BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BU HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE OPHOVEN 49 E Uitgegeven onder de auspiciën Edité sous les auspices de van het Instituut van aanmoe• l'Institut pour l'encouragement diging van het Wetenschappelijk de Ia Recherche Scientifique Onderzoek in Nijverheid en dans l'Industrie et l'Agriculture Landbouw a.W.O.N.L.) (I.R.S.I.A.) 1990 VERKLARENDE TEKST Bü DE BODEMKAART VAN BELGIË TEXTE EXPLICATIF DE LA CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE De publikattes van het Comité voor hat opnemen van de Bodemkaart en de Vegetatiakaart van België omvatten : - kaartbladen op schaal 1/20 000 - verklarende teJcsten bij de kaartbladen - verhandelingeve n over de bodem- en de vogetatiegesteldheid van de natuurlijke streken van België. Les publications du Comité pour t'êtablisaement da la Carte das Sols Bt_de la Végétation da la Belgique comportent : - des planchettes S l'6chelle de 1/20 000 - des textes explicatifs des planchettes - des mémoires sur la constitution des sols et de la végéta• tion des régions naturelles de la Belgique. BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BU HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE OPHOVEN 49 E Uitgegeven onder de auspiciën Edité sous les auspices de van het Instituut van aanmoe• ITnstitut pour l'encouragemeni diging van het Wetenschappelijk de la Recherche Scientifique Onderzoek in Nijverheid en dans llndustrie et l'Agriculture Landbouw a W.O^L.) (I.R.S.I.A.) 1990 BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE 3W 49V 64W 6AE VERKLARENDE TEKST Bü HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE OPHOVEN 49 E door - par J, BAEVENS & J. SANDERS Centrum voor de afwerking van de bodemkaart in het Noorden van het Land Dir. C. SYS en P. JACOBS INHOUDSTAFEL Blz.-P. 1 . Inleiding. ....... 9 11. Enkele algemene gegevens . 9 12. Uitvoering van de bodemkundige studie 9 121. Boderakartering .... 9 122. ProÊielstudie - Analysen. 11 Fysiografie 12 21. Topografie 12 22. Hydrografie 12 23. Geologie . 13 24. Landschap. 16 25. Klimaat . 16 3. Bodemgesteldheid en landbouw 18 31. Lithologie van de bodemvormende sedimenten 18 311. Holocene afzettingen. ..... 18 312. Pleistocene afzettingen 19 313. Afzettingen vsn de Maas 19 32. Waterhuishouding 20 321. Terras van Hechelen-aan-de-Haas en Gelstin- gen .......... 21 322. Maasvallei 21 3 3. Bodemgenese 21 331. Gronden zonder profielontwikkellng 21 332. Gronden met weinig duidelijke kleur B hori• zon t 22 333. Gronden met verbrokkelde textuur B horizont 22 334. Gronden met duidelijke humus of/en ijzer B horizont 23 Blz.-P. 335. Gronden met diepe antropogene humus A hori• zon t......... 24 336. Gronden met niet bepaalde profielontwikke• ling. 24 337. Kunstmatige gronden 25 34. Bodemclassificatie 25 341. Kernserie 26 342. Afgeleide series. 29 343. Fasen 31 344. Landbouwkundige classificatie 31 35. Bodemeenheden en hun landbouweigenschappen 32 351. Lemig-zandgronden 32 352. Licht-zandleemgronden 38 353. Zandleemgronden . 45 354. Stenig-leemgronden 49 355. Kleigronden . ^0 356. Niet gedifferentieerde terreinen, 51 357. Kunstmatige gronden 51 4. Algemene beschouwingen 53 53 41. Landbouwkundig overzicht 57 42. Andere gegevens over menselijke aardrijkskunde 57 43. Besluiten op landbouwkundig gebied 57 431. Algemene geschiktheid van de gronden. 59 432. Teelten 66 433. Verbeteringsmogelijkheden .... 434. Geschiktheidsclassificatie .... 67 Bibliografie. 69 Legende - [Agenda. 71 Réswné 75 VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD OPHOVEN 49 E 1. INLEIDING U. ENKELE ALGEMENE GEGEVENS De gekarteerde oppervlakte van het kaartblad Ophoven be• draagt ongeveer 1500 ha. Het grootste deel ervan wórdt inge• nomen door de Maasvallei, een kleiner gedeelte, aan de weste• lijke rand, ligt op terrasafzettingen van de Haas. Twee gemeenten liggen op het kaartblad : - gedeeltelijk, met het centrum op het aangrenzend kaartblad ; Kinrooi, met de deelgemeenten Ophoven en Kessenich in het noorden en Maaseik in het zuiden (fig. 1). De voornaamste verkeerswegen zijn : - wegen ; Maastricht-Maaseik (N 17) ; waarvan het tracé onge• veer op de vroegere heirbaan Tongeren-Mijmegen ligt (ook de Keizersweg of Napoleonweg genoemd). Hinder belangrijk zijn de wegen Geistlngen-Klnrooi en Kessenich-Kinrooi. - waterweg : de Maas die bevaarbaar is vanaf Maaseik en vooral gebruikt wordt voor het vervoer te water van het terrasgrind naar Nederland. 12. UITVOERING VAN DE BODEMKUNOIGE STUDIE 121. 