LKR.410.006.04.2016 P/16/091 WYSTĄPIENIE POKONTROLNE I. Dane identyfikacyjne kontroli Numer i tytuł P/16/091 – Spełnianie wymogów określonych dla uzdrowisk1 kontroli Jednostka Najwyższa Izba Kontroli Delegatura w Krakowie przeprowadzająca kontrolę Kontrolerzy Aleksandra Trojak, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr LKR/12/2016 z 11 kwietnia 2016 r. Marta Wojnarska, główny specjalista kontroli państwowej, upoważnienie do kontroli nr LKR/45/2016 z 28 kwietnia 2016 r. (dowód: akta kontroli str. 1-2b) Jednostka Urząd Miasta i Gminy Uzdrowiskowej w Muszynie, ul. Rynek 31, 33-370 Muszyna (Urząd) kontrolowana Kierownik Jan Golba, Burmistrz Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna (Burmistrz) jednostki (dowód: akta kontroli str. 3-4) kontrolowanej II. Ocena kontrolowanej działalności Najwyższa Izba Kontroli ocenia, że Miasto i Gmina Uzdrowiskowa Muszyna (Gmina), Ocena ogólna2 na obszarze której funkcjonowały Uzdrowisko Muszyna i Uzdrowisko Żegiestów, właściwie realizowała zadania związane ze spełnianiem wymogów określonych dla uzdrowisk. Gmina wywiązała się z obowiązków wynikających z ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych3, dotyczących m.in. sporządzenia operatów uzdrowiskowych, uchwalenia tymczasowych statutów i statutów dla uzdrowisk, powołania komisji uzdrowiskowej, objęcia miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego strefy ochrony uzdrowiskowej „A”4. W kontrolowanym okresie Gmina podejmowała działania w zakresie monitorowania stanu środowiska w uzdrowiskach, w szczególności zwracając się o prowadzenie badań w tym zakresie do Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie (WIOŚ). Okresowe pomiary jakości powietrza w zakresie stężenia dwutlenku siarki, pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu w pyle PM10 prowadzone są w bieżącym roku na terenie uzdrowiska Muszyna przez WIOŚ, w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Gmina nie zrealizowała wskazanych w operatach uzdrowiskowych sporządzonych w latach 2008-2009 zaleceń w zakresie oceny jakości powietrza5 oraz klimatu akustycznego6, jak 1 Okres objęto kontrolą to lata 2014-2016 (do czasu zakończenia czynności kontrolnych). W uzasadnionych przypadkach mających znaczenie dla kontrolowanej działalności, badane mogły być również sprawy z lat wcześniejszych. 2 Najwyższa Izba Kontroli stosuje 3-stopniową skalę ocen: pozytywna, pozytywna mimo stwierdzonych nieprawidłowości, negatywna. Jeżeli sformułowanie oceny ogólnej według proponowanej skali byłoby nadmiernie utrudnione, albo taka ocena nie dawałaby prawdziwego obrazu funkcjonowania kontrolowanej jednostki w zakresie objętym kontrolą, stosuje się ocenę opisową, bądź uzupełnia ocenę ogólną o dodatkowe objaśnienie. W niniejszym wystąpieniu pokontrolnym zastosowano ocenę opisową 3 Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 879), zwana dalej ustawą o lecznictwie uzdrowiskowym. 4 Strefy ochrony uzdrowiskowej „A”, „B” i „C” to części uzdrowiska wydzielone w celu ochrony czynników leczniczych i naturalnych surowców leczniczych, walorów środowiska i urządzeń uzdrowiskowych, które zostały określone w art. 38 ustawy o lecznictwie uzdrowiskowym. 5 Zalecenia te dotyczyły przeprowadzania co najmniej rocznego cyklu pomiarów, potwierdzających wyniki uzyskane na podstawie pomiarów SO2, NO2, a także pyłu zawieszonego oraz wyników uzyskanych z modelowania i szacowania wyników, tj. benzenu, ołowiu, ozonu i tlenku węgla w powietrzu. 6 Zlecenia te dotyczyły przeprowadzania co najmniej rocznego cyklu badań w celu określenia poziomu dźwięku w środowisku w różnych okresach natężenia ruchu. 2 również zaleceń zawartych w decyzjach Ministra Zdrowia potwierdzających możliwość prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego dotyczących m.in. monitorowania poziomu hałasu oraz systematycznej analizy warunków sanitarnych powietrza, w szczególności w zakresie stężenia pyłu zawieszonego w powietrzu. Pomimo zobowiązania Gminy do przeprowadzenia takich badań w ustawie o lecznictwie uzdrowiskowym, nie można było ich zrealizować z uwagi na brak przepisów wykonawczych w tym zakresie. Państwowy Monitoring Środowiska – obejmujący m.in. ocenę stanu powietrza w podziale na strefy określone w art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska7, ocenę stanu akustycznego środowiska w podziale na obszary i obiekty, określone w art. 117 i art. 175 Prawo ochrony środowiska8 oraz ocenę poziomów pól elektromagnetycznych w trzyletnim cyklu pomiarowym, określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku9 – nie zobowiązuje organów ochrony środowiska do wykonywania odrębnych badań stanu środowiska na obszarach stref uzdrowiskowych. Natomiast ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym zobowiązuje gminy