BoŜena Maciejowska Pianiści i pedagodzy (część II) 1. Jubileuszowy 60. Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach 2005 r. W sierpniu1826 roku przybył do Dusznik Fryderyk Chopin, aby wzmocnić swoje zdrowie. Podczas tej kuracji dał dwa koncerty na cel dobroczynny. 29 sierpnia z pobytu w Dusznikach pisał do Józefa Elsnera do Warszawy : „ŚwieŜe powietrze i serwatka, którą pijam skwapliwie, tak mię postawiły na nogi, Ŝe jestem całkiem inny niŜ w Warszawie. Wspaniałe widoki, jakie roztacza Śląsk, czarują i zachwycają mnie, lecz mimo wszystko brak mi jednej rzeczy, której wszystkie piękności Dusznik nie mogą zastąpić, to jest dobrego instrumentu. Niech Pan sobie wyobrazi, Ŝe nie ma tu ani jednego dobrego fortepianu…” Gdyby teraz moŜna było zaprosić samego Chopina! A przecieŜ jest obecny. Jedną z cenniejszych dla naszej kultury, okazała się myśl organizowania festiwali Chopinowskich w Dusznikach Zdroju. Pomysł urządzania festiwali chopinowskich poddał Ignacy Potocki, współzałoŜyciel Zarządu Uzdrowisk Dolnośląskich w 1945 roku. Do obecnego dyrektora organizacyjnego Festiwalu Andrzeja Merkura, w 1994 roku pisał – „Miał to być pierwszy po wojnie festiwal, co miało niemałe repolonizacyjne, patriotyczne i integracyjne znaczenie dla naszego społeczeństwa, które nowo przybyłe na ten obszar nie czuło się jeszcze dość u siebie”. 1 ZałoŜycielem Festiwalu jest hrabia Wojciech Dzieduszycki. Zapytany dlaczego Festiwal odbywa się właśnie w Dusznikach, odpowiedział: ,,Miejsce to jest upamiętnieniem występów Fryderyka Chopina w tutejszym Dworku, jest swego rodzaju hołdem dla Niego. WaŜnym powodem było takŜe krzewienie kultury narodowej na ziemiach zachodnich”. 2 Do 1972 roku pieczę nad festiwalem sprawowało Towarzystwo im. Fryderyka Chopina w Warszawie. W następnych latach kierownictwo artystyczne obejmowali: Jerzy Jankowski (1973-1975), Tadeusz Strugała (1975-1985), Marek Pijarowski (1986-1987) i Jerzy Swoboda (1988-1992). Od 1993 roku Dyrektorem Artystycznym jest Piotr Paleczny. Dusznicki Festiwal to wielkie wydarzenie muzyczne doceniane na całym świecie. Ponadczasowe wartości duchowe twórczości Chopina trwają i obdarowują słuchaczy. Ma to miejsce w Dusznikach nieprzerwanie od sześćdziesięciu lat. 1 Fragment listu cytowany przez Stanisława Dybowskiego w Jubileuszowym katalogu z programem festiwalu. 2 Wypowiedź hrabiego Wojciecha Dzieduszyckiego, z 2. numeru Biuletynu Festiwalowego. 47 Równoległa, Ŝywa tradycja Międzynarodowych Konkursów Chopinowskich w Warszawie jest równie waŜna dla polskiej kultury. W sierpniu 1946 roku wystąpili tutaj Zofia Rabcewiczowa i Henryk Sztompka. Wysoka ranga i znaczenie Festiwalu trwają po dzisiejszy dzień. W następnych latach występowali pianiści polscy i zagraniczni, między innymi: Stefan Askenaze, Edward Auer, Paul Badura-Skoda, Ryszard Bakst, Janina Baster, Erick Berchot, Ewa Bukojemska, Tadeusz Chmielewski, Halina Czerny-Stefańska, Bella Dawidowicz, Janusz Dolny, Zbigniew Drzewiecki, Jan Ekier, Malcolm Frager, Nelson Freire, Fu Tsong, Jerzy Godziszewski, Lidia Grychtołówna, Adam Harasiewicz, Barbara Hesse-Bukowska, Andrzej Jasiński, Dina Joffe, Bronisława Kawalla, Tadeusz Kerner, Władysław Kędra, Raul Koczalski, Jerzy Lefeld, Wiktor