6odemkar tering Het kaartblad Ophoven werd gekarteerd in 1970-1971 door de karteerders F. Crabbê, F. D'Haeyere, J. Ouerinckx, D. Gebruers, H. Van Dorst en T. Reynders onder leiding van Lie. L. Baeyens. De algemene leiding berustte bij Prof. Dr. K. Tavernler, di- rekteur van het Centrum voor Bodemkarterlng. De bodemprofie• len werden bestudeerd door middel van boringen (ca. 2 per ha) en profielkuilen tot op ca. 125 cm diepte. Als basiskaart voor de veldopname werden kadastrale plans op schaal 1/5000, uit- 1 O Fig. 1 Kaartblad Ophoven : waterlopen, plaatsnamen en voornaamste wegen Planchette d'Ophoven : coui-a d'eau, noma dea lieuse et rautea principales gave 1963 en 1964 gebruikt. De bodemkaart op schaal 1/20 000 werd overgebracht op de topografische kaart 1964 van het Mili• tair Geografisch Instituut. 122. Profie1 Studie - Analysen In 1964 werden 4 morfologische profielstudies uitgevoerd door Ir. F. Appelmans, assistent bij het Laboratorium voor Grondonderzoek (Rijksfaculteit der Landbouwwetenschappen te Gent). Ze omvatten een beschrijving van het profiel tot op ca. 150 cm diepte en een monstername van iedere horizont. Volgende laboratoriumanalysen werden uitgevoerd : granulome tri sch on• derzoek, fysico-chemisch onderzoek (humus, CaCO^f pH/KCl en pH/HjÖ). Bovendien werden 26 oppervlaktemonsters ontleed ; granulometrische samenstelling, humusgehalte en pH/BjO. Al de profielbeschrijvingen en analyseresultaten werden sa• mengebracht in een verslag dat handelt over de Interpretatie van de analytische gegevens van de bodemtypen (F. APPBLHANS, 1966). De analysedjfers in deze verklarende tekst vermeld, zijn ontleend aan de gegevens van bovenvermeld laboratorium. De algemene leiding veui deze werkzaamheden berustte bij Prof. L. De Leenheer, directeur van het Laboratorium voor Grondon• derzoek (••) . Cï Wo danken Prof. Dr. L. De Leenheer en zijn assistenten voor hun be- celdwlLLiqe medewerking. 12 2. FYSEOGRAFIE ZI. TOPOGRAfIE HeC gebied van Ophoven is gevormd door een vlak terraspla• teau met convex reliëf in het westen dat van het zuiden (35 a) naar het noorden (30 m) daalt. De algemene helling bedraagt l%o- Aansluitend met het terras van Mechelen-aan-de-Maas ligt het terras van Gelstingen op 31 m te Aldeneik (Maaseik) en 29 ra op Geistingen zelf. De steilrand van deze terrasfomatiea is duidelijk uitgesproken en vormt een helling van ruin 4% evenwijdig met en ten oosten van de verkeersweg Maaseik-Venlo. De alluviale vlakte van de Maas (31 tot 25 m) heeft een alge• mene helling van ongeveerO,6%o • Het reliëf dat oorspronkelijk subnormaal tot vlak geweest is, wordt beïnvloed door verhoog• de dijken van de Maas en de resten van de winterdijken, in zo• verre deze niet door de uitgravingen van de grlnderijen ver• dwenen zijn. Do uitgestrekte waterplassen die ontstonden door de uitbating van het Maasgrind, en de grindwerven verlenen het landschap een quasie industrieel aspect. 22. HYDROGRAFIE (fig. D Uiteraard is het gebied van Ophoven beheerst door het bek• ken van de Maas. De Maas is een regenrivier waarvan het water• peil sterk beïnvloed wordt door aftappingen stroomopwaarts (Maastricht) voor de bevoorrading van het Jullana-kanaal en door peilregelingen stroomafwaarts te Linne (Med.). De water• stand van de Maas is afhankelijk van de aanvoer (Ardennen) en vertoont soms grote peilverschillen tussen de zomer- en de winterstand (tot 4 m). In perioden met hoge neerslag stijgt het waterpeil op korte tijd om na enkele dagen weer terug op de normale hoogte te dalen {o.a. voorjaar 1978). De secundaire beken die tot het Maasbekken behoren zijn : - de Itterbeek (Thornderbeek te Nederland) heeft haar uitmon• ding te Hessem (Nederland); ze ontvangt de Laakbeek te Kes• senich, de Haainbeek in het Vijverbroek en de Witbeek te Op- hoven, Kessenich, 13 - de Bosbeelc mondt rechtstreeks uit in de Maas te Maaseik (Aldeneik, ze ontvangt de Oudebeek te AldeneiJc, - de Abeek (verkeerdelijk soms als Lossing vermeld) verbindt de streek van Bocholt (Veldhoven - Lozen) met de Maasgeul. De meer dan 200 ha grote waterplassen van de grinderijen ver• tegenwoordigen belangrijke hydrografische reservoirs"die via het freatische grondwater met elkaar In verbinding staan en die een enorme watervoorraad vormen. Deze voorraad komt in aan• merking voor drinkwatervoorziening (oppervlaktewater) of/en voor andere doeleinden (vlsteelt/ recreatie). 23. GEOLOGIE De geologische opbouw van de streek wordt vooral bepaald door tectonische verschijnselen waarvan de Feldbissbreuk (en ook die van Rotem-Heerlerheide) een van da voornaamste is. Ten noorden van deze lijn (Bichterweert-Neeroeteren-Hamont) bereikt de grindlaag in het Maasgebied ca. 20 m dikte (fig. 2 en 3). •nol*'* v*n OBillar Fig . Z Geologisch pro fiel Coupe gêologiqua Ze rust hier op oudere afzettingen van het Vroeg-Pleistoceen of op Zanden van Mol. Ze wordt afgedekt door {zand)leinig of kleiig Haasalluvium in de vallei en door dekzanden op de ter• rassen van Mechelen-aan-de-Maas en Geistingen. Difc is gevormd door het Laag- en het Middenterras. De deklaag heeft in het noordwesten (Holenbeecsel) een aanzienlijke dikte