Inhoudsopgave HET LANDELIJK GEBIED TUSSEN MALDEN EN MOLENHOEK ALS ECOLOGISCHE CORRIDOR VOOR FAUNA Martijn Oostendorp Begeleiders: Dr. Rob Leuven, Drs. Rob Lenders, Drs. Dorri te Boekhorst, Drs. Mirjam Smulders, Dr. Henk Blaauw, Maarten van den Dobbelsteen. Juli 2002 Afdeling Milieukunde/Wetenschapswinkel Nijmegen Katholieke Universiteit Nijmegen Dit verslag is eveneens opgenomen in de reeks "verslagen Milieukunde KUN" onder nummer 210 Wetenschapswinkel Nijmegen – 2002 1 Het landelijk gebied tussen Malden en Molenhoek als ecologische corridor voor fauna 2 Wetenschapswinkel Nijmegen - 2002 Inhoudsopgave Voorwoord..........................................................................................................5 Samenvatting .....................................................................................................7 1. Onderzoeksopzet ...........................................................................................9 1.1 Inleiding ...............................................................................................9 1.2 Doel en vraagstelling..........................................................................12 1.3 Afbakening.........................................................................................12 1.4 Werkwijze ..........................................................................................13 1.5 Leeswijzer ..........................................................................................14 2. Actuele Situatie ............................................................................................17 2.1 Gebiedsbeschrijving...........................................................................17 2.2 Geologie, geomorfologie en cultuurhistorie ........................................19 2.2.1 Geologie en geomorfologie.....................................................19 2.2.2 Cultuurhistorie ........................................................................19 2.3 Aanwezige fauna in en om het onderzoeksgebied .............................21 2.4 Actuele corridorwerking......................................................................24 2.5 Implicaties voor het onderzoek...........................................................28 3. Beleid en wensen van actoren ....................................................................31 3.1 Beleid ...............................................................................................31 3.1.1 Rijksbeleid ..............................................................................31 3.1.2 Provinciaal beleid....................................................................32 3.1.3 Gemeentebeleid .....................................................................33 3.2 Wensen actoren.................................................................................34 3.2.1 Vereniging Bos & Kuil .............................................................35 3.2.2 Gemeenten Heumen en Mook & Middelaar ............................32 3.3 Implicaties voor scenario-ontwikkeling ...............................................36 3.4 Aanvulling op beleid en wensen gemeenten en implicaties hiervan ...37 3.4.1 Beleid/wensen gemeente Heumen .........................................38 3.4.2 Beleid/wensen gemeente Mook & Middelaar ..........................38 3.4.3 Implicaties voor het onderzoek ...............................................38 4. Methoden voor corridor-evaluatie...............................................................41 4.1 Corridor-evaluatie methoden..............................................................41 4.1.1 Kwalitatieve modellen .............................................................41 4.1.2 Kwantitatieve modellen ...........................................................42 4.1.3 HSI-modellen..........................................................................44 4.2 Implicaties voor het onderzoek...........................................................45 Wetenschapswinkel Nijmegen – 2002 3 Het landelijk gebied tussen Malden en Molenhoek als ecologische corridor voor fauna 4.2.1 Criteria voor selectie methode ................................................45 4.2.2 Eigenschappen van de methoden en selectie van de te gebrui- ken methode...........................................................................46 4.2.3 Werkwijze geselecteerde methode .........................................47 5. Doelsoorten..................................................................................................51 5.1 Selectie doelsoorten...........................................................................51 5.1.1 Criteria voor selectie doelsoorten............................................51 5.1.2 Eigenschappen