EUSKALTZAINDIA HIZKUNTZ BORROKA EUSKAL HERRIAN Informea: SIADECO taldeak Laburpena: Martin Ugaldek Itzulpena: ELHUYAR taldeak Liburu hau EUSKALTZAINDIAREN eraginez SIADECO taldeak egina eta LANKIDE AURREZKIAK finantziatua izan den "Euskararen Soziolinguistika Azterketa" ikerketaren laburpen bat da. AURKIBIDEA Sarrera...... 13 ESTUDIOAREN HELBURUAK............................................... 13 OINARRIZKO DEFINIZIOAK................................................ 15 l. Area linguistikoak 15 2. Euskaldun eta erdaldun.................................................. 16 3. Elebitasuna.................................................................. 17 TALDE EGILEA................................................................. 19 1. ZATIA EUSKARAREN ORDEZKAPEN-PROZESUA GAZTELANIAREN BIDEZ 1. Kapitulua.-AREA GAZTELANIAZTATUAK 23 LEHENALDI URRUNENA.................................................... 25 Bizkaian 26 Araban 26 Nafarroan... 27 Ipar Euskadin.................................................................... 28 Ondorio sozio-linguistikoak.................................................. 29 ATZERAKETAN ZERIKUSIA DUTEN FAKTOREAK................... 29 Hirien sorrera................................................................... 3 1 Kanpoarekiko komunikazioa . 32 Euskal nobleziaren Gaztelarekiko lotura 32 Agintariak: ofiziale errealak 34 INPOSAKETAREN ETAPARIK ADIERAZGARRIENAK 35 1. Erdi haroaren bukaeran: XIII. mendea 35 2. Austriak (XV. mendearen bukaeran)...... 35 3. Borboiak (XVIII. mendea) 35 4. Foruen abolizioa (1839 eta 1876).... 36 5. Diktadura frankista (1936-1975) 36 7 6. Postfrankismoa (l976.etik auITera)................................... 37 Ondorioak ........................................................................ 37 2. Kapitulua.-UKIPEN-AREAK 39 METODOLOGIA (AZTERKETAREN PLANTEAMENDUA) 41 Estudioaren hesparrua (bertako areak) 41 ,Prozesuak (nolakoa) 42 ORDEZKAPEN-PROZESUAREN MEKANISMOAK...................... 42 1. Faktore sozio-politikoak.................................................. 43 2. Faktore sozio-ekonomikoak.............................................. 44 3. Faktore instituzionalak .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ... .. .. ... 45 4. Faktore psiko-sozialak 47 ERAGINA ZONETAN 50 Galeraren faktoreak........................................................... 51 Hizkuntz aldaketaren aurkako erresistentzia eta beITeskuratzearen faktoreak...................................................................... 53 TESTIGANTZA PERTSONALAREN EDO HISTORIAREN MAlLAN 54 1. Euskara galdu duten pertsonak........................................ 54 2. Euskara ikasten ari diren pertsonak................................. 54 3. Kapitulua.-HIRIGUNEAK (PROBINTZIAKO HIRIBURUAK) 57 1. Euskararen presentzia bizitza publikoan 57 2. Euskararen presentzia Erakundeetan 58 3. Euskararen presentzia famili biritzan................................ 59 2. ZATIA EUSKARAREN KONTSERBAZIO-PROZESUA; EGOERA DIGLOSIKOA Sarrera ,................. 63 INKESTAREN ERAKETA ETA AURKEZPENA.......................... 64 Area euskalduneko populazioa 64 Oinarriko informazioaren trataera ,................. 