PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA ŚRODOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz RECZ (270) Warszawa 2009 Autorzy: Ewa Krogulec*, Anna Furmanowska*, Jan Wierchowiec*, GraŜyna Hrybowicz**, Izabela Bojakowska***, Paweł Kwecko***, Anna Pasieczna***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Plansza A - Redaktor regionalny: Olimpia Kozłowska*** Plansza B - Redaktor regionalny: Dariusz Grabowski*** we współpracy z Joanną Szyborską-Kaszycką*** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka*** * - Segi-AT, ul. Baletowa 30, Warszawa ** - Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa *** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN........ Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2009 Spis treści I. Wstęp (E. Krogulec).......................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (E. Krogulec)............................................. 3 III. Budowa geologiczna (E. Krogulec, A. Furmankowska)................................................... 6 IV. ZłoŜa kopalin (J. Wierchowiec) ........................................................................................ 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (J. Wierchowiec) ..................................................... 13 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (Wierchowiec) .................................... 14 VII. Warunki wodne (E. Krogulec) ........................................................................................ 16 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 16 2. Wody podziemne.................................................................................................... 17 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 19 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) .......................................................................... 19 2. Osady (I. Bojakowska)........................................................................................... 22 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 24 IX. Składowanie odpadów (G. Hrybowicz) .......................................................................... 27 X. Warunki podłoŜa budowlanego....................................................................................... 33 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (E. Krogulec, A. Furmankowska)................................. 34 XII. Zabytki kultury (E. Krogulec)......................................................................................... 40 XIII. Podsumowanie (E. Krogulec, J. Wierchowiec, G. Hrybowicz)...................................... 41 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 42 I. Wstęp Arkusz Recz Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1: 50 000 został wykonany przez SEGI-AT Sp. z o.o. w Warszawie zgodnie z Instrukcją (2005), na zlecenie Ministerstwa Śro- dowiska. Mapa powstała na podstawie interpretacji i reinterpretacji materiałów archiwalnych, opracowań publikowanych oraz informacji uzyskanych podczas wizji terenowej. Mapa geośrodowiskowa zawiera informacje w pięciu warstwach informacyjnych: kopa- liny, górnictwo, wody powierzchniowe i podziemne, zagroŜenia powierzchni ziemi w tym: geochemia środowiska, składowanie odpadów, warunki podłoŜa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytki kultury. Mapa ta przeznaczona jest do praktycznego wspomagania regio- nalnych i lokalnych działań gospodarczych, planowania przestrzennego, szczególnie w zakre- sie wykorzystania i ochrony zasobów złóŜ oraz środowiska przyrodniczego. Dla opracowania mapy zebrano i wykorzystano materiały pochodzące z: Centralnego Archiwum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie oraz Oddziału Zamiejscowego w Koszalinie, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Szczecinie, Państwowej SłuŜby Ochrony Zabytków Oddział Wojewódzki w Szczecinie oraz Warszawie, Instytutu Upraw, NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach, Ministerstwa Środowiska w Warszawie oraz urzędów powiatowych i gminnych połoŜonych w obrębie opisywanego arkusza. Dane dotyczące złóŜ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opraco- wanych dla komputerowej bazy o złoŜach. Przy opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne arkusza Mapy geologiczno- gospodarczej Polski w skali 1:50 000 wykonanej przez C. Srogę w 2003 roku. