarniająca nas wielość i rozproszenie dotyczą także wymiarów naszego istnienia, motywacji działań, tożsamości. Wszystko płynie, ale przy tym bulgocze, wiruje, pieni się. Nie będzie wieczystej sielanki. Więcej o możliwych trajektoriach przyszłości piszę nieco dalej w tym tomie, w kil- ku scenariuszach, które wieńczą nasz foresight. Dlaczego w tytule serii znalazło się słowo „strategie”? Wszak nie są to gotowe doku- menty strategiczne, ani nawet ich zarysy. To przeważnie autorskie wypowiedzi o roz- maitych trendach i pojęciach, czasem opatrzone rekomendacjami. Weźmy jednak pod uwagę, że strategia to – jak ją zwięźle definiuje Lawrence Freedman - „the art of 2 L. Freedman, Strategy. A history, 2 creating power” , czyli sztuka wzmacniania się, tworzenia mocy lub wręcz władzy. Oxford University Press, 2013, s. 12 W podobnym duchu pisze Michel de Certeau: jego zdaniem strategia to: „rachunek stosunków sił (lub manewrowanie nimi), powstający z chwilą, gdy możliwe jest wy- 3 M. de Certeau, Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, 3 odrębnienie podmiotu woli i władzy” . Nasze Strategie dla Miasta Przyszłości moż- Wydawnictwo Uniwersytetu na zatem uznać za zachętę do (od)zyskiwania własnej podmiotowości, wyznaczania Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 36. 009 Wprowadzenie. Strategie dla Miasta Przyszłości 4 Wprowadzam ten termin w tomie 4 2 naszej serii (Między miłością pola swojego władztwa w obrębie otaczającej nas pulsującej wielości i wzmacniania a polityką), w tekście Kurator wielości. swojej pozycji. Rozciągamy przy tym historię – w tył i w przód. Nie tylko próbujemy wyobrazić sobie dalszą przyszłość, ale też wsłuchujemy się w przesłania odległej prze- szłości – stąd rozważania o pięknie i charakterze Wrocławia w tomie 3 naszej serii. Świetnie ujął to Rafał Eysymontt podczas konferencji podsumowującej foresight, wskazując, że Wrocław wciąż jest i pozostaje średniowiecznym miastem idealnym – acz ów ideał dotyczy przestrzennych ram działania, które są wypełniane nowymi 5 5 R. Eysymontt, głos w dyskusji treściami przez kolejne pokolenia . Być może właśnie dbałość o ciągłość i piękno podczas konferencji Idea Wrocławia. starych ram (może nie tylko przestrzennych, ale i aksjologicznych?) oraz o świeżość, Między foresightem a strategią, siłę, mądrość nowych treści to warunki przyszłej mocy Wrocławia, jego główne cele 28.11.2016., Wrocław, https://www. youtube.com/watch?v=fNYw6erl9Jg, strategiczne. Takie właśnie mogłoby być to miasto w erze nowego średniowiecza od 4:52:45 (dostęp: 3.12.2016.). (termin ten rozwijamy w tomie 1 naszej serii). Grę o Wrocław można opisać odwołując się do obrazu czterech talii kart. Pierw- sza to rozmaite, niesprowadzalne do siebie nawzajem wątki z przeszłości, które za- staliśmy w 1945 r. – choćby style, na które zwracamy uwagę w tomie 3. Druga to równie niesprowadzalne do siebie nawzajem tradycje i wspomnienia przywiezione tu przez naszych rodziców i dziadków po II wojnie światowej. Trzecia to ogromny, wciąż rosnący zbiór przeróżnych doświadczeń i przeżyć powojennych mieszkańców miasta. Czwartą talią niech będą nasze własne, bazujące na wartościach i interesach marzenia, lęki, nadzieje, które służą nam do produkcji rozmaitych mikro- i quasi- -utopii i tymczasowych stref autonomicznych (do tego typu wątków odwołujemy się w tomach 2 i 4). Gra o Wrocław byłaby tworzeniem wciąż nowych układów i zestawów z kart wyciąganych z każdego z tych czterech zbiorów. Osobliwość naszego miasta polega na tym, że owe talie – zwłaszcza pierwsza i druga – często kompletnie do siebie nie przystają. Osiągane w grze układy są więc z założenia dość przypadkowe, co oczywiście sprzyja kreacji i wyobraźni. Tak rozumiany Wrocław jawi się jako nie- wyczerpywalny generator wielości, działający jednak w ramach średniowiecznego frameworku idealnego, o którym przypomniał Rafał Eysymontt. W tym kontekście ujawnia nam się głębia strategicznej misji miasta - „Wrocław 6 6 O misji Wrocławia pisze miastem spotkania – miastem, które jednoczy” . To łączenie, spotykanie dotyczyć szerzej w niniejszym tomie może również kart z naszych czterech talii i tworzonych za ich pomocą nowych opo- Małgorzata Pięta-Kanurska. wieści. Wiązanie różnych porządków w nowe całości, jednoczenie – także w czasie i w przestrzeni – okazuje się podstawową umiejętnością, wręcz cnotą Wrocławia. Rozwijajmy prawowitą swą niezwykłość. Łukasz Medeksza *********************** Strategie dla Miasta Przyszłości nie mogłyby powstać, gdyby nie zaangażowanie całej armii osób. Szczególnie chciałbym podziękować: - Edwinowi Bendykowi – za propozycję poprowadzenia foresightu, zaufanie, współ- pracę i ogromną pomoc w sformatowaniu pomysłu na tę serię publikacji. - prof. Janowi Waszkiewiczowi – za wyrozumiałość i zawsze inspirujące i mądre doradztwo. - Kamili Kamińskiej – za bezgraniczne, tytaniczne zaangażowanie, pomysłowość i milion dobrych rad. - Redaktorom publikacji: Grzegorzowi Lewickiemu, Marcie Żakowskiej, Izie Gajny, Tomkowi Bojęciowi – za wiarę w projekt, wspaniałą pracę, świetne