MierŜanow, Urszula Mitręga, Arutiun Papazjan, Vlado Perlemuter, Michael Ponti, Katarzyna Popowa-Zydroń, Światosław Richter, Regina Smendzianka, Ludwik Stefański, Andrzej Stefański, Józef Stompel, Katryn Stoth, Jerzy Sulikowski, Tatiana Szebanowa, Stanisław Szpinalski, Maria Szrajber, Maria Szwajger- Kułakowska, Zbigniew Szymonowicz, Zbigniew Śliwiński, ElŜbieta Tarnawska, Edward Wolanin, Bolesław Woytowicz, Christian Zacharias, Krystian Zimerman, Tadeusz śmudziński, Jerzy śurawlew. Duszniki. Przed Dworkiem Chopina. Fot. Andrzej Merkur. W 2005 roku Międzynarodowy Festiwal Chopinowski obchodził swój Jubileusz Sześćdziesięciolecia. Spełniły się w pełni tegoroczne Ŝyczenia dla słuchaczy, Dyrektora Festiwalu – Piotra Palecznego. Były wspaniałe wraŜenia, czas niepowtarzalnych wzruszeń i głębokich przeŜyć artystycznych. Pozostał niezapomniany urok tego miejsca. Festiwalowi towarzyszyły dwie historyczne ekspozycje. W Domu Zdrojowym, na obszernych planszach wystawa pt. „Zaczęło się w Bad Reinerz” oraz w Galerii 48 Fundacji wystawa pamiątkowych zdjęć z XXX Festiwalu Chopinowskiego w Dusznikach, artysty fotografika – Jana Bortkiewicza. Z okazji Jubileuszu Festiwalu - od strony organizacyjnej bardzo sprawnie kierowanego przez pracowników Fundacji Międzynarodowych Festiwali Chopinowskich pod przewodnictwem prezesa Andrzeja Merkura - Muzeum Ziemi Kłodzkiej wydało piękną ksiąŜkę o sięgających XVI wieku tradycjach muzycznych Dusznik Zaczęło się w Bad Reinerz , bogato ilustrowaną, z niezwykle ciekawymi informacjami. Program tegoroczny był w szczególny sposób związany z nadchodzącym XV Konkursem Chopinowskim. Jego Jurorzy: Bernard Ringeissen i Dang Thai Son prowadzili mistrzowski kurs, pracując z sześcioma polskimi kandydatami do tego Konkursu. Wierni melomani i wielbiciele historycznych festiwali w Dusznikach wiedzą, Ŝe Ŝadne słowo nie zdoła utrwalić atmosfery tych niepowtarzalnych przeŜyć, które pozostawiają znaczący ślad w pamięci i są dla wielu inspiracją do dalszych artystycznych poszukiwań. Ten czas był świętem. MoŜna śmiało powiedzieć, Ŝe nie ma kryzysu w sztuce pianistycznej. Mieliśmy kontakt z wyjątkową kondycją człowieka, która jest wynikiem nieprzeniknionych motywacji, talentu i tytanicznej ludzkiej pracy. Były to Ŝywe obrazy twórczości kompozytorskiej dialogujące ze słuchaczami. Fot.Marek Grotowski. Polscy uczestnicy Mistrzowskiego Kursu Pianistycznego prowadzonego przez profesorów: B.Ringeissena i Dang Thai Sona. Stoją (od lewej): Piotr Szychowski, Szczepan Kończal, Jacek Kortus i Piotr Banasik. Siedzą (od lewej): Jędrzej Lisiecki i Krzysztof Trzaskowski. Na Jubileuszowym Festiwalu wystąpili: Grigorij Sokołov, Philippe Giusiano, Siheng Song, Stanislaw Bunin, Piotr Machnik, Kevin Kenner, Colleen Lee Ka-Ling, 49 Dang Thai Son, Bernard Ringeissen, Igor Levit, Alexander Gavrylyuk, Eldar Nebolsin, Joyce Yang, Dong-Hyek Lim, Ayako Uehara, Filip Wojciechowski Trio oraz Kwartet „Prima Vista”, Balet Dworski „Ardente Sole”, ElŜbieta Stefańska, Mariko Kato, Orkiestra Kameralna „Amadeus” pod batutą Agnieszki Duczmal (soliści: Konstanty Andrzej Kulka, Jarosław śołnierczyk, Karolina Jaroszewska) oraz prowadząca jako gospodarz wieczoru „Nokturn”- Anna Seniuk. Wystąpili teŜ polscy kandydaci do XV Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego im. F. Chopina w Warszawie: Piotr Banasik, Szczepan Kończal, Jacek Kortus, Jędrzej Lisiecki, Piotr Szychowski, Krzysztof Trzaskowski. W codziennym Biuletynie Festiwalowym swoje recenzje z kaŜdego koncertu zamieszczała Ewa Kofin – muzykolog i krytyk muzyczny. Philippe Giusiano . Fot. Marek Grotowski . 