Acta Albaruthenica Rada Naukowa Radosław KALETA (Uniwersytet Warszawski ) – przewodniczący Aleksander B ARSZCZEWSKI (Uniwersytet Warszawski ) Hienadź CYCHUN (Narodowa Akademia Nauk Białorusi ) Bronisław K ODZIS (Uniwersytet Opolski ) Gun-Britt K OHL E R (Carl von Ossietzky Universität Oldenburg , Niemcy ) Dorota M ICHALUK (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ) Larysa PISA REK (Uniwersytet Wrocławski ) Mikalai PRYHODZICH (Białoruski Uniwersytet Państwowy ) Pavel SC IA CK O (Grodzieński Uniwersytet Państwowy im. Janki Kupały ) Bazyli T ICHONIUK (Uniwersytet Zielonogórski ) Mikhail TYCHYNA (Narodowa Akademia Nauk Białorusi ) Recenzenci Nina BARSZCZEWSKA (Uniwersytet Warszawski ) Wanda BAROUK A (Witebski Uniwersytet Państwowy im. P. Maszeraua) Lilia C ITK O (Uniwersytet w Białymstoku ) Iryna GAPONENKO (Białoruski Uniwersytet Państwowy ) Jerzy GORDZIEJEW (Uniwersytet Jagielloński ) Siarhej K AVALIOU (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie ) Jadwiga KOZŁOWSKA -DODA (Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie ) Oleg Ł ATYSZONEK (Uniwersytet w Białymstoku ) Aliaksandr MAKAREVICH (Mohylewski Uniwersytet Państwowy im. A. Kulaszoua ) Helena POCIECHINA (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie ) Tatciana RAMZA (Białoruski Uniwersytet Państwowy ) Ivan SAVERCHANKA (Narodowa Akademia Nauk Białorusi ) Liudmila S INK OVA (Białoruski Uniwersytet Państwowy ) Beata SIWEK (Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II ) Aliaksandr SMALIANCHUK (Polska Akademia Nauk ) Mikołaj TIMOS ZU k ( Uniwersytet Warszawski ) Halina TY CHK A (Białoruski Uniwersytet Państwowy ) Halina TVARANOVICH (Uniwersytet w Białymstoku ) Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego Acta Albaruthenica Tom 20 Warszawa 2020 Redakcja naukowa tomu Mikałaj CHAUSTOWICZ Redakcja tematyczna i językowa Iryna AHEYE VA (język białoruski ) Katarzyna DROZ D (język polski ) Mirosław JANKOWIAK (język polski ) Angela ESPINOSA RUIZ (język angielski ) Sekretarz redakcji Maryla C HAUSTOWICZ Projekt graficzny okładki Paweł K U R Z A Na okładce: Dobasna . Akwarela Napoleona Ordy (1864–1876) Skład i łamanie Maryla C HAUSTOWICZ , Halina Ż A R K O Adres redakcji Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego ul. Szturmowa 4, 02-678 Warszawa tel./fax (0 22) 55 34 222 http://www.albaruthenica.uw.edu.pl e-mail: [email protected] © Copyright by Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego 2020 ISSN 1898-8091 Wersja pierwotna czasopisma: papierowa Nakład 60 egz. Druk i oprawa: SOWA Sp. z o.o. ul. Raszyńska 13, 05-500 Piaseczno tel. (22) 431-81-40; fax (22) 431-81-50 Tom jubileuszowy dedykowany Prof. Aleksandrowi Barszczewskiemu z okazji 90. rocznicy urodzin OD REDAKCJI Na dwudzieste jubileuszowe wydanie tomu rocznika „Acta Albaru- thenica” składają się prace autorów pragnących uczcić 90-lecie urodzin Profesora dra hab. Aleksandra Barszczewskiego – wybitnego polskiego białorutenisty i literata, związanego z warszawską białorutenistyką od początków jej istnienia do dnia dzisiejszego. Oddając do rąk Czytelnika 20. numer rocznika białorutenistycznego, redakcja tomu w imieniu wszystkich Autorów, którzy zechcieli uho- norować Czcigodnego Jubilata, składa Profesorowi