64 Erakuskari adierazgarriaren prestakuntza ,................. 65 Galde-sortaren eredua ,................. 66 Erantzunen balorazioa eta emaitzen zabalkuntza..................... 67 EUSKARAREN EGUNGO EGO ERA AREA EUSKALDUNEAN ....... 67 8 FAMILIA INKESTATUEN EZAUGARRIAK 69 1. Kapitulua.-EUSKARAREN EZAGUERA-MAILA AREA EUSKAL- DUNEAN 73 Zona euskalduneko euskal-familiaren egoera 74 Euskal areako familia erdaldunen egoera............................... 77 2. Kapitulua.-EUSKARAREN TRANSMISIQ-PROZESUA 83 1. FAMILIA EUSKALDUNAK 84 EUSKARAREN IKASKETA................................................... 84 Euskara berreskuratu dutenak............................................. 86 EUSKARAREN EZAGUERA GURASO ETA AITON-AMONENGAN. 88 Euskararen ezaguera gurazoengan........................................ 88 Euskararen ezaguera aiton-amonengan.................................. 90 Familiako giroa euskararekiko 90 INGURUNE SOZIALAREN ERAGINA TRANSMISIQ-PROZESUAN 91 IRITZIAK ETA JARRERAK TRANSMISIQ-PROZESUARI BURUZ 92 2. FAMILIA ERDALDUNAK 94 TRANSMISIQ-PROZESUA ETA FAMILI INGURUGIROA 96 TRANSMISIQ-PROZESUAZ DAUDEN JARRERAK ETA ERITZIAK 97 3. Kapitulua.-EUSKARAREN ERABILPEN-MAILA 99 1. FAMILIA EUSKALDUNAK.... 99 EUSKARAREN ERABILPENA-MAILA HITZEGITERAKOAN 99 Euskararen erabilpena harreman pertsonaletan....................... 99 Famili giroan.................................................................... 100 Telefonozko elkarrizketak.................................................... 100 Famili girotik kanpo...... 101 EUSKARAREN ERABILPEN-MAILA IRAKURTZERAKOAN 101 Euskarazko irakurketarako eragozpenak................................ 103 EUSKARAREN ERABILPEN-MAlLA IDAZTERAKOAN 103 Idaztean erabiltzen den euskara-mQet.a.................................. 105 2. FAMILIA ERDALDUNAK 108 Euskararen erakilpenari buruzko egiaztapena ;.............. 108 Euskararen erabilpena erakundeetan 109 Euskararen erabilpenari buruzko iritziak 109 9 4. Kapitulua.-ELEBITASUN-HARREMANAK.... 113 l. FAMILIA EUSKALDUNAK 113 BI HIZKUNTZETAN MINTZATZEKO ERRAZTASUN HANDIAGOA ALA TXIKIAGOA............................................................ 114 BI MINTZAIRAK ERABILTZEKO OHITURA............................ 115 Mintzairaren erabileran eragina duten fakto reak 115 EUSKARA ETA LANBIDE-KATEGORIAK 116 l. Euskararen ezaguera kategoria sozio--profesionalen arabera ., 116 2. Euskararen erabilpen-maila kategoria sozio-profesionalen ara- bera...... 118 Mintzairaren lehentasuna elebidun textu baten aurrean 121 ELEBITASUNARI BURUZKO IRITZIAK 122 ELEBITASUNAREN APLIKAZIO-ARLOAK 123 l. Irakaskuntzan 123 2. Administrazio publikoan 124 3. Komunikabide sozialetan 126 4. Zerbitzu publikoetan 127 2. FAMILIA ERDALDUNAK 128 Elebitasuna irakaskuntzan................................................... 129 Elebitasuna administrazio publikoan 131 Komunikabideetan. 132 Elebitasuna zerbitzu publikoetan 133 5. Kapitulua.-KULTURIZATZE-PROZESUA EUSKARAZ........... 135 l. FAMILIA EUSKALD UN AK ............................................. 135 EZAGUEREN ESKURATZEA EUSKARAZ 136 KOMUNIKABIDEEN ERAGINA KULTURIZAZIO-PROZESUAN 137 EUSKARAREN EGOKITASUNARI BURUZKO IRITZIAK............. 140 2. FAMILIA ERDALDUNAK .:.............................................. 