PRACE I MATERIAŁY HISTORYCZNE Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej TOM V 1 2 PRACE I MATERIAŁY HISTORYCZNE Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej TOM V Wydawnictwo Bernard Cichosz Konstantynów Łódzki 2008 3 © Copyright by Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi, 2008 Printed in Poland Wydawnictwo Bernard Cichosz 95-050 Konstantynów Łódzki, ul. Sucharskiego 15/21 tel. 0-42 211 43 43, e-mail: [email protected] Opracowanie tomu: ks. dr Kazimierz Dąbrowski dr Zofi a Wilk-Woś mgr inż. Krystyna Wróblewska-Jakubowska Współpraca: mgr inż. Stanisław Woś s. mgr Lucyna Witczak Projekt okładki: ks. Jerzy Spychała Wydanie I Nakład 800 egz. Skład i druk: StarCo 95-100 Zgierz, ul. Łódzka 89 tel. 0-42 630 51 30 Oddano do składania: 15.10.2008 Druk ukończono: 15.12.2008 Książka została sfi nansowana przez Kurię Metropolitalną Łódzką. ISBN 978-83-926398-1-7 (t. V) ISBN 978-83-917238-8-3 (całość, do roku 2006: 83-917238-8-7) 4 SPIS TREŚCI Zawartość tomów I-IV ........................................................... 6 Do czytelników - ks. Jerzy Spychała .................................................................. 9 Wprowadzenie - ks. dr Kazimierz Dąbrowski ................................................. 11 Uwagi do katalogu - dr Zofi a Wilk-Woś ................................................................ 13 Katalog mikrofilmów ........................................................... 15 Indeks miejscowości ........................................................... 301 Archiwum Archidiecezjalne w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej ..................................... 323 5 Tom I „Prac i Materiałów Historycznych Archiwum Diecezjalnego w Łodzi” z roku 1939 obejmuje dwa zeszyty: Widawskie Archiwum Kościelne (I); Biblioteka Kolegiaty Łaskiej (II). Tom II „Prac i materiałów historycznych Archiwum Archidiecezjalnego i Muzeum Archi- diecezji Łódzkiej”, który ukazał się w roku 2005, zawiera: # Sprawozdanie z działalności Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi w latach 1998-2003 - ks. Kazimierz Dąbrowski # Wykaz akt metrykalnych z lat 1585-1945 znajdujących się w Archiwum Archidiece- zjalnym w Łodzi - ks. Kazimierz Dąbrowski i s. Lucyna Witczak # Obiekty sakralne w Muzeum Archidiecezji Łódzkiej - stan obecny, problemy i perspek- tywy - ks. Jerzy Spychała # Dokumenty dot. Konferencji Krajowej „Potrzeby Konserwatorskie Obiektów Sakral- nych na przykładzie makroregionu łódzkiego - stan, zagrożenia i możliwości przeciw- działania” Łódź, 9-10 grudnia 2005 roku # Muzeum w kościele ponorbertańskim w Witowie - ks. Jerzy Spychała # Historia herbu rodu Habdanków - ks. Jerzy Spychała # Analiza spuścizny literackiej po Piotrze Wężyku Widawskim - Rafał Leszczyński # Tren - Piotr Wężyk Widawski, przypisy Rafał Leszczyński # Triumf - Piotr Wężyk Widawski, przypisy Rafał Leszczyński # Dialog - Piotr Wężyk Widawski, przypisy Rafał Leszczyński # Exorbitanciae, albo o rzeczach w każdym królestwie i we wszelkiej Rzeczypospolitej szkodliwych, na które ani prawa, ani winy żadnej nie masz - Piotr Wężyk Widawski, opracowanie Rafał Leszczyński # Philomela. Morale - Publius Ovidius Naso, przekład Piotr Wężyk Widawski # Aquila Aquilonis - Piotr