Monografia DZIERZGONIA

Monografia DZIERZGONIA

PRACOWNIA DW – Wanda Łaguna Ul. Okrzei 13/4 81-747 Sopot, Tel/fax - 058 551-16-51, kom. 0601 667710 www.pracowniadw.pl , emeil: dw@pracowniadw.pl STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY DZIERZGOŃ WARTOŚCI I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA I GMINY DZIERZGOŃ Opracowała: Iwona Gołembiowska Gdańsk 2009 0 WARTOŚCI I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA I GMINY DZIERZGOŃ Zawartość opracowania 1.0. Dane ogólne 1.1. Cel, zakres merytoryczny i charakter opracowania ……………… .……………… ………. ……………….. 2 1.2. Podstawy opracowania ………………………………………………………… .. ……………………………… ………. 3 1.2.1 . Materiały kartograficzne ………… ……………………………… ………………………… .. ……………. ………. 3 1.2.2 . Dokumentacje …………………………………………………… ……………………………………………… ……….. 3 1.2.3 . Literatura …………………………………………………………… …………………………………………… …………. 3 2.0. Stan środowiska kulturowego - uwarunkowania 2.1. Zagadnienia historyczno -kulturowe ………………………………………………………………………………… 4 2.1.1 R ys historyczny ……………………………………………………………………………………..………..………….… 4 2. 1. 2. Charakterystyka zasobów kulturowych …………………………………………………… .. ……….. ……….. 6 2.2. Obiekty w rejestrze zabytków ………………… ………………………………………………………………………… 8 2.2.1. Obiekty archeologiczne …………………………………………………………………………………………………. 8 2.2.2. Obiekty nieruchome ……………………………………………………………………………………………………… 8 2.3 . Obiekty w ewidencji konserwatorskiej …………………………………………………………… ………………. 10 2.3 .1. Obiekty archeologiczne ………………………………………………………………………………………………… 10 2.3 .2. Obiekty nieruchome ………………………………………………………………………………………………………. 12 2.4 . Karty miejscowości ……………………………………………………………………………………………… …………… 23 3.0. Ochro na wartości kulturowych 3.1. Zasady i kierunki ochrony ………………………………………………………… .. …………………………………… 61 3.1.1. Stanowiska archeologiczne ……………………………………………………… …………………………………… 61 3.1.2. Miasto Dzierzgoń – układ urbanistyczny ……………………………………………… ……………………….. 61 3.1. 3. Wsie o zachowanym układzie historycznym i zabudowie o wartościach kulturowych ….. 63 3.1.4. Krajobraz kulturowy……………………………………………………………………………………………………... 64 3.1. 5. Obiekty architektury sakralnej (w tym cmentarze) na terenie miasta i gminy.…… …… .…… 65 3.1.6 . Obiekty architektury i budownictwa na terenie miasta i gminy.. ..…………………………………. 65 3.1.7 . Zespoły i o biekty techniki i kultury materialnej na terenie miasta i gminy …………………… … 66 3.1. 8. Zesp oły dworsko -parkowe , aleje zabytkowe na terenie miasta i gminy ………………………… 66 3.1. 9. Zespoły oraz obiekty proponowane do objęcia ochroną prawną poprzez wpis do rejestru zabytków……………………………………………………………………………………………………………………….. 66 1 WARTOŚCI I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA I GMINY DZIERZGOŃ 1.0. Dane ogólne 1.1 Cel, zakres merytoryczny i charakter opracowania Niniejsze opracowanie wykonane w ramach Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Dzierzgoń poświęcone zostało problematyce z dziedziny konserwatorstwa, a mianowicie zagadnieniom dotyczącym ochrony wartości kulturowych gminy. Opracowanie składa się z części tekstowej, w której zawarto ocenę istniejącego stanu środowiska kulturowego, a także ustalenie kierunków polityki przestrzennej gminy w ramach ochrony układu urbanistycznego i układów ruralistycznych, obszarów i obiektów o wartości