141 EUSKARAREN FUNTZIO KULTURALA. .................................. 142 Euskararen ahalbide teorikoak............................................. 143 Hartu beharreko neurriak '" ................................................ 143 6. Kapitulua.-EUSKARAREN IRUDIA ETA BALORAZIOA 145 1. FAMILIA EUSKALDUNAK.... 145 - EUSKARAREN BALIOARI BURUZKO IRITZIAK 147 - EUSKARAREN ETORKIZUNARI BURUZKO IRITZIAK 149 la - BERRESKURATZEARI BURUZKO IRITZIA, ETA HARTU BEHARKO LIRATEKEEN NEURRIAK 150 - JARRERA PERTSONALA EUSKARAREN BERRESKURATZEARI BEGIRA........................................................................ 151 2. FAMILIA ERDALDUNAK 152 EUSKARAREN BALIOARI BURUZKO IRITZIAK 152 EUSKARAREN ETORKIZUNARI BURUZKO IRITZIAK 154 BERRESKURATZEAZ ETA HARTU BEHARKO DIREN NEURRIEI BURUZKO IRITZIAK....................................................... 155 EUSKARAREN BERRESKURATZEAZ DAUDEN JARRERA PER- TSONALAK................................................................... 156 3. ZATIA EUSKARAREN BERRESKURATZE-PROZESUA: NORMALIZAZIO LINGUISTIKORANTZ Sarrera............................................................................ 161 1. Kapitulua.-EUSKARAREN BERRESKURATZE-PROZESUA IRA- KASKUNTZAN 163 IKASTOLAK ETA EUSKARAREN BERRESKURATZE-PROZESUA. 164 Ikastolak zentru gisa.......................................................... 165 Ikaslegoaren eboluzioa 165 Ikasleen etorki soziala........................................................ 166 Irakaslegoa '" 167 Alderdi ekonomikoak.......................................................... 167 EUSKARA ZENTRU PRIBATU ETA OFIZIALETAN 168 Euskara zentru pribatuetan................................................. 169 Euskara zentru ofizialetan :............................... 171 EUSKALDUNTZE ETA ALFABETATZE-MUGIMENDUA 171 2. Kapitulua.-EUSKARA KOMUNIKABIDEETAN (AHOZ ETA IZKRIBUZ¡ BERRESKURATZEKO PROZESUA 175 EUSKARA ETA KULTURA IDATZIA ARGITALETXEETAN 175 Euskal editorialak.............................................................. 176 11 Euskal editorialak eta liburuen produkzioa............................. 177 Euskal editorialak eta produkzio-aparatua 178 Euskal editorialak eta merkatua................. 178 Euskal editorialak eta kultur politika 179 Euskara batua ala ez, eta itzulpenak 180 ALDIZKARIAK 181 Aldizkari zientifikoak 181 Aldizkari literarioak 181 Erlijiozko aldizkariak 182 Kultur aldizkariak 182 Kazetaritza....................................................................... 182 EUSKARA IRRATIAN ETA DISKOGINTZAN 183 EUSKARA IRRATIAN ............................. 184 1. fasea: Folklore eta baserritar-maila ... .. ... .. .. .. .. .. .. .. .. ... .. .. .. .. 184 2. fasea: Maila diglosikoa gai eta medio mugatuekin 185 3. fasea: Elebitasunaren maila, gaietan eta forman euskarari gaz- telaniaren maila berbera emanaz 185 Euskararen erabilpenaren balorazioa 186 Etorkizunari begira.... 187 DISKOGINTZA ETA EUSKARA 188 Singleen diskogintzari dagokionez......................................... 189 L.P. en diskogintza .,. 189 ONDORIO GISA 191 12 SARRERA Honako hau, Euskaltzaindiak argitaratzea erabaki zuen hiru bildu­ metarik bigarrena da. Lehenengoa Euskararen Liburu Zuria izan zen.