Effecten van Vasthouden-Bergen-Afvoeren in de stroomgebieden van de Regge en Overijsselse Vecht tijdens hoogwater Handreiking voor afspraken op het Blauwe Knooppunt Regge-Vecht Definitief rapport 13 Augustus 2004 Peter Kramer Inhoudsopgave Voorwoord _____________________________________________________________________ 5 Samenvatting___________________________________________________________________ 6 Begrippenlijst___________________________________________________________________ 7 Overzicht figuren en tabellen ______________________________________________________ 9 1 Inleiding __________________________________________________________________ 10 1.1 Projectkader _________________________________________________________________ 10 1.1.1 Aanleiding_________________________________________________________________________ 10 1.1.2 Probleemanalyse ____________________________________________________________________ 10 1.1.3 Blauwe knooppunten ________________________________________________________________ 10 1.2 Doelstelling __________________________________________________________________ 11 1.3 Vraagstelling _________________________________________________________________ 11 1.3.1 Vraagstelling_______________________________________________________________________ 11 1.3.2 Afbakening ________________________________________________________________________ 12 1.4 Leeswijzer ___________________________________________________________________ 12 2 Stroomgebiedanalyse van de Overijsselse Vecht __________________________________ 13 2.1 Inleiding_____________________________________________________________________ 13 2.2 Het stroomgebied van de Vecht__________________________________________________ 13 2.3 Looptijd van een hoogwatergolf in de Vecht _______________________________________ 15 2.4 Frequentieanalyse van de afvoer in de Vecht_______________________________________ 16 2.4.1 Afvoervariatie van de Vecht ___________________________________________________________ 16 2.4.2 De afvoer van de Vecht bij Emlichheim__________________________________________________ 16 2.4.3 De afvoer van de Vecht bij Dalfsen _____________________________________________________ 17 2.4.4 Maatgevende hoogwaterstand 2001 _____________________________________________________ 17 2.5 Hydraulische aandachtspunten in het stroomgebied van de Vecht _____________________ 18 2.5.1 Hoogwaterkeringen en rivierkundige ingrepen_____________________________________________ 18 2.5.2 Breedte van de Vecht ________________________________________________________________ 19 2.6 Conclusies stroomgebiedsanalyse van de Vecht_____________________________________ 20 3 Stroomgebiedanalyse van de Regge ____________________________________________ 21 3.1 Inleiding_____________________________________________________________________ 21 3.2 Het stroomgebied van de Regge _________________________________________________ 21 3.3 Frequentieanalyse van de afvoer van de Regge _____________________________________ 22 3.4 Neerslag en afvoer in het stroomgebied van de Regge _______________________________ 23 3.4.1 Maximale afvoer 1970-2002___________________________________________________________ 23 3.4.2 Neerslag en afvoer in oktober 1998 _____________________________________________________ 24 3.4.3 Fysisch maximum___________________________________________________________________ 25 3.5 Hydraulische knelpunten in het stroomgebied van de Regge__________________________ 26 3.6 Conclusies ___________________________________________________________________ 27 4 Interactie tussen afvoergolven van de Regge en Vecht _____________________________ 28 4.1 Faseverschil in het stroomgebied van de Vecht _____________________________________ 28 4.1.1 Reactietijd in dagen in het stroomgebied van de Vecht ______________________________________ 28 4.1.2 Reactietijd in uren in het stroomgebied van de Vecht _______________________________________ 28 4.1.3 Faseverschil tussen de Regge en Vecht __________________________________________________ 29 2 4.2 Aandeel van de Regge in de afvoer van de Vecht tijdens hoogwater____________________ 30 4.2.1 Hoelang voert de Regge maximaal af? ___________________________________________________ 30 4.2.2 Het aandeel van de Regge in de afvoer van de Vecht________________________________________ 31 4.3 Conclusies ___________________________________________________________________ 31 5 Handreiking voor afspraken op het blauwe knooppunt Regge-Vecht__________________ 32 5.1 Inleiding_____________________________________________________________________ 32 5.1.1 Aanleiding_________________________________________________________________________ 32 5.1.2 Planperiode ________________________________________________________________________ 32 5.1.3 Definitie van