doelsoorten....................................................52 5.2 Ecoprofielen doelsoorten....................................................................54 6. Inrichtingsscenario’s ...................................................................................57 7. Beoordeling corridorwerking ......................................................................61 7.1 Criteria beoordeling............................................................................61 7.2 Beoordeling onderzoeksgebied als habitat/corridor voor doelsoorten.62 7.2.1 Kerkuil (Tyto alba)...................................................................62 7.2.2 Patrijs (Perdix perdix)..............................................................65 7.2.3 Bruine eikepage (Nordmannia ilicis)........................................67 7.2.4 Laatvlieger (Eptesicus serotnius) ............................................69 7.2.5 Das (Meles meles)..................................................................71 7.2.6 Hazelworm (Anguis fragilis) ....................................................74 7.3 Integratie effecten scenario’s .............................................................76 8. Discussie, conclusies en aanbevelingen ...................................................79 8.1 Discussie............................................................................................79 8.1.1 Onderzoek ..............................................................................79 8.1.2. Resultaten ..............................................................................81 8.1.3 Implicaties...............................................................................83 8.2 Conclusies .........................................................................................85 8.3 Aanbevelingen ...................................................................................86 Literatuur............................................................................................................89 Lijst van geraadpleegde personen .....................................................................94 Begrippenlijst .....................................................................................................95 Bijlage I: Tabellen met faunasoorten Bijlage II: Ecoprofielen doelsoorten 4 Wetenschapswinkel Nijmegen - 2002 Voorwoord Het voorliggende onderzoeksrapport beschrijft de beschouwing van actuele en potentiële natuurwaarden van het landelijk gebied tussen de dorpen Malden en Molenhoek. Het onderzoek is uitgevoerd op de afdeling Milieukunde van de Ka- tholieke Universiteit Nijmegen (KUN), in opdracht van Vereniging Bos & Kuil en de Wetenschapswinkel van de KUN. Om tot een beoordeling te komen van de natuurwaarden is gekozen om de actuele en potentiële corridorfunctie van het gebied voor verschillende faunasoorten te onderzoeken. Er is voor deze aanpak gekozen, omdat vaak de natuurwaarde van een gebied enkel beoordeeld wordt op basis van inventarisaties van aanwezige zeldzame, bedreigde, of beschermde flora- en faunasoorten. Wat dan over het hoofd wordt gezien is dat een gebied zelf heel arm kan zijn aan dergelijke soorten, maar dat het dan nog steeds wel een belangrijke verbinding kan vormen tussen gebieden met een hoge natuur- waarde. De laatste jaren is er steeds meer aandacht gevestigd op het onderwerp Ecologische Verbindingszone, oftewel "corridor". Het wordt steeds duidelijker dat het behouden of aanleggen van corridors bijdraagt aan de levensvatbaarheid van zowel flora- als faunasoorten en populaties daarvan. Inzicht in corridorfunctione- ring van gebieden kan leiden tot een beter oordeel van natuurwaarden. In deze stage, die ik van november 2001 tot juli 2002 heb uitgevoerd hebben veel mensen mij bijgestaan. Graag bedank ik alle mensen die direct of indirect betrok- ken zijn geweest bij het onderzoek. Met name veel dank ben ik verschuldigd aan Rob Leuven, Rob Lenders, Dorri te Boekhorst, Mirjam Smulders, Maarten van den Dobbelsteen Henk Blaauw en Marieke Dijkstra voor hun uitstekende bege- leiding en steun. Ook ben ik zeer erkentelijk aan Bastiaan Kok, Jaqueline Baar, Jan Boot, Raymond Creemers, Jeroen van Delft, Leendert-Jan van de Ent, Mieke de Graaff, Gert-Jan Geerling, Fred Hustings, Patrick Kappert, Lex Kempers, Roy Kleukers, Lammert Kooistra, Frank Spikmans, Kars Veling en Jeroen van Zuylen. Zonder de informatie en kritische beoordeling van deze mensen zou het rapport nooit zo compleet zijn geworden. Martijn Oostendorp Wetenschapswinkel Nijmegen – 2002 5 Het landelijk gebied tussen Malden en Molenhoek als ecologische corridor voor fauna 6 Wetenschapswinkel Nijmegen - 2002 Onderzoeksopzet Samenvatting Op de grens tussen de provincies Noord-Brabant, Gelderland en Limburg ligt een landelijk gebied tussen de dorpen Malden (gemeente