UNIWERSYTET PEDAGOGICZNY im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Wydział Humanistyczny Klaudia Skrężyna Słomniki i klucz słomnicki do końca XVIII wieku. Studium z dziejów dóbr stołu królewskiego Praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Franciszka Leśniaka Kraków 2016 1 Spis treści Objaśnienia skrótów............................................................................................ 7 Wstęp .................................................................................................................... 8 Rozdział 1. Słomniki w średniowieczu ............................................................ 18 1. 1. Osada przedlokacyjna......................................................................................................... 3 1. 1. 1. Pradzieje ....................................................................................................................... 18 1. 1. 2. Lokalizacja ................................................................................................................... 19 1. 1. 3. Osada służebna ............................................................................................................. 21 1. 1. 4. Pierwsze wzmianki ....................................................................................................... 24 1. 2. Przebieg procesu lokacyjnego .......................................................................................... 26 1. 2. 1. Uwagi wstępne ............................................................................................................. 26 1. 2. 2. Ramy chronologiczne procesu lokacyjnego ................................................................. 27 1. 2. 3. Lokacja prawna ............................................................................................................ 29 1. 2. 4. Lokacja przestrzenna .................................................................................................... 32 1. 3. Miasto średniowieczne ..................................................................................................... 37 1. 3. 1. Wójt i ława miejska ...................................................................................................... 37 1. 3. 2. Rada miejska ................................................................................................................ 40 1. 3. 3. Gospodarka ................................................................................................................... 44 1. 3. 3. 1. Handel ...................................................................................................................... 45 1. 3. 3. 2. Rzemiosło ................................................................................................................. 48 1. 3. 3. 3. Rolnictwo ................................................................................................................. 49 1. 3. 4. Życie społeczne ............................................................................................................ 50 1. 3. 5. Życie religijne .............................................................................................................. 53 1. 3. 6. Słomniki, jako miasto królewskie ................................................................................ 60 Rozdział 2. Klucz majątkowy słomnicki w średniowieczu ............................ 63 2. 1. Zwierzchność królewska .................................................................................................. 63 2. 2. Miłocice ............................................................................................................................ 69 2. 3. Słomniczki ........................................................................................................................ 70 2. 4. Januszowice ...................................................................................................................... 71 2. 5. Lipna Wola ....................................................................................................................... 72 2. 6. Gospodarka klucza słomnickiego ..................................................................................... 74 2 Rozdział 3. Słomniki w okresie nowożytnym. Ustrój ..................................... 79 3. 1. Uwagi wstępne ................................................................................................................. 79 3. 2. Wójtostwo dziedziczne .................................................................................................... 79 3. 3. Rada miejska .................................................................................................................... 80 3. 4. Wójt sądowy i ława .......................................................................................................... 86 3. 5. Reprezentacja pospólstwa .............................................................................................. 100 3. 6. Procedura wyboru urzędników miejskich ...................................................................... 104 3. 7. Gospodarowanie majątkiem i finansami miejskimi ....................................................... 109 3. 8. Kancelaria ....................................................................................................................... 117 3. 9. Ograniczanie autonomii samorządu miejskiego............................................................. 135 Rozdział 4. Gospodarka miasta w okresie nowożytnym ............................. 138 4. 1. Uwagi wstępne ............................................................................................................... 138 4. 2. Rzemiosło ....................................................................................................................... 138 4. 2. 1. Rzemiosło cechowe-spożywcze, odzieżowe, skórzane i inne .................................... 138 4. 2. 2. Browarnictwo i gorzelnictwo ..................................................................................... 159 4. 3. Handel ............................................................................................................................ 162 4. 3. 1. Uwagi wstępne ........................................................................................................... 162 4. 3. 2. Organizacja handlu ..................................................................................................... 164 4. 3. 2. 1. Jarmarki .................................................................................................................. 164 4. 3. 2. 2. Targi ....................................................................................................................... 166 4. 3. 2. 3. Komora celna ......................................................................................................... 167 4. 3. 2. 4. Infrastruktura handlowa ......................................................................................... 167 4. 3. 2. 5. Miary i wagi ........................................................................................................... 168 4. 3. 3. Asortyment ................................................................................................................. 169 4. 3. 3. 1. Produkty spożywcze ............................................................................................... 169 4. 3. 3. 2. Sól, korzenie, tabaka .............................................................................................. 170 4. 3. 3. 3. Płody rolne ............................................................................................................. 171 4. 3. 3. 4. Bydło rogate i nierogate ......................................................................................... 172 4. 4. Rolnictwo ....................................................................................................................... 177 4. 5. Działalność kredytowa i obrót pieniądzem .................................................................... 185 4. 6. Służba domowa .............................................................................................................. 188 4. 7. Inne sposoby zarobkowania ........................................................................................... 189 4. 8. Podsumowanie ............................................................................................................... 190 3 Rozdział 5. Przestrzeń miejska ...................................................................... 191 5. 1. Przebieg dróg .................................................................................................................. 191 5. 2. Układ przestrzenny i zabudowa ..................................................................................... 195 Rozdział 6. Życie społeczne ............................................................................ 198 6. 1. Ludność .......................................................................................................................... 198 6. 2. Stosunki narodowościowe .............................................................................................. 201 6. 3. Kariery mieszczan .......................................................................................................... 204 6. 4. Kultura materialna .......................................................................................................... 211 6. 5. Klęski elementarne ........................................................................................................