Vangjolo kraftverk, Voss kommune Verknader på biologisk mangfald Miljøfaglig Utredning, rapport 2007:18 Miljøfaglig Utredning AS Rapport 2007:18 Utførande institusjon: Kontaktpersonar: ISBN-nummer: Miljøfaglig Utredning AS Finn Oldervik 978-82-8138-217-6 Prosjektansvarleg: Finansiert av: Dato: Finn Oldervik Kraftkarane AS 14. mars 2007 Referanse: Oldervik, F. 2007. Vangjolo kraftverk, Voss kommune. Verknader på biologisk mangfald. Miljøfaglig Utredning rapport 2007:18 . Referat: På bakgrunn av krav frå statlege styresmakter er verknadene på det biologiske mangfaldet av ei vasskraftutbygging av dei øvre delane av Vangjolo i Voss kommune, Hordaland fylke vurdert. Arbeidet er konsentrert omkring førekomst av raudlisteartar og sjeldne og/eller verdfulle naturtypar. Trong for minstevassføring er vurdert og det er kome med framlegg til eventuelle avbøtande og kompenserande tiltak. 4 emneord: Biologisk mangfald Raudlisteartar Vasskraftutbygging Registrering Figur 1. Biletet på framsida viser ruinane av ei høyløe. Dette vitnar om at områda har vore bruka til markaslått i eldre tid, sjølv om ein i dag ikkje ser så mange andre spor etter denne viktige utmarksnæringa. Elles er det fleire slike ospeholt langs skogsvegen som slynger seg opp den bratte lia mot Teigarapjane, mest etter at det byrjar å flata ut litt. Det vart også observert gråspett, ein art som er raudlista, i eit slikt holt ved inventeringa. (Foto FGO ©). Vangjolo kraftverk 02. mai 2007 3 FØREORD På oppdrag frå Kraftkarane AS har Miljøfaglig Utredning AS gjort registreringar av naturtypar og raudlista artar i samband med ei planlagd kraftutbygging av Vangjolo i Voss kommune, Hordaland fylke. Ei viktig problemstilling har vore vurdering av trong for minstevassføring. Kontaktperson for oppdragsgjevarane har vore Magne Storetvedt, Kraftkarane AS. For grunneigarane ved elva har Jan Geir Jensen vore kontaktperson. Den tekniske delen har Magne Eide, Opticonsult AS vore ansvarleg for. For Miljøfaglig Utredning AS har Finn Oldervik vore kontaktperson samt forfattar av rapporten. Saman med Karl Johan Grimstad, Hareid har sistnemnde også utført feltarbeidet. Vi takkar oppdragsgjevarane for tilsendt bakgrunnsinformasjon og Fylkesmannen si miljøvernavdeling ved Stein Byrkjeland for opplysningar om vilt og anna informasjon. Vidare vert Oddvar Heggøy frå Voss takka for å ha kome med opplysningar om fugl og vilt i området. Geir Gaarder får takk for å ha kome med gode råd i sluttfasen. Aure 02.05.2007 FINN OLDERVIK Kartlegging av naturverdiar Miljøfaglig Utredning AS Vangjolo kraftverk 02.mai 2007 4 SAMANDRAG Bakgrunn Kraftkarane AS har, saman med grunneigarane, planar om å byggja eit kraftverk ved Vangjolo i Voss kommune i Hordaland fylke. I samband med dette stiller statlege styresmakter (Direktoratet for naturforvaltning, Olje- og energidepartementet) krav om at eventuelle førekomstar av raudlisteartar og artsmangfald elles i utbyggingsområdet skal undersøkjast. På oppdrag frå tiltakshavar, har Miljøfaglig Utredning AS gjennomført ei slik kartlegging i og inntil utbyggingsområdet, samt vurdert verknadene av ei eventuell utbygging på dei registrerte naturkvalitetane. Utbyggingsplanar Nedbørsområdet for det planlagde tiltaket er rekna til 8,8 km² og årleg middelavrenning til 972 l/s og alminneleg lågvassføring til 35 l/s. 5 persentilen ved inntaket er i sommarsesongen rekna til 92 l/s og i vintersesongen 22 l/s. Tiltakshavarane har lagt fram planar om å byggja ein inntaksdam med eit vanleg elveinntak i Vangjolo ved kote 545. I tillegg er det planlagd å overføra tre bekkar til inntaksdammen. Frå inntaket skal vatnet leiast ned til eit kraftverk planlagd bygd ved Vangsvatnet på kote 50 moh. Både røyrgate og kraftverk er tenkt lokalisert til vestsida av elva. Røyrgata vil stort sett gå gjennom skog og litt myr, men det meste av vegen nær eller delvis langs, samt også fleire gonger kryssande ein skogsveg som er bygd i slynger opp den bratte lia. Kraftverket vil verta liggjande i dagen med ein avlaupskanal på om lag 15-20 m til Vangsvatnet. Ei 22 kV høgspentline går tett forbi den planlagde kraftstasjonen og tilknytingskabelen er planlagd som jordkabel til næraste høgspentmast. Lengda på kabelen vil verta om lag 50 m. Førebelse tiltaksvegar må byggjast både i samband med hovudrøyrleidningen og bekkeoverføringa, men desse skal jamnast ut og tilbakeførast nærast muleg naturleg tilstand når tiltaksperioden er over Metode NVE har utarbeidd ein vegleiar (Veileder nr. 3/2007), ”Dokumentasjon av biologisk mangfald ved bygging av småkraftverk (1 -- 10 MW).” Metoden skildra i vegleiaren er lagt til grunn i denne rapporten. Informasjon om området er samla inn gjennom litteratur- og databasegjennomgang, kontakt m.a. med oppdragsgjevar og lokalkjende. Elles er datagrunnlaget stort sett basert på eige feltarbeid 27.08.2006. Vurdering av verknader