Jaarverslag 2016 Inhoudsopgave 0 Voorwoord 1 Doelstelling 2 2016 in vogelvlucht 3 Communicatie, fondsen- en donateurwerving 4 Personeel, organisatie en financiën 2 Voorwoord Voor de Stichting Alde Fryske Tsjerken is het jaar 2016 in meerdere opzichten een bijzonder jaar geweest. In dit jaarverslag vertellen we u graag over de bijzonderheden. Op nieuwjaarsdag werden we geconfronteerd met het overlijden van ons algemeen bestuurslid Sytse ten Hoeve uit Nijland, die de Stichting decennialang op tal van terreinen vergaand ondersteund heeft met zijn encyclopedische kennis van kerken en brede ervaringen. Een groot verlies voor zijn naasten én voor onze Stichting. Aan het eind van de maand januari ontvingen we de status van Professionele Organisatie voor Monumentenbehoud; een belangrijke mijlpaal en een erkenning voor ons werk. Naast vele reguliere onderhoudswerkzaamheden rondden we in 2016 het funderingsherstel in Hegebeintum af en restaureerden we de Van Harenskerk in Sint Annaparochie. Op 8 april namen we de kerk van Wetsens over, met financiële steun van een particulier. Op 5 juni werd in die kerk de CD “Libbene Stiennen” van Piter Wilkens gepresenteerd. Op 24 augustus bracht de recherche van Alkmaar de gestolen kanselbijbel van Britsum terug (foto rechts). U ziet het: het was een enerverend jaar. Dit werk , dat we met enthousiasme doen, wordt mede mogelijk gemaakt door onze donateurs en subsidiegevers; zonder hun inzet zou het niet lukken. De warme betrokkenheid van vrijwilligers, van donoren en van de Friese bevolking sporen ons aan om verder te gaan met het beschermen van het rijke erfgoed. U leest veel meer over ons werk in dit Jaarverslag over 2016. Als u vragen hebt, neemt u dan gerust contact met ons op. U kunt ook veel meer informatie vinden op onze website www.aldefrysketsjerken.nl. Ook zijn we te vinden op Facebook en Twitter. We spreken u graag! Gerhard A. Bakker, directeur 3 1. Doelstelling De officiële doelstelling van de Stichting Alde Fryske Tsjerken is ‘het herstel en de instandhouding van uit historisch oogpunt belangwekkende kerkgebouwen met aan- en toebehoren in de provincie Fryslân’. Als tweede doelstelling staat in de statuten: ‘het wekken van publieke belangstelling voor dergelijke kerkgebouwen’. De Stichting Alde Fryske Tsjerken kijkt verder dan alleen het kerkgebouw. Oog voor de landschappelijke en maatschappelijke omgeving is de aanleiding om samenwerking te zoeken met verwante organisaties en gemeenten. 4 2 2016 in vogelvlucht: wat hebben we gedaan? We kijken met tevredenheid terug op het jaar 2016. In dit jaar hebben we kunnen werken aan een groot aantal van onze kerken. Onderhoud In het kader van het Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten (BRIM) is in 2016 aan een relatief groot aantal kerken onderhoud uitgevoerd. In totaal is er in 2016 voor € 948.964 (exclusief apparaatskosten) aan onderhoud besteed. Dit betrof onder andere de kerken van Jorwert, Haskerdijken, Hegebeintum, Holwerd, Huizum, Nijeholtwolde, Schalsum, Sint Annaparochie en Westernijtsjerk. Daarnaast kon het funderingsherstel van de kerktoren van Hegebeintum worden afgerond. Het onderhoudswerk aan de 49 kerken van de Stichting is opgedeeld in 8 verschillende clusters. Voor het grootste cluster van 26 kerken is in 2011 BRIM-subsidie ontvangen, ter waarde van 1,8 miljoen. Deze zogenoemde BRIM-periode liep tot en met 2016. In 2016 zijn er relatief veel werkzaamheden uitgevoerd, maar van het beschikbare bedrag van circa € 1,8 miljoen hoefde maar ongeveer € 1,5 miljoen te worden gebruikt. Belangrijke reden hiervoor was dat werkzaamheden merendeels goedkoper kunnen worden uitgevoerd dan in eerste instantie was begroot. Dit is zowel het gevolg van de marktomstandigheden in de bouwsector van de afgelopen jaren als ook een zeer gematigde stijging van het algehele prijspeil. Dit werk aan cluster 1 kon uitgevoerd worden dankzij genereuze steun van een groot aantal Friese fondsen. Ook in de andere clusters zijn werkzaamheden uitgevoerd, ter waarde van ongeveer € 400.000. Met dat geld is onder meer de klokkenstoel van Nijeholtwolde gerestaureerd, zijn werkzaamheden uitgevoerd aan de kerk van Sint Annaparochie en is veel regulier onderhoudswerk uitgevoerd. Kerkovernames De Stichting heeft in 2016 één kerk overgenomen, in Wetsens. De kerk is overgenomen van de Protestantse Gemeente Dokkum-Aalsum-Wetsens. Dit is mede mogelijk gemaakt door een schenking van een particulier. Het is voor het eerst in de 45-jarige geschiedenis van de Stichting dat een particulier meebetaalt aan het instandhoudingsfonds. Dat maakt deze overname uniek. De tufstenen kerk van Wetsens dateert uit de eerste helft van de twaalfde eeuw en was oorspronkelijk gewijd aan Sint-Vitus. De toren stortte in 1842 tijdens een kerkdienst in. Er was toen geen geld om de toren te herbouwen. In plaats daarvan kwam een driezijdige sluiting van gele Friese steen, met een klokoverhuiving tegen de gevel. 