uzdrowiskowe do spełniania wymogów określonych w przepisach o ochronie środowiska, zamieszczania w operacie uzdrowiskowym przedstawianym Ministrowi Zdrowia informacji o stanie czystości powietrza i natężenia hałasu oraz zobowiązuje gminę do spełniania wymagań dopuszczalnych norm zanieczyszczenia powietrza i natężenia hałasu. Najwyższa Izba Kontroli zauważa, że utrzymanie statusu uzdrowisk wymaga kontynuowania i dalszej dynamizacji działań podejmowanych przez Gminę w zakresie poprawy jakości powietrza. Kompleksowe zaplanowanie takich działań będzie możliwe po uzyskaniu wyników badań czystości powietrza przeprowadzanych w 2016 r. przez WIOŚ w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Gmina realizowała wiele zadań własnych związanych z zachowaniem funkcji leczniczych uzdrowisk. Prawidłowo ustalono stawki opłaty uzdrowiskowej. Dotacje z budżetu państwa na zadania związane z zachowaniem funkcji leczniczych uzdrowiska wydatkowano zgodnie z przeznaczeniem i rzetelnie rozliczano. W latach 2014-2015 na zadania związane z zachowaniem funkcji leczniczych uzdrowisk wydatkowano środki finansowe w kwotach wyższych niż dochody uzyskane z tytułu opłaty uzdrowiskowej. Stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości miały charakter formalny bez negatywnych następstw dla kontrolowanej działalności Gminy. III. Opis ustalonego stanu faktycznego 1. Spełnianie warunków statusu uzdrowiska Opis stanu 1.1. Możliwość prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego na terenie Gminy określona faktycznego została w trzech decyzjach wydanych przez Ministra Zdrowia 1 lipca 2009 r. Dwie z tych decyzji (nr 38 i nr 40) dotyczyły potwierdzenia możliwości prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego na obszarach uznanych odpowiednio za uzdrowisko Muszyna10 i uzdrowisko Żegiestów11. Trzecia decyzja (nr 39) dotyczyła potwierdzenia możliwości 7 Dz. U z 2016 r. poz. 672 ze zm., zwana dalej Prawem ochrony środowiska. 8 Tj. dla aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys.; dróg, którymi przejeżdża rocznie ponad 3 mln pojazdów; linii kolejowych, po których przejeżdża rocznie ponad 30 tys. pociągów; lotnisk cywilnych, na których ma miejsce ponad 50 tys. operacji (startów lub lądowań) statków powietrznych rocznie. Dla tych obszarów sporządza się obligatoryjnie co 5 lat mapy akustyczne – zgodnie z art.118 ust. 1 i art. 179 Prawa ochrony środowiska. 9 Dz. U. Nr 221, poz. 1645. 10 Decyzja Ministra Zdrowia nr 38 (znak MZ-OZU-520-16249-2/GR/09) z 1 lipca 2009 r. dot. potwierdzenia możliwości prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego na obszarze uznanym za uzdrowisko Muszyna. Muszyna była ujęta w wykazie miejscowości uzdrowiskowych uznanych z dniem 1 stycznia 1967 r. za uzdrowiska, określonych w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 25 lipca 1967 r. w sprawie wykazu miejscowości uznanych za uzdrowiska (M.P. nr 45, poz. 228, uchylone z dniem 2 kwietnia 2006 r.). 11 Decyzja Ministra Zdrowia nr 40 (znak MZ-OZU-520-16512-2/GR/09) z 1 lipca 2009 r. dot. potwierdzenia możliwości prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego na obszarze uznanym za uzdrowisko Żegiestów. Żegiestów był ujęty w wykazie miejscowości uzdrowiskowych uznanych z dniem 1 stycznia 1967 r. za uzdrowiska, określonych w zarządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 25 lipca 1967 r. w sprawie wykazu miejscowości uznanych za uzdrowiska (M.P. nr 45, poz. 228, uchylone z dniem 2 kwietnia 2006 r.). 3 prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego dla miejscowości Złockie12, której – na wniosek Ministra Zdrowia – miał zostać nadany status uzdrowiska, w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Do zakończenia kontroli miejscowość Złockie nie uzyskała statusu uzdrowiska, stanowiła natomiast część obszaru uzdrowiska Muszyna. W decyzjach nr 38 i nr 39 Minister Zdrowia, w oparciu o przedstawione świadectwa naturalnych surowców leczniczych i klimatu, określił kierunki lecznicze w zakresie chorób: reumatologicznych, górnych dróg oddechowych, układu trawienia i endokrynologicznych. Decyzja nr 40 potwierdzała możliwość prowadzenia na obszarze uznanym za uzdrowisko Żegiestów lecznictwa w kierunkach: choroby reumatologiczne, choroby układu trawienia, choroby nerek i dróg moczowych. Podany we wszystkich trzech decyzjach obszar poszczególnych uzdrowisk obejmował te same miejscowości Gminy, tj.: Muszyna, Złockie, Żegiestów, Andrzejówka, Jastrzębik, Milik i Szczawnik. W decyzjach tych wyszczególniono m.in. wśród zakładów lecznictwa uzdrowiskowego łącznie pięć czynnych sanatoriów uzdrowiskowych, tj.: „Korona”, „Muszyna” i „Revita” w Muszynie, „Wiarus” w Złockiem i „Wiktor” w Żegiestowie, a także inne obiekty w których prowadzona jest działalność rehabilitacyjna