A. Barszczeskiemu życzenia zdrowia, szczęścia i wszelkiej pomyślności. Аляксандар Баршчэўскі (літ. псеўданім – Алесь Барскі) нарадзіўся 2 лістапада 1930 г. у вёсцы Бандары Беластоцкага ваяводства ў ся- лянскай сям’і. Скончыў аддзяленне расейскай філалогіі Лодзінскага ўніверсітэту (1955). З 1956 г. працаваў на кафедры беларускай філалогіі (беларусістыкі) Варшаўскага ўніверсітэту, з 1975 па 2004 г. – загадчык гэтае кафедры. У 1959–1980 гг. – старшыня праўлення Беларускага літаратурнага аб’яднання “Белавежа”. Доктар філалагічных навук, пра- фесар. Аўтар зборнікаў вершаў Белавежскія матывы (Беласток 1962), Жнівень слоў (Беласток 1967), Мой бераг (Мінск 1975), Блізкасць далё- кага (Беласток 1983), Лірычны пульс (Мінск 1987), “І толькі ў мове род- най буду вечны...” (Варшава 2015). Перакладае на польскую мову бела- рускія казкі і беларускую паэзію. Апублікаваў больш за сто навуковых артыкулаў, а таксама манаграфіі: Historia literatury białoruskiej. Folklor (Warszawa 1976), Historia literatury białoruskiej. Okres Rusi Kijowskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (Warszawa 1981), Białoruska obrzędowość i folklor wschodniej Białostocczyzny (Беласток 1990), Ignacy Dworczanin – białoruski polityk i uczony (Warszawa 1990, współautorstwo z A. Bergman i J. Tomaszewskim), Творцы беларускага літаратурнага руху ў Польшчы (Мінск 2001), Беларуская эміграцыйная пісьмовасць (Варшава 2004). Tom 20 • 2020 ACTA ALBARUTHENICA ISSN 1898-8091 Spis treści STUDIA i A RTYKUŁY LITERATURA 13 Ванда Бароўка , Вытокі і функцыі паэзіі ў лірыцы Алеся Барскага 25 Мікола Хаўстовіч , Выданні і рукапісы ГУТАРКІ СТАРОГА ДЗЕДА 67 Вольга Шарая , Уяўленні пра сірату ў традыцыйнай культуры бе- ларусаў: асаблівасці вывучэння і перспектывы даследавання 87 Ángela Espinosa Ruiz , Літаратурна-міфалагічныя партрэты: героі і архетыпы ў народных і мастацкіх паданнях Беларусі ды Іспаніі 95 Аляксандра Чарнавокая , Праблема рэпрэзентацыі жанчыны ў мужчынскай прозе ў асэнсаванні беларускіх даследчыкаў 1960–1980-х гг. 111 Таццяна Кохан , АПОВЕСЦІ ДЛЯ МАЛАДЫХ ДЗЯЎЧАТ Яна Чачота ў кан- тэксце літаратуры для дзяцей і моладзі JĘZYK 125 Ніна Баршчэўская , Sytuacja języka białoruskiego w warunkach dwu- języczności (w ocenie gazety „Biełarus”) 145 Ірына Гапоненка , Адлюстраванне беларуска-польскіх моўна- культурных сувязей у беларускіх антрапанімічных тэкстах ХІХ ст. 159 Вераніка Бандаровіч , Пераклад фемінітываў у рамане Тадэвуша Далэнгі-Мастовіча PROKURATOR ALICJA HORN праз прызму ген- дарных стэрэатыпаў 169 Уладзіслаў Іваноў , Моўны сорам беларусаў (сацыялінгвістычны аналіз) 185 Радаслаў Калета , Ігар Капылоў , Уладзімір Кошчанка , Корпус- ная лінгвістыка як перспектыўны напрамак развіцця бела- руска-польскіх моўных сувязей 199 Ірына Караткевіч , СЛОЎНІК БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ Івана Насовіча: этна- лінгвістычны каментар 8 Spis treści 209 Кацярына Любецкая , Станаўленне навуковага стылю беларус- кай мовы ў пачатку ХХ ст. 221 Юрый Mаліцкі , Актуалізацыя прагматычнай інтэнцыі моўцы ў гутарковым маўленні (на матэрыяле гаворак паўночна-за- ходняй Беларусі і яе пагранічча) 229 Алена Пісарэнка , РАЗМОВА … ... СУСВЕТАЎ : Інтэрпрэтацыя стыле- ўтваральных вобразных сродкаў і арыгінальных вобразаў паэтычнага маўлення Яна Чыквіна 239 Марына Свістунова , Да праблемы пераемнасці беларускай літа- ратурнай мовы: лацінаграфічныя тэксты XVIII стагоддзя 255 Цімур Буйко , Праславянская “грушавая” лексіка ў беларускай і польскай мовах VARIA MATERIAŁY 273 Антон Францішак Брыль , Да біяграфіі Бенедыкта Янкоўскага RECENZJE 277 Дзмітрый Дзятко, Павел Міхайлаў, Мовазнаўцы. Нарысы па гіс- торыi беларускай лінгвістыкі, Выдавец А.