5 De kerk is na de overdracht in beheer gekomen bij een Plaatselijke Commissie. Via de Plaatselijke Commissie kan de kerk gehuurd worden voor rouw- en trouwdiensten, concerten en (familie)•bijeenkomsten. Naast de overname van de kerk van Wetsens zijn er gesprekken geweest met andere kerkelijke gemeenschappen over de eventuele overdracht van kerkgebouwen. In het afgelopen jaar is relatief veel onderhoud gepleegd aan onze kerken, met name in het kader van de BRIM-regeling. Dit betrof onder andere Jorwert, Haskerdijken, Hegebeintum, Holwerd, Huizum, Nijeholtwolde, Schalsum,en Westernijtsjerk. Verder konden de restauraties afgerond worden van Sint Annaparochie en het funderingsherstel van de kerktoren van Hegebeintum. Sint Annaparochie Na een bijzondere restauratie is de Van Harenskerk in Sint Annaparochie op woensdag 26 oktober 2016 officieel heropend. De bijeenkomst werd bezocht door ruim tachtig belangstellenden, onder wie burgemeester Gerrit Krol en wethouder Nel Haarsma van de gemeente het Bildt. De kerk van Sint Annaparochie heeft een ingrijpende restauratie ondergaan. Daarbij zijn de plannen tijdens de werkzaamheden gewijzigd. De verzakking van de zerken onder de houten vloer zorgde voor een constructief probleem. Ze waren zo ernstig verzakt dat daar niet met goed fatsoen een nieuwe houten vloer op te funderen viel. Het was een reden om de zerken die onder de vloer lagen weer naar boven te halen, en opnieuw als vloer te gaan gebruiken. Op aandringen van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en Hûs & Hiem zijn de zerken zo veel mogelijk op dezelfde plek blijven liggen als ze werden aangetroffen. Het resultaat is prachtig. Hegebeintum Op woensdag 7 september 2016 is de gerestaureerde kerk van Hegebeintum officieel heropend, in aanwezigheid van bijna tachtig genodigden. Na het funderingsherstel dat in 2015 heeft plaatsgevonden, kon in het eerste kwartaal van 2016 ook de toren zelf aangepakt worden. De plannen voor de restauratie van de kerktoren van Hegebeintum maken onderdeel uit van het BRIM-project 2011-2016 voor 23 van onze 49 kerkgebouwen. Het funderingsherstel dat in 2015 heeft plaatsgevonden, was daarin niet voorzien. Die werkzaamheden konden in de tijd naar voren gehaald worden dankzij bijdragen van mevrouw Yke Wierda, de Provincie Fryslân en een succesvolle crowdfunding campagne. Nu de toren op een ondergrondse tafel van het beton is geplaatst, kon de restauratie van de toren zelf alsnog worden uitgevoerd. Daarmee staat de kerk in Hegebeintum er weer top bij. Het gebruik van de kerken De Stichting Alde Fryske Tsjerken vindt het belangrijk dat haar 46 kerken een zinvolle bestemming krijgen. Het motto van de Stichting is niet voor niets ‘levende stenen’. De invulling van deze bestemming is in de meeste gevallen de verantwoordelijkheid van de Plaatselijke Commissie. Om de vrijwilligers van de Plaatselijke Commissies te ondersteunen die de kerken op lokaal niveau namens de Stichting beheren, is sinds 2010 een impresario annex verhuurcoördinator werkzaam. 6 Als professionele kracht genereert ze een voortdurende stroom van ideeën die door de Plaatselijke Commissies ingezet kunnen worden bij het organiseren van activiteiten in de kerken. Daarnaast bemiddelt zij tussen Plaatselijke Commissies en mensen/partijen die een van onze kerken voor een langere termijn willen huren, en neemt zij de organisatie van diverse stichtingsactiviteiten voor haar rekening. Het impresariaat heeft in 2016 diverse activiteiten ontplooit ter ondersteuning van de Plaatselijke Commissies. Zo heeft er twee keer in de kerk van Swichum een workshop “gastheerschap” plaatsgevonden met het oog op de (internationale) bezoekers in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 naar Fryslân komen. In opdracht van de Stichting Tsjerkepaad heeft het impresariaat een onderzoek gedaan naar zomeractiviteiten waar wellicht bij aangehaakt zou kunnen worden. Dit heeft geleid tot een gezamenlijke zomerfolder met een groot aantal culturele activiteiten. De folder is verspreid via de bij Tsjerkepaad aangesloten kerken en druk bezochte campings, hotels en musea. Op de tweede zaterdag van juli is er een gezamenlijke activiteit met Tsjerkepaad georganiseerd: een concert van Piter Wilkens met het programma “Libbene Stiennen” op 9 juli in Swichum. Het impresariaat was op 18 september present op de UIT markt in Leeuwarden. Er is een nieuwe oplage van de Trouwfolder gedrukt. Er is geadverteerd in de Uitvaartbijlage van de Leeuwarder Courant (17 november). Vlak voor de Kerst is in het Friesch Dagblad en Leeuwarder Courant geadverteerd voor de vele Kerstconcerten in Alde Fryske Tsjerken. Het impresariaat was verantwoordelijk