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Recz znajduje się między 53º10’ a 53º20’ szerokości geograficznej pół- nocnej i między 15º30’ a 15º45’ długości geograficznej wschodniej. Administracyjnie obszar arkusza naleŜy do województwa zachodniopomorskiego i obej- muje fragmenty trzech powiatów – stargardzkiego na północnym wchodzie (fragment gminy Dobrzany), drawskiego na północy (fragment gminy Kalisz Pomorski) oraz choszczeńskiego (gmina i miasto Recz, fragment gminy Choszczno oraz fragment gminy Drawno). Według podziału fizyczno-geograficznego J. Kondrackiego (2002) cały omawiany ob- szar znajduje się w prowincji NiŜ Środkowoeuropejski i obejmuje północno-zachodnią część 3 podprowincji Pojezierze Południowobałtyckie. Środkowa i wschodnia część arkusza Recz znajduje się w obrębie Równiny Drawskiej, część północno-zachodnia naleŜy do mezoregio- nu Pojezierza Ińskiego, zaś południowo-zachodnia do mezoregionu Pojezierza Choszczeń- skiego (fig. 1). Fig. 1. PołoŜenie arkusza Recz na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionów, 3 – granice mezoregionów, 4 – jeziora Podprowincja: PobrzeŜa Południowobałtyckie, makroregion: PobrzeŜe Szczecińskie, mezoregion: 313.31 – Równina Pyrzycka; Podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie, makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie, mezoregiony: 314.42 – Pojezierze Choszczeńskie, 314.43 – Pojezierze Ińskie, 314.45 – Pojezierze Drawskie makroregion: Pojezierze Południowopomorskie, mezoregiony: 314.62 Pojezierze Dobiegniewskie, 314.63 – Równina Drawska, 314.64 – Pojezierze Wałeckie Równina Drawska w obrębie omawianego arkusza cechuje się małym urozmaiceniem powierzchni terenu, rzędne oscylują w granicach 90–120 m n.p.m. Jest to rozległa równina sandrowa, charakteryzująca się występowaniem obszarów bezodpływowych i jeziorami o róŜnej genezie i wielkości. Najczęściej są to jeziora wytopiskowe, do największych naleŜą: 4 Trzebuń, Pańskie, Kraśnik, Adamowo, Piaseczno. W zagłębieniach bezodpływowych wystę- pują podmokłości i tereny bagienne. Pojezierze Ińskie i Pojezierze Choszczeńskie są terenami znacznie bardziej urozmaico- nymi morfologicznie. Rzędne terenu wahają się od 35 m n.p.m. (dolina Iny w okolicach Re- cza) do 145 m n.p.m. (wzgórza morenowe na północ od Słutowa). Wysokość wzgórz moren czołowych osiąga ponad 25 m, a nachylenie stoków przekracza często 12%. Wzgórza te poro- śnięte są na ogół lasami mieszanymi i liściastymi. Inną typową dla tego obszaru formą ukształtowania ternu są kemy i ozy. Są to formy morfologiczne ukształtowane w wyniku ero- zyjno-akumulacyjnej działalności lądolodu, towarzyszą im rynny polodowcowe rozcinające wzgórza morenowe. Wszystkie te elementy rzeźby terenu związane są z działalnością lądolo- du i wód wodnolodowcowych ostatniego zlodowacenia. Jeziora polodowcowe wypełniające rynny subglacjalne znajdują się w północno-zachodniej części arkusza, do największych nale- Ŝą: Błotno, Bytowo, Kurhany, Głębokie. Teren objęty zasięgiem arkusza Recz w blisko 40% zajmują obszary leśne. Najwięk- szym zwartym obszarem leśnym jest połoŜona na południowym wschodzie arkusza Puszcza Drawska, której znaczna część podlega ochronie i tworzy Drawieński Park Narodowy (w ob- rębie opisywanego obszaru park obejmuje rejon Jeziora Adamowo). Ochroną objęto zacho- wane w stanie naturalnym fragmenty borów sosnowych oraz lasy bukowe i grabowe. W drzewostanie Puszczy Drawskiej dominują obok sosen i buków takŜe dęby: szypułkowy i bezszypułkowy. W północnej i zachodniej części omawianego terenu dominują bory mie- szane z przewagą sosny. Na terenach podmokłych i w dolinach występują lasy olchowo- brzozowe i bagienne łęgi. Na omawianym obszarze uŜytki rolne dominują na obszarach morenowych, gdzie wy- kształciły się gleby dobrej jakości. Są to bielice z glin lekkich oraz gleby rdzawe i płowe klas bonitacyjnych III, IV a, IV b, na których moŜliwa jest uprawa zbóŜ i roślin paszowych. W rejonie Równiny Drawskiej, na piaskach sandrowych wykształciły się gleby V i VI klasy bonitacyjnej, na których uprawia się ziemniaki lub wykorzystuje pod pastwiska. Tereny zajęte przez łąki koncentrują się głównie w dolinie Iny, w dolinach mniejszych cieków oraz w zagłębieniach bezodpływowych, gdzie wykształciły się mady, gleby torfowe i bagienne z duŜą stałą zawartością wody (Sulibórz, Recz, Pamięcin). Pod względem klimatycznym omawiany obszar zaliczany jest do dzielnicy bałtyckiej odznaczającej się silniejszymi wpływami oceanicznymi w porównaniu z klimatem innych rejonów Polski. Sąsiedztwo Bałtyku wpływa na ocieplenie zim i ochłodzenie okresu letniego. 5 Średnie roczne sumy opadów wynoszą tu od 600 do 650 mm, średnia roczna temperatu- ra wynosi około 7,5ºC. Okres wegetacyjny