М. Янушкевіч, Мінск 2017, 496 с. (Radosław Kaleta) 281 Andriej Moskwin, Literatury białoruskiej rodowody niepokorne, Wydaw- nictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2019, 238 ss. (Walentyna Sobol) 283 Zofia Trzeszczkowska (Adam M-ski), Listy do Zenona Przesmyckiego z lat 1887–1901, wstęp i oprac. A. Błasińska, Wydawnictwo IBL, War- szawa 2019, 450 ss. (Мікола Хаўстовіч) 287 Informacja o autorach Tom 20 • 2020 ACTA ALBARUTHENICA ISSN 1898-8091 Contents STUDIES AND A RTICLES LITERATURE 13 Vanda Barouka , Origins and functions of poetry in the lyrical works of Ales Barski 25 Mikałaj Chaustowicz , Editions and Manuscripts of CONVERSATIONS OF THE OLD GRANDFATHER 67 Volha Sharaya , Ideas about the orphan in Belarusian traditional culture: research particularities and prospects 87 Ángela Espinosa Ruiz , Literary and Mythological Portraits: Characters and Archetypes in Popular and Original Legends of Belarus and Spain 95 Aliaksandra Charnavokaya , The problem of women representation in men’s prose reflected by Belarusian literary critics between 1960 s and 1980 s 111 Tatsiana Kokhan , NOVELS FOR YOUNG GIRLS by Jan Chachot in the context of literature for children and youth LANGUAGE 125 Nina Barszczewska , The situation of the Belarusian language in the conditions of bilingualism (according to the newspaper "Bie- larus") 145 Iryna Gaponenko , Reflection of Belarusian-Polish linguistic and cultu- ral ties in anthroponymic texts of the XIX century 159 Veranika Bandarovich , Translation of feminitives in the novel by Ta- deusz Dolenga-Mostovich PROKURATOR ALICJA HORN through the prism of gender stereotypes 169 Uladzislaŭ Ivanoŭ , The linguistic shame in Belarus (a sociolinguistic analysis) 185 Radosław Kaleta , Ihar Kapylou , Uladzimir Koshchanka , Corpus lin- guistics as a perspective direction for the development of Bela- rusian-Polish linguistic relations 199 Iryna Karatkevich , DICTIONARY OF THE BELARUSIAN LANGUAGE by Ivan No- sovich: ethnolinguistic comment 10 Contents 209 Liubetskaya Katsiaryna , The formation of the scientific style of the Belarusian language in the early twentieth century 221 Yury Malitski , Actualization of the pragmatic intent of speaker in colloquial speech (based on the speech of north-western Belarus and its border) 229 Alena Pisarenka , CONVERSATION OF THE … UNIVERSES : Interpretation of the fundamental stylistic methods and the author’s imagery in Yan Chikvin’s poetic speech 239 Maryna Svistunova , On the problem of continuity of the Belarusian literary language: Latin graphic texts of the XVIII century 255 Tsimur Buiko , Proto-Slavic “pear” vocabulary in Belarusian and Polish VARIA MATERIALS 273 Anton Bryl , A Note on the Biography of Benedykt Jankowski REVIEWS 277 Дзмітрый Дзятко, Павел Міхайлаў, Мовазнаўцы. Нарысы па гісто- рыi беларускай