een blauw knooppunt _____________________________________________________ 32 5.1.4 Afbakening ________________________________________________________________________ 32 5.2 Instrumenten om afspraken over blauwe knooppunten in te verankeren _______________ 33 5.2.1 Drie beschikbare instrumenten _________________________________________________________ 33 5.2.2 Blauwe knooppunten als onderdeel van waterakkoorden_____________________________________ 33 5.3 Typen afspraken op blauwe knooppunten _________________________________________ 33 5.3.1 De opbouw van afspraken_____________________________________________________________ 33 5.3.2 Van eenvoudige naar complexere afspraken_______________________________________________ 35 5.4 Criteria en meetmethode _______________________________________________________ 35 5.4.1 De herhalingstijd____________________________________________________________________ 35 5.4.2 Faseverschil _______________________________________________________________________ 35 5.4.3 Meetmethode ______________________________________________________________________ 36 5.5 Uitwerking typen afspraken ____________________________________________________ 36 5.5.1 Piekreductie van zijstromen ___________________________________________________________ 36 5.5.2 Vaststellen van de maximale afvoer 1 keer per 10/100/1250 jaar voor de Regge __________________ 37 5.5.3 Maximaal toelaatbaar afvoerregime _____________________________________________________ 38 5.5.4 Minimalisatie van de schade in het Vecht-Stroomgebied na een referentieneerslag ________________ 39 5.6 Afweging typen afspraken ______________________________________________________ 39 5.7 Conclusies ___________________________________________________________________ 40 6 Hoogwaterberekeningen op de Vecht met synthetische hoogwatergolven van de Regge___ 41 6.1 Inleiding_____________________________________________________________________ 41 6.2 Het Nash Cacade model ________________________________________________________ 42 6.2.1 Beschrijving van het Nash Cascade model________________________________________________ 42 6.2.2 Betekenis van verschillende n en K-waarden in maatregelen__________________________________ 43 6.2.3 Beperkingen van het Nash model _______________________________________________________ 44 6.3 Calibratie van de parameters van het Nash Cascade model voor de Regge ______________ 44 6.4 Ontwerp van de synthetische basisgolf voor de Regge voor 1998 ______________________ 45 6.5 Het Sobek-river model voor de Overijsselse Vecht __________________________________ 46 6.5.1 Modelkeuze________________________________________________________________________ 46 6.5.2 Sobek river overzicht ________________________________________________________________ 47 6.5.3 Randvoorwaarden ___________________________________________________________________ 47 6.6 Sobek-berekeningen met synthetische afvoergolven van de Regge._____________________ 47 6.7 De resultaten ________________________________________________________________ 49 6.7.1 Resultaten afvoerverandering op de Vecht ________________________________________________ 49 6.7.2 Invloed van de hoogte van de basisafvoer op de resultaten ___________________________________ 51 6.7.3 Realistische vertraging van de afvoer? ___________________________________________________ 52 6.8 Conclusies ___________________________________________________________________ 53 7 Discussie__________________________________________________________________ 54 7.1 Voorkomen van afwenteling van wateroverlast uit regionale gebieden _________________ 54 7.1.1 Bergingsgebieden ___________________________________________________________________ 54 3 7.1.2 Een tweede neerslagpiek______________________________________________________________ 54 7.2 Het fysisch maximum __________________________________________________________ 55 7.3 De toekomst van de Regge ______________________________________________________ 56 8 Conclusies en aanbevelingen _________________________________________________ 57 8.1 Conclusies ___________________________________________________________________ 57 8.2 Aanbevelingen________________________________________________________________ 58 Literatuur ____________________________________________________________________ 60 Bijlagen ______________________________________________________________________ 62 4 Voorwoord Bij toeval kwam ik de schitterende foto tegen die op het voorblad van dit rapport staat. Het duurde even voordat ik besefte dat deze foto precies op “mijn blauw knooppunt Regge-Vecht” genomen was tijdens de meest extreem situatie van de afgelopen 30 jaar, mooier kan bijna niet! Bij een bezoekje aan dit knooppunt in het begin van dit onderzoek was de vraag nog of de camping die daar langs