kulturowej, historycznej, architektonicznej i naukowej, tworzących wraz z naturalnym krajobrazem kompozycję przestrzenną o walorach krajobrazowych i estetycznych. Ponadto zawiera wskazania dotyczące kierunków ochrony dziedzictwa kulturowego i wartości krajobrazowych, polegającej generalnie biorąc, na zachowaniu, wyeksponowaniu (tzn. odtwarzaniu elementów zniszczonych i usunięciu nawarstwień, degradujących walory pierwotnej kompozycji) oraz harmonijnej adaptacji struktur i elementów historycznych w procesie rozwoju. Sformułowane w opracowaniu zasady ochrony zasobów kulturowych gminy opierają się na wartościowaniu i waloryzacji rozpoznanych zasobów dziedzictwa kulturowego oraz na zebraniu danych historycznych z obszaru regionu. Rozpoznanie stopnia zachowania w terenie historycznych obiektów, zespołów oraz struktur przestrzennych ruralistycznych (w tym zespołów dworsko-parkowych), umożliwiło ocenę wartości składników kształtujących krajobraz kulturowy przedmiotowego obszaru. W pracy wykorzystano również dane źródłowe, zarówno bibliograficzne jak i historyczno- kartograficzne dla głębszego poznania zachodzących zmian w środowisku kształtowanym przez człowieka. Opracowanie posiada charakter konserwatorsko-przestrzenny i wymaga okresowej aktualizacji ze względu na ciągły proces rozpoznania zasobów kulturowych, nowe odkrycia naukowe oraz zmiany w teorii i praktyce opracowań konserwatorskich i planistycznych, a także ze względu na zmiany zachodzące w organizacji przestrzeni i stanie zachowania zasobów. 2 WARTOŚCI I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA I GMINY DZIERZGOŃ 1.2. Podstawy opracowania 1.2.1. MATERIAŁY KARTOGRAFICZNE 1. Karte von Ost Preussen nebst Preussisch Litthauen Und West Preussen nebst den Netzdistrict, Schroeter, 1802; 2. Mapy topograficzne /Messtischblätter/ 1:25.000, Ark.: Posilge 1981, Gross Waplitz 2081, Christburg 2082, Gr Rohdau 2181, Alt Christburg 2182; 3. Mapa Wojskowego Instytutu Geograficznego, PAS 32-SŁUP 28-I Pilge (Żuławka). 1.2.2. DOKUMENTACJE 1. Lipińska B., Ewidencja parku zabytkowego w Jeziornie, Gdańsk 1977. 1.2.3. LITERATURA 2. Die Bau und Kunstdenkmäler Pomesaniens, B. 3 Kreis Stuhm, Danzig 1903; 3. Biskup M., Labuda G., Dzieje Zakonu Krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 1986. 4. Ciemnołoński J., Mamuszka F., Stankiewicz J., Wykaz zabytków powiatu sztumskiego, Gdańsk 1956 r., 5. Dehio G., Handbuch der deutschen Kunstdenkmäler – Deutschordenland Preussen neu bearb. E. Gall, München-Berlin 1952; 6. Dzierzgoń, Z. Mojska, Z. Mojski, K. Podolski, Gdańsk 1967; 7. Górnowicz H., Topominia Powiśla Gdańskiego, Gdańsk 1980; 8. Heimat zwischen Weichsel, Nogat und Sorge, Osnabrück 1982; 9. Heise J., Schmid B., Die Bau und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreussen, Danzig 1884- 1919; 10. Die Kreis Stuhm, Ein Westpreussich Heimatbuch, Herausgegeben G. Lickfett u. and., Osnabrück 1975; 11. Odyniec W., Wapiński R., Podoski K., Ziemia Sztumska, Gdynia 1968; 12. Semrau A., Die Orte und Fluren im ehemaligen Gebiet Stuhm und Waltamt Böhnhof (Komturei Marienburg). Brien Paul: Bericht über die Tätigkeit des Coppernicus-Vereins September 1927-August 1928, Thorn 1928; 13. Semrau A., Die Siedlungen In Kammeramt Morein (Komturei Christburg) wahrend der Ordenseitz, W: Witteilungen des Coppernicus-Vereins für Wissenschaft und Kunst zu Thorn, Heft 39, Thorn 1931; 14. