ġANLIURFA EVLĠYA VE ÂLĠMLERĠ Mahmut KARAKAġ Ġkinci baskı Mahmut KarakaĢ……………………………………………………...ġanlıurfa Evliya ve Alimleri T.C. ġANLIURFA VALĠLĠĞĠ Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları ġehir Kitaplığı Dizisi: 20 ISBN: 978-605-363-763-9 Yayın Koordinatörü Selami YILDIZ Yayın Kurulu Selami YILDIZ Mehmet Sait RIZVANOĞLU Bayram SOYKAN Kapak Fotoğrafları Ġbrahim H. KARACA Mehmet Sait RIZVANOĞLU Baskı Atalay matbaacılık 0312 384 41 82 Ankara Yapım Navimedya 0 312 446 04 61 Ankara Yayın Hakkı Bu eserden iktibas yapılırken, dipnot veya bağlaç usulü kaynak gösterilmeden yararlanılamaz. Kitabın hukuki sorumluluğunun tamamı yazarına aittir. 2 Mahmut KarakaĢ……………………………………………………...ġanlıurfa Evliya ve Alimleri TAKDĠM ġanlıurfa, kökü derin ve geleceği olan bir Ģehirdir. Bu Ģehir bir medeniyet anlayıĢını varlığında sembolleĢtirmekte ve evrensel ile yerelin mesut buluĢma kavĢaklarını burada buluĢturmaktadır.. Ayrıca ġanlıurfa; tarihi derinliği, felsefi ve güçlü bir düĢünsel arka planı ifade etmektedir. ġanlıurfa, tarihi süreç içerisinde önemli değerler üretmiĢ ve ürettiği bu değerleri de bütün dünyayla paylaĢmıĢtır. 11.500 yıllık tarihi, birçok medeniyete beĢiklik eden konumu, doğu ile batının kavĢak noktası ve stratejik önemi açısından Ortadoğu’ya ve Ortadoğu’nun açıldığı bütün kapılara açılan bir inanç ve kültür Ģehridir. ġanlıurfa, bereket hilalinin tam merkezinde, tarımın ilk olarak yapıldığı, ilk üniversitenin kurulduğu, üç semavi dinin yeĢermesine ev sahipliği yapan ―ateĢin insanı yakmadığı‖ kadim bir Ģehirdir. Ve yine ġanlıurfa, bilinen insanlık tarihini değiĢtirecek ve tarihin yeniden yazılmasına vesile olacak Göbeklitepe tapınaklarını da bünyesinde barındırmaktadır. İnsan, önünden şehirlerin geçtiği bir aynadır. Bu doğrultuda insanlar Ģehri Ģekillendirdiği gibi, Ģehirler de insanları Ģekillendirir. ġanlıurfa, ortak değer yargılarına sahip, farklı kültür unsurlarının bir arada yaĢadığı ve misafirperver insanların bulunduğu bir Ģehirdir. *** Kitap değil midir en yalnız zamanlarımızda bize yoldaĢlık eden? Kitap değil midir, sevdalarımızı satır aralarına sakladığımız? Kitap değil midir, gece sabahlara kadar gözümüzü kırpmadan bizi kendisine bağlayan? Ve yine kitap değil midir kendimizi yanında en rahat belki de bazen en tedirgin hissettiğimiz arkadaĢımız? ĠĢte o kitaplar, o cümleler, o kelimeler değil midir bizi saatlerce, günlerce, haftalarca belki de yıllarca çarpıp sendeleten, aratan, ağlatan, güldüren, düĢündüren…? Bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olunur mu? Bizi biz eden her Ģey ama her Ģey iĢte kitaplar… Bizi biz eden bu kitapları yazanlar… *** 3 Mahmut KarakaĢ……………………………………………………...ġanlıurfa Evliya ve Alimleri Elinizde bulunan bu eser, medeniyet Ģehri olması hasebiyle pek çok değer yetiĢtiren ġanlıurfa’da yetiĢen âlim ve mutasavvıfları ele almaktadır. YaĢadıkları dönemde bütün mesailerini nesil yetiĢtirmeye adamıĢ olan ve bu sebeple yazılı bir eser ortaya koyacak zamanları olmadıkları için bu gün isimleri unutulmaya yüz tutmuĢ bu değerlerimizi yeni nesillere de aktarmanın bir sorumluluk olduğu bilinciyle hareket eden ve bu eseri kaleme alan Mahmut KarakaĢ’a ve bu eserin ortaya çıkmasında emeği geçenlere Ģükranlarımı sunuyorum. ġanlıurfa, dün üretip bütün insanlıkla paylaĢtığı değerleri bu gün de üretip paylaĢacak potansiyele sahiptir. Yapmamız gereken, hiç zaman kaybetmeden üzerimizdeki küllere üflemek ve o potansiyelimizi ortaya çıkarmaktır. Hayatımızın merkezine kitabı almak, okumak ve okutmak temennisiyle… Nuri OKUTAN ġanlıurfa Valisi 4 Mahmut KarakaĢ……………………………………………………...