Wężyk Widawski # Orzeł Północy (fragment) - Piotr Wężyk Widawski, przekład Małgorzata Rządkie- wicz # Wężykowie z Będkowa i Woli - Sławomir Leitgeber # Dzwony u Świętej Trójcy w Gałkowie - Andrzej K. Łuczak Tom III „Prac i materiałów historycznych Archiwum Archidiecezjalnego i Muzeum Archi- diecezji Łódzkiej”, który ukazał się w roku 2006, zawiera: # Historia i zasoby Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi - s. Lucyna Witczak # Troska księdza Henryka Rogowskiego o archiwum parafialne w Głownie - ks. Stanisław Banach # Losy biskupów łódzkich internowanych podczas drugiej wojny światowej - ks. Kazimierz Dąbrowski # Aresztowania duchowieństwa katolickiego przeprowadzone przez Niemców w Reichs- gau Wartheland w dniach 5-7 października 1941 roku i pobyt w obozie przesiedleń- czym w Konstantynowie Łódzkim - ks. Janusz Szeremeta # Niemiecki obóz w Konstantynowie Łódzkim - Marcin Witschenbach # Muzealna funkcja kościołów na przykładzie kościoła Najświętszego Serca Jezusowego w Łodzi na Retkini - ks. Jerzy Spychała 6 # Muzeum Archidiecezji Łódzkiej w latach 2002-2006 - ks. Jerzy Spychała Katalog rękopisów Muzeum Archidiecezji Łódzkiej - Rafał Leszczyński # Nie tylko pamiętać… - Bernard Cichosz Tom IV „Prac i materiałów historycznych Archiwum Archidiecezjalnego i Muzeum Archi- diecezji Łódzkiej”, który ukazał się w roku 2007, zawiera: # Przedmowa Arcybiskupa Metropolity Łódzkiego - abp Władysław Ziółek # Od wydawcy - Bernard Cichosz # Historia, dzień dzisiejszy i przyszłość Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi - ks. Kazimierz Dąbrowski # Muzeum Archidiecezji Łódzkiej - znaczenie i drogi rozwoju - ks. Jerzy Spychała # Zabytki sakralne województwa łódzkiego - uwagi ogólne - Wojciech Szygendowski # Współpraca Muzeum Historii Miasta Łodzi z Archiwum Archidiecezjalnym w Łodzi oraz z Muzeum Archidiecezji Łódzkiej - Anna Walaszczyk # Współpraca Muzeum Tradycji Niepodległościowych z Archiwum Archidiecezjalnym w Łodzi oraz z Muzeum Archidiecezji Łódzkiej - Grzegorz Wróbel # Współpraca Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi z Muzeum Archi- diecezji Łódzkiej - Jerzy Augustyniak, Ryszard Grygiel # Szkoły wyższe i inne placówki naukowe w działaniach wspólnych z Archiwum Archi- diecezjalnym w Łodzi oraz z Muzeum Archidiecezji Łódzkiej - Jan Perkowski, Bogu- sław Więcek # Rozwój sieci parafialnej w Łodzi do 1920 roku w świetle dokumentów erekcyjnych z akt Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi - Zofia Wilk-Woś # Budowa łódzkiej bazyliki archikatedralnej w świetle dokumentów Archiwum Archi- diecezjalnego w Łodzi - Krzysztof Stefański # Konwersje w diecezji łódzkiej na podstawie materiału archiwalnego zachowanego w Archiwum Archidiecezjalnym w Łodzi - Rafał Leszczyński # Restauracja osiemnastowiecznego obrazu - Anna Michałowska # Archiwa kościelne w Polsce - Agnieszka Szewczyk # Księga Bractwa św. Józefa w zbiorach Archiwum Państwowego w Łodzi - Piotr Za- wilski # Drewniane zabytkowe obiekty sakralne na obszarze województwa łódzkiego - Henry- ka Kalinowska, Grzegorz Strzelecki # Nowe metody dokumentacji szat liturgicznych na przykładzie wybranych obiektów z kolekcji bazyliki katedralnej w Łowiczu - Maria Cybulska, Karolina Stanilewicz # Zastosowanie