på naturmiljøet Konsekvensvurderingane nedanfor bør sjåast i samanheng med tabellen frå oppsummeringa (Kap. 7). Sjølv om det i deler av utbyggingsområdet er oppgjeve at det skal vera relativt rik berggrunn, så er det få stadar ein ser dette på karplantefloraen. Årsaka er nok eit ganske tjukt lag med forvitringsmassar dei fleste stadane i utbyggingsområdet. Ved elva derimot er det lett å sjå at det var rik bergrunn i deler av området med artar som gulsildre og grønburkne. For området sett under eitt viste likevel ikkje inventeringa Kartlegging av naturverdiar Miljøfaglig Utredning AS4 Vangjolo kraftverk 02.mai 2007 5 større artsrikdom av karplantar. Trass mangel på fossar og fosserøyk vart det registrert eit ganske stort artsmangfald av kryptogamar, særleg mosar. Mange av mosane som vart registrerte er artar som både er avhengige av eit fuktig miljø og av næringsrikt substrat for å kunne trivast og veksa. Utanom nedst i utbyggingsområdet kjenner ein ikkje til at Vangjolo har vore nytta til industrielle føremål tidlegare. Utbyggingsområdet er likevel ganske sterkt prega av ymse menneskelege tiltak som til dømes seterdrift, vegar, hogst og beiting. Dei fleste av desse spora er meir eller mindre synlege også i dag. Generelt kan ein vel seia at noverande påvirkningsgrad er middels i utbyggingsområdet. Naturverdiar. Innafor undersøkingsområdet er det avgrensa eit område med gammalskog (furu) og to lokalitetar med gammal lauvskog (ospesuksessjonar), alle tre av lokal verdi. Dessutan er bekkekløfta avgrensa som eigen lokalitet og verdisett som svært viktig. Eit område med inngrepsfri natur både i sone 1 og sone 2 ligg sør for utbyggingsområdet, dette verdisett som viktig i følgje metoden. Det er ikkje påvist raudlisteartar frå nokon annan artsgruppe enn fugl innan influensområdet. To raudlista rovfuglar, den eine i gruppa sårbar (V) og den andre nær truga (NT) er observert som hekkande i nærområdet. I tillegg er kvitryggspett (NT) observert som hekkande aust for utbyggingsområdet, medan gråspett (NT) vart observert under den naturfaglege undersøkinga, men er ikkje stadfesta som hekkande.. Omfang og verknad. Samla vil tiltaket gje middels negativt omfang for påviste naturverdiar. Det er særskild for bekkekløfta at omfanget vert vesentleg. Omfanget for dei andre 4 lokalitetane er rekna å verta avgrensa. Det er mest dei mulege negative konsekvensane ei eventuell utbygging vil få for fuktkrevjande kryptogamar, og i første rekke mosar, ein er mest uroleg for ved ei eventuell utbygging av Vangjolo, men ei utbygging vil nok også påverka tilhøva noko negativt for ymse vassdragstilknytt fugl. Samla vert verknadene av det planlagde tiltaket vurdert å verta middels/store negative for dei kartlagde naturverdiane i området. Avbøtande tiltak Vi tilrår minstevassføring m.a. p.g.a. at mange insektslarvar har leveområdet sitt blant stein og grus i slike elver. Sjølv om insektslarvane i seg sjølv ikkje er særleg sjeldne, så skal dei tena som mat m.a. for vasstilknytt fugl og eventuelt fisk. Sjølv om ikkje direkte sjeldne eller raudlista kryptogamar vart påvist under inventeringa, så vurderer vi potensialet for slike arter likevel å vera ganske stort i bekkekløfta. For denne elva vil vi koma med framlegg om at 5 persentilen vert lagd til grunn for vassregimet og kjøremønsteret. For kryptogamane er det i første rekke i vekstsesongen det er viktig med minstevassføring, men med tanke på botnfaunaen er det også viktig at elva ikkje går tørr om vinteren. Hadde det vorte registrert fosserøyksoner og fosseenger ved elva, ville truleg ikkje 5 persentilen vore tilstrekkeleg minstevassføring heller. For å betra hekkevilkåra for fossekall etter ei eventuell utbygging bør spesialkassar for fuglen monterast på minst ein stad ved elva. Viktigast er det å montera kassar der det eventuelt er påvist reir, men også under bruer kan vera aktuell plassering av hekkekassar. Ein bør montera to kassar på staden. Kartlegging av naturverdiar Miljøfaglig Utredning AS5 Vangjolo kraftverk 02.mai 2007 6 Forstyrra miljø (vegar, grøfter og liknande) bør ikkje såast til med framandt plantemateriale. Figur 2. Kartet viser kvar Vangjolo er plassert geografisk. Sjølve utbyggingsområdet er plassert sentralt i kartutsnittet og er market som eit rosa rektangel. Figur 3. Kartutsnittet viser bekkeinntaket (nede til høgre), trasè for bekkeoverføring (den blå streken som går frå bekkeinntaket mot venstre), hovudinntaket (til venstre for midten), hovudrøyrgata (den tilnærma vertikale blå streken), og området for kraftstasjonen nede ved Vangsvatnet (øvst på kartet). (Kart: Gislink) Kartlegging av naturverdiar Miljøfaglig Utredning AS6 Vangjolo kraftverk 02.mai 2007 7 INNHALDSLISTE 1 INNLEIING ...........................................................................................................................................8