ġanlıurfa Evliya ve Alimleri ĠÇĠNDEKĠLER TAKDĠM / 3 ÖNSÖZ / 11 I.ġANLIURFA EVLĠYA VE MEġAYĠHĠ / 13 1.ġeyh Hac Abdulğani Efendi / 14 2.ġeyh Abdulhamid Efendi / 16 3.Abdulkadir Kemaleddin Erbili / 17 4.Abdulkadir Efendi / 21 5.ġeyh Abdulfettah Efendi / 22 6.Kerküklü ġeyh Abdurrahman Efendi / 23 7.Hafız Abdurrahman Çiftbudak / 27 8.Seyyid Ahmed Efendi / 29 9.Basralı Ahmed Zeki Hafız / 31 10.ġazeli Ali Dede / 35 1 l.ġeyh Dede Ali Efendi / 41 12.Hacı Seyyid Ali Ġbni Seyyid Maksud / 43 13.ġeyh Ali Efendi / 46 14.A1i Baba / 47 15.Hac Ali Efendi / 48 16.ArĢ Hoca / 49 17.Baltacı Baba / 50 18.Bediüzzaman Ahmed el-Hemedani / 52 19.ġeyh Ebubekir /54 20.DerviĢ Eyyüb Efendi / 55 21.DerviĢ Seyyid Eyyub Efendi /56 22.DerviĢ Halil Hafız / 57 23.ġekerci Hacı Halil Efendi / 61 24.Hayat el-Harrani / 64 25.ġeyh Hüseyin Efendi / 67 26.Dede Ġbrahim Efendi / 69 27.Hafız Ġbrahim Halil Efendi / 70 28.ġeyh Ġsa Efendi / 72 29.Mevlevi ġeyhi Ġshak Efendi / 73 30.Hacı Delv-zade Ġsmail Efendi / 74 31.Hacı Kermo / 75 32.Mevlana Mahmud Efendi / 76 33. ġeyh Mahmud Efendi / 77 34. ġeyh Mes'ud / 78 35. Hacı Hafız Muhammed Efendi / 84 36.Sofi Muhammed / 85 5 Mahmut KarakaĢ……………………………………………………...ġanlıurfa Evliya ve Alimleri 37. DerviĢ Abdal Muhammed Efendi / 86 38.ġeyh Muhammed Halid Efendi. / 87 39. Hafız Muhammed Selim Efendi / 89 40. Muhammed ġerif Buhari / 112 41. Hacı Musa Efendi / 114 42. ġeyh Mustafa / 115 43. ġeyh Seyyid Mustafa Efendi / 116 44. Hacı Kermozade Hac Mustafa Efendi /117 45. Antepli Baba Mustafa Efendi / 119 46. ġeyh Mustafa Efendi / 120 47. Baba Müslüm Efendi / 121 48. ġeyh Müslüm Hafız / 123 49. Nebih Efendi / 130 50. Nuri Baba / 134 51. ġevh Dede Osman Avni / 137 52. ġeyh Ramazan ġani Efendi / 148 53. Sakıb Efendi / 152 54. DerviĢ Süleyman Hafız /158 55. DerviĢ Seyyid Hafız Süleyman Efendi / 159 56. ġeyh Süleyman Efendi. / 160 57. ġeyh ġahabeddin Ahmed / 161 58. Hacı ġükrü Efendi / 164 59. Yakup Kalfa / 182 60.Baba Cuma / 183 II. ġANLIURFA MÜFTÜLERĠ / 185 1. Abdullah Efendi / 186 2. Hacı Abdullatif Efendi / 187 3. Müftü Abdurrahman Efendi / 192 4.Müftü Abdurrahman Efendi / 193 5. Hacı Abdurrahman Aksoy / 194 6. Mesudi Abdurrahman Efendi / 195 7. Mesudi Ali Efendi / 196 8. Müftü Ali Efendi / 197 9. Müftü Eyüp Sabri Efendi / 198 10. Hacı Hamis Efendi / 201 11. Seyyid Hasan Efendi / 203 12. Müftahizade Hasan Açanal Efendi / 204 13. Himmet Efendi / 209 14. Ġsmail Efendi / 210 15. Mahmut Kâmil Efendi (Mahmut Toker) / 211 6 Mahmut KarakaĢ……………………………………………………...