2. Rozmowa z Philippe Giusiano KaŜdy recital był wielkim wydarzeniem. Jednym z nich był występ wspaniałego francuskiego pianisty Philippa Giusiano. Pamiętamy Jego interpretacje z XIII Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego, gdzie był ulubieńcem publiczności, a jury przyznało mu najwyŜszą nagrodę. Słuchałam jego gry z największą satysfakcją. Jest artystą w pełni dojrzałym, posiadającym wybitną osobowość twórczą a zarazem doskonały warsztat techniczny, którego mógłby mu pozazdrość niejeden pianista. W jego grze łączą się elementy wysublimowanego intelektualizmu z przeŜyciem emocjonalnym kaŜdego wykonywanego utworu. Sumę tych zalet 50 uzupełnia jeszcze temperament i wirtuozowskie zacięcie, które wypełniły cały popołudniowy recital. Jego dźwięk, nasycony nośnym brzmieniem, wyjątkowe podejście do stosowania pedału, logika narracji, powaga w podejściu do zrozumienia formy sprawiają, Ŝe jego gra to szlachetność najwyŜszej próby. Przed swoim recitalem, prowadził takŜe w Dusznikach dwutygodniowy kurs pianistyczny. DuŜo czasu poświęcał pedalizacji, która moŜe utwór oŜywić, ale moŜe go teŜ zniszczyć. Zwracał uwagę na waŜny etap pracy, w którym określamy konkretną aplikaturę, a która jest wyznaczana przez sens muzyczny i logikę utworu. Mówił o procesie budowania ekspresji w utworze od samego początku pracy nad nim, o koncentracji na detalach, o odkrywaniu niuansów i kreatywności. Pianista znalazł czas, aby odpowiedzieć na kilka pytań. BoŜena Maciejowska Banaszkiewicz : - Jakie jest Pana podejście do zagadnienia pedalizacji w utworach Chopina? Philippe Giusiano : - Utwory kaŜdego kompozytora wymagają subtelnej i dobrze wywaŜonej pedalizacji. I chyba jest to jedna z najtrudniejszych rzeczy pianistycznych do zrealizowania, bo ona nie posiada szczególnych reguł. Najlepszą pomocą dla artysty jest słuch. Tworząc brzmienie muzyki według stylu utworu, instrumentu, na którym w tym momencie gra lub według akustyki, w której w tym momencie wykonuje utwory, pianista będzie korygować uŜycie pedału, co pomoŜe osiągnąć najlepsze rezultaty w sferze pedalizacji. Mówiąc ogólnie o problemach pedalizacji, powinno się przemyśleć znaki zapisane w nutach. One nie pokazują róŜnicy pomiędzy półpedałem lub jedną czwartą pedału, co jest bardzo waŜne na przykład w interpretacji Chopina. BMB: - Czy mógłby Pan podzielić się swoją metodą pracy nad pięknym, nośnym dźwiękiem i metodą pracy nad imponującym warsztatem technicznym? PhG : - Ucząc się kaŜdego nowego utworu, opracowuję go w wolnym tempie, ale z pełną muzyczną wyrazistością, słysząc ostateczną wersję interpretacji oraz brzmienie instrumentu. Nawet pracę nad technicznie trudniejszymi miejscami wykonuję ze stuprocentowym oddaniem, co juŜ w ciągu kilku tygodni daje nieskazitelne rezultaty i kompozycja od razu posiada kształty ostatecznej wersji. Nie