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 1 – 15, pod red. F. Sulimierskiego, B. Chlebowskiego, W. Walewskiego, Warszawa 1880-1902; 15. Szorc A., Dzierzgoń od początku do dni naszych 1248-1998, Dzierzgoń 1998; 16. Woelky C., Urkundenbuch des Bisthums Culm, Danziger 1884. 3 WARTOŚCI I OCHRONA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIASTA I GMINY DZIERZGOŃ 2.0. Stan środowiska kulturowego - uwarunkowania 2.1. Zagadnienia historyczno-kulturowe 2.1.1. RYS HISTORYCZNY Dzierzgoń położony jest na terenie historycznych Prus, w krainie zwanej Pomezanią. W najstarszym okresie osadnictwa Prusy zasiedlone były przez koczowniczą ludność trudniącą się łowiectwem, myślistwem i rybołówstwem – przedstawiciele kultury „grzebykowo- dołkowej”. Początki osadnictwa stałego tych terenów sięgają mezolitu i neolitu. W okresie od 2300- 2100 lat p.n.e. zaczęła na Pobrzeże Pruskie napływać ludność pastersko-hodowlana z kręgu kultury ceramiki sznurowej. Kolejno pojawiali się tu przedstawiciele kultury pucharów lejkowatych i amfor kulistych. W dorzeczu Wisły powstają pierwsze osady tzw. kultury łużyckiej, ogarniającej z wolna całe Pomorze Słowiańskie. Około 1000 r. p.n.e. nastąpił odpływ ludności „łużyckiej”. Około VI – V w. p.n.e. rozpoczęła się migracja Prabałtów na teren Prus. W stosunku do okresu poprzedniego następują znaczne przeobrażenia ekonomiczne; powiększa się zaludnienie, osadnictwo wchodzi na tereny leśne, upowszechnia się gospodarka rybacko-łowiecka. Obok nowych osad utrzymuje się stare osadnictwo z tradycyjnymi formami wytwórczości rękodzielniczej i rolniczej. Na przełomie dwu er doszło do bardzo ważnych przemian kulturowych i etnicznych. Na całe Pomorze zaczęły przenikać plemiona germańskie. Natomiast w samym ujściu Wisły wylądowali Gepidowie, którzy w I i II w wytworzyli kulturę zwana wielbarską, której centrum mieściło się miedzy Wisłą a Pasłęką. Odpłynęli z tych terenów w ciągu III - IV w. , na ich miejsce powoli nasuwała się ludność bałtyjska. W VI w. ustał wiele wieków trwający handel między krajami nadbałtyckimi i śródziemnomorskimi. Ostatnie monety bizantyjskie, jakie dotarły na pomorskie wybrzeże Bałtyku, zostały wybite w początkach VI stuleciu. O ważnej funkcji handlowej samej ziemi dzierzgońskiej w czasach Cesarstwa Rzymskiego i wczesnym średniowieczu świadczą tzw. „pomosty bągardzkie” - trakty handlowe łączące Prusy z Pomorzem. Prawdopodobnie w X wieku nad rzeką Sirgune (Dzierzgonią) w miejscu dzisiejszego Dzierzgonia istniała osada targowa. W roku 997 rozpoczęła się misja chrystianizacyjna na ziemi pruskiej, podczas której pod Bągartem, został zamordowany św. Wojciech. Na lata 1233 - 1234 przypadła pierwsza wspólna wyprawa rycerzy niemieckich i polskich do Pomezanii. Zwycięstwo krucjaty podczas bitwy nad rzeką Dzierzgoń zostało upamiętnione malowidłem ściennym w sali refektarza na zamku w Malborku. W roku 1248 Zakon Krzyżacki ustanowił Komturię Dzierzgońską. Potwierdzenie istnienia osady znajduje się w zapisach kronikarskich. 7 lutego 1249 roku ma miejsce podpisanie na zamku w

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    68 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us