wybranych metod analizy chemicznej w badaniach tekstyliów zabytko- wych i archeologicznych - Maria Cybulska, Sławomir M. Kuberski # Badanie arrasów techniką ICP-TOF-MS z ablacją laserową - M. I. Szynkowska, K. Czerski, T. Paryjczak, E. Rybicki, A. Włochowicz # Badania nad wytworzeniem nowego materiału do konserwacji zabytkowych tkanin je- dwabnych - Waldemar Machnowski, Marzanna Marcinkowska, Anna Potocka, Henryk Wrzosek # Wykorzystanie technik termowizyjnych i radiacyjnych w badaniach i konserwacji dzieł sztuki - Jan Perkowski, Bogusław Więcek # Komputeryzacja instytucji gromadzących dokumenty. Czy warto? - Elżbieta Rożnia- kowska, Błażej Feret 7 8 Do czytelników Jak stało się zwyczajem, wydajemy po roku następny – piąty już z kolei tom Prac i materiałów historycznych Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi i Muzeum Archidiecezji Łódzkiej. W całości wypełnia go kata- log mikrofilmów znajdujących się zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego w Łodzi. Dzięki temu badacze przeszłości zainteresowani źródłowymi ma- teriałami archiwalnymi mogą korzystać w pracowni naukowej AAŁ, aby móc wgłębiać się w archiwizowane dokumenty. Drugim pożytkiem, który wynika z ich zmikrofilmowania, jest ochrona oryginałów przed możliwy- mi uszkodzeniami, jakich nie da się niestety wykluczyć przy korzystaniu z rękopisów, które wszak ze swej istoty są unikatami. Katalog pozwoli zo- rientować się w zawartości opracowanych i gotowych do udostępnienia jednostek archiwalnych, dzięki zatem informacji katalogowej AAŁ będzie skuteczniej służyło celowi, dla którego zostało powołane. Kolejny tom Prac i materiałów historycznych ..., wydany w przyszłym roku, zostanie wypełniony materiałami przygotowanymi przez Muzeum Archidiecezji Łódzkiej i odnoszącymi się do tegoż Muzeum, zachęcamy zatem do systematycznego interesowania się naszymi publikacjami, od pierwszego tomu z 1939 roku poczynając. Dla wygody Czytelników przy- pominamy zawartość poprzednich tomów. Na koniec niech będzie mi wolno jak najgoręcej podziękować Arcybiskupowi Doktorowi Władysławowi Ziółkowi Metropolicie Łódzkiemu za sfinansowanie także i tego tomu naszego wydawnictwa. ks. Jerzy Spychała Dyrektor Muzeum Archidiecezji Łódzkiej 9 10 Wprowadzenie Słowo metrica pojawiło się już w II w. po Chrystusie. Była to księga do zapisywania urodzin, chrztów, ślubów czy zejść (pogrzebów). Polski Słow- nik Archiwalny pod redakcją Wandy Maciejewskiej (Warszawa 1974) określa metrykę jako księgę, do której wpisywano nazwiska i imiona członków insty- tucji, organizacji lub korporacji. Synod w Tournai (Belgia) w 1481 r., jako jeden z pierwszych, zarządził prowadzenie ksiąg chrztu, a synod w Alcala (Hiszpania) w 1497 r., nakazywał prowadzenie ksiąg chrztów i ślubów. Ważność ksiąg metrykalnych i koniecz- ność ich prowadzenia podkreślają synody w Chartes (1526), w Tuluzie (1531) i w Paryżu (1557). Dnia 11 listopada 1563 r. Sobór Trydencki wprowadził obowiązek zapisywania w parafiach udzielanych chrztów i pogrzebów. Naj- dawniejsze księgi metrykalne na ziemiach polskich znajdują się w Legnicy (1546) i w Lubinie (1560).Najstarszymi wpisami metrykalnymi znajdujący- mi się w Archiwum Archidiecezjalnym w Łodzi są księgi z parafii: Tuszyn (1585), Parzno (1589),