ġanlıurfa Evliya ve Alimleri 16. Muhammed Emin Efendi / 212 17. Hacı Muhammed Tahir Efendi / 213 18. Mustafa Efendi / 216 19. Hacı Mustafa Efendi / 217 20. Musa Efendi / 218 21. ġeyh Müslüm Efendi / 219 III. ġANLIURFA MÜDERRĠS VE ÂLĠMLERĠ / 220 1. Abbas Vasık Efendi / 221 2. Hacı Abdulhamid Efendi (Molla Hamid) / 224 3. Hacı Abdulvahid Efendi / 227 4. Abdulvahab Efendi / 229 5. Hacı Abdurrahman Efendi / 230 6. Buluntu Hacı Abdurrahman Efendi / 231 7. Seyyid Abdurrahman Efendi / 236 8. Abdulkadir bin Abdullah el-hafız Ebu Muhammed Ruhavi / 237 9. Abdullah Efendi / 239 10. Hacı Abdullah Efendi / 240 11. Müftahizade Abdurrahim Efendi / 241 12. Abdurrahman Muhibbi / 242 13. Hafız Ahmed Efendi / 243 14. Seyyid Hacı Ahmed Efendi / 244 15. Seyyid Ahmed Efendi / 245 16. Ahmet Demir / 246 17. Ahmet Hikmet Efendi / 248 18. Seyyid Lami Efendi / 251 19. Ali Efendi / 254 20. Hacı Ali Efendi / 255 21. Hacı Ali Halife Efendi / 256 22. Mevlana Ali Dede /257 23. Kürt Hacı Ali Efendi / 258 24. Arap Hoca (Muhammed Tokmak) / 261 25. Miftahizade Bekir Efendi / 264 26. Bekir Efendi / 265 27. Bekir Sıtkı Efendi / 266 28. DerviĢ Muhammed Yazıcı / 266 29. ġeyh Ebubekir / 269 30. Fahri Hoca / 270 31. ġeyh Halid / 271 32. Mevlana Halil Efendi / 272 33. Hacı Halil Efendi / 273 34. Hacı Hasan Efendi / 275 7 Mahmut KarakaĢ……………………………………………………...ġanlıurfa Evliya ve Alimleri 35. Hasan Efendi / 276 36. Hacı Hasan Efendi / 277 37. Hüsam er-Ruhavi / 278 38. Mevlana Hüseyin Efendi /279 39. Ġbrahim Efendi / 280 40. Hacı Ġbrahim Efendi / 281 41. Hacı Ġbrahim Efendi / 284 42. Ġbrahim Ethem Efendi / 285 43. Ġshak bin Ali Ruhavi / 286 44. Mevlana Ġshak Efendi / 287 45. Ġsmail Efendi / 288 46. Hafız Ġsmail Efendi / 289 47. Hacı Mahnut Efendi / 290 48. Saizade Mahmut Efendi / 293 49. Mahmut Efendi / 296 50. Mahmut Efendi / 298 51. Mehmet ReĢit Saraç / 299 52. Mirine Hoca (Muhammed Lütfi OkumuĢ) / 304 53. Miftahizade Hacı Muhammed Efendi / 306 54. Müderris Muhammed Efendi / 307 55. Muhammed Efendi / 308 56. ġeyh Muhammed Efendi / 309 57. Mevlana Kemali Muhammed Efendi / 310 58. Gürünlü Muhammed Efendi / 311 59. ġeyh Muhammed Taha / 312 60. Muhammed bin Hüseyin el-Eskani / 313 61. Hacı Muhammed Bakır Efendi / 314 62. Muhammed Hilmi Efendi / 315 63. Muhammed Katib Efendi / 317 64. Hacı Muhammed Nuri Efendi / 318 65. Muhammed Refet Efendi / 319 66. Muhammed Salih Efendi / 320 67. Seyyid Muhammed Efendi / 321 68. Muhammed ġerif Efendi / 322 69. Muhammed Nasih Efendi / 323 70. Muhammed Muhyiddin Efendi / 324 71. Urfalı Muhammed Efendi / 325 72. Muhammed Emin Efendi / 328 73. Muhammed Tayyib Efendi / 329 74. Muhammed Zahir Efendi / 332 75. Muhammed Füruği / 333 8 Mahmut KarakaĢ……………………………………………………...ġanlıurfa Evliya ve Alimleri 76. ġeyh Mustafa Vehbi Efendi / 334 77. Mustafa Kâmil Efendi / 335 78. Hacı Hafız Mustafa Efendi / 336 79. ġair Nabi / 347 80. Nakibzade Usameddin Hacı Ġbrahim Efendi /353 81. Hacı Osman Efendi / 355 82. Hacı Osman Efendi / 356 83. Osman Efendi (Güllüzade) / 357 84. ġeyh Ömer bin Muhammed er-Ruhavi / 358 85. Ömer Hakkı Efendi / 359 86. Seyyid Ömer Efendi / 360 87. Saraçzade Ömer Efendi / 361 88. Ömer Hafız / 362 89. Hacı Hafız Ramazan / 364 90. Said Tekin Hoca / 366 91. ġeyh Saffet Efendi / 369 92. Sekkakizade Hoca ġakir Efendi / 372 93. Mevlana Tahir Efendi / 373 94. Veli Efendi / 374 IV. ġANLIURFA KADILARI / 375 1.Seyyid Halil Efendi / 376 2. ġeyh Ġsmail Efendi / 378 3. Mahmud Said Efendi / 379 4. Mazhar Efendi / 381 5. Muhammed Efendi / 384 6. Muhammed Salih Efendi / 385 7. Mustafa Kâmil Efendi / 386 8. vakkas Sabri Efendi / 387 V. ġANLIURFA