Het recreatielandschap van het Drentsche Aa-gebied Een interdisciplinair onderzoek naar de historische ontwikkeling van de relatie tussen de recreatie en het landschap in het Drentsche Aa-gebied tussen 1901 en 1980 Anita Pigmans Het recreatielandschap van het Drentsche Aa-gebied Een interdisciplinair onderzoek naar de historische ontwikkeling van de relatie tussen de recreatie en het landschap in het Drentsche Aa-gebied tussen 1901 en 1980 Groningen, september 2015 Auteur: Anita Pigmans Masterscriptie Landschapsgeschiedenis Rijksuniversiteit Groningen Onder begeleiding van: Prof. Dr. Ir. Th. (Theo) Spek (Rijksuniversiteit Groningen) Tweede lezer: dr. J.F. (Jeroen) Benders (Rijksuniversiteit Groningen) Voorwoord Beste lezer, De afgelopen tijd heb ik mij bezig gehouden met het schrijven van deze masterscriptie. Dit ging met de nodige ups en downs, maar ik hoop dat het eindresultaat u kan interesseren of in ieder geval kan vermaken. Wellicht verwacht u van een masterscriptie landschapsgeschiedenis een verhaal over bodemontwikkeling, archeologische vondsten en eeuwenoude landschappen. U zult dit in mijn scriptie niet zult aantreffen. Ik moet bekennen dat mijn achtergrond als historicus geregeld is terug geslopen in mijn manier van onderzoeken. Dit gebeurde wel in combinatie met een aantal interdisciplinaire onderzoeksmethodes die ik geleerd heb bij onze opleiding. Ik wil een aantal mensen bedanken voor hun hulp en bijdrage aan mijn scriptie. Allereerst gaat naar mijn scriptiebegeleider Theo Spek voor zijn deskundige begeleiding tijdens mijn schrijfproces. Daarnaast gaat mijn dank uit naar Bernhard Hanskamp. Ten eerste voor een aantal verhelderende gesprekken over de ontwikkeling van het overheidsbeleid van Drenthe en ten tweede voor zijn behulpzaamheid dat gepaard ging met een grenzeloos enthousiasme. Als derde wil ik mijn tweede lezer Jeroen Benders hartelijk bedanken voor het beoordelen van mijn werk. Ook wil ik de mensen die ik heb mogen interviewen hartelijk bedanken: Martin en Willy Niemeijer, mevrouw Vedder en het echtpaar Leeuwerke. Ook gaat mijn dank uit naar een aantal mensen die op verschillende manier hebben geholpen: Jan Bos, Ineke Noordhoff, Anne Wolff, Bas van de Wetering en Hans Elerie. Ik wil nog een aantal mensen in het bijzonder bedanken. Allereerst mijn studiegenootjes, vrienden en familie die mijn eindeloze verhalen, vragen en citaten hebben aangehoord en beantwoord. In het speciaal wil ik Richtsje, Jos, Mandy en Paulien bedanken voor het beoordelen van mijn stukken. Ook wil ik mijn oudteamgenoten Sien en Fem en al hun collega's bedanken dat ik bij ze op het kantoor mocht zitten werken aan mijn scriptie. Tot slot wil ik mijn schatten van ouders bedanken voor hun eindeloze geduld en mijn vader voor zijn nuttige tips voor betreffende mijn schrijfstijl. Dan rest mij nu niets anders dan u veel plezier te wensen bij het lezen van mijn scriptie! 1.Inhoudsopgave Samenvatting.........................................................................................................................6 Hoofdstuk 1 Inleiding..............................................................................................................9 1.1 Aanleiding tot het onderzoek.......................................................................................9 1.2 Stand van het onderzoek...........................................................................................10 1.3 Afbakening van het onderwerp..................................................................................16 1.4 Probleemstelling en onderzoeksvragen....................................................................18 1.5 Bronnen en methoden...............................................................................................20 1.6 Theoretisch Kader.....................................................................................................22 Hoofdstuk 2 De ontwikkeling van de verblijfsrecreatie in het Drentsche Aa-gebied tussen 1901 en 1980.......................................................................................................................24 2.1 Introductie..................................................................................................................24 2.2 De basis van het Drentse recreatielandschap...........................................................25 2.3 De pioniersfase 1900-1929.......................................................................................28 2.4 Zuidlaren, Zeegse en Schipborg als toeristisch centrum 1930-1949........................31 2.5 De opkomst van de zuidelijke gemeenten 1950-1964..............................................36 2.6 De hoogbloeidagen van Gieten, Rolde en Borger 1965-1980..................................40 2.7 Synthese....................................................................................................................42 Hoofdstuk 3 Locatiekeuze verblijfsrecreatie in het Drentsche Aa-gebied tussen 1901 en 1980.....................................................................................................................................44 3.1 Introductie..................................................................................................................44 3.2 De marketingstrategie van Drenthe...........................................................................45 3.2.1 Inleiding..............................................................................................................45 3.2.2 De plaatselijke VVV............................................................................................46 3.2.3 De Provinciale VVV............................................................................................47 3.2.4 De herkomst van de Drentse toerist...................................................................50 3.2.5 Het karakter van Drenthe...................................................................................50 3.3 Bereikbaarheid...........................................................................................................53 3.3.1 Bereikbaarheid tussen 1900 en 1950................................................................53 3.3.2 Bereikbaarheid tussen 1951 en 1980................................................................58 3.4 Overheidsbeleid.........................................................................................................61 3.4.1 Het overheidsbeleid tussen 1901 en 1950.........................................................61 3.4.2 Het overheidsbeleid tussen 1951 en 1980.........................................................62 3.5 Trekpleisters...............................................................................................................66 3.5.1 Locatie van de trekpleisters................................................................................66 3.5.2 De verschillen tussen noord en zuid..................................................................67 3.6 Hiërarchie van de factoren........................................................................................68 Hoofdstuk 4 Effecten van de recreatie op het landschap....................................................71 4.1 Introductie..................................................................................................................71 4.2 Recreatie, landschap en de Drentse identiteit...........................................................72 4.3 Verblijfsrecreatie en het landschap............................................................................75 4.4 Ontwikkeling van het fietspadennetwerk...................................................................77 4.5 Invloed recreatie op de inrichting van het landschap................................................85 4.6 Synthese....................................................................................................................88 Hoofdstuk 5 Detailstudies: Mooi Zeegse en Landgoed de Berenkuil..................................90 5.1 Introductie..................................................................................................................90 5.2 Kampeervereniging Mooi Zeegse..............................................................................91 5.3 Landgoedcamping de Berenkuil................................................................................98 Hoofdstuk 6 Conclusie.......................................................................................................106 6.1 Conclusie.................................................................................................................106 6.2 Aanbevelingen voor nader onderzoek.....................................................................109 Literatuurlijst.......................................................................................................................111 Samenvatting Het onderzoek Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van het Nationaal Landschap Drentsche Aa verscheen in juli 2015 een landschapsbiografie. Deze scriptie is geschreven om bij te dragen aan deze landschapsbiografie. Er is binnen Nederland nog weinig onderzoek gedaan naar het recreatielandschap. Het onderzoek dat bestaat is vaak theoretisch van aard en laat de ontwikkelingen in het landschap achterwege. Zo is er ook nog weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de relatie tussen de ontwikkeling van de recreatie en het landschap in het Drentsche Aa-gebied. De doelstelling van dit essay is dan ook enig inzicht te bieden in deze relatie. We doen dit