DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO Kraków, dnia 3 marca 2017 r. Poz. 1620 UCHWAŁA NR XXXI.369.2017 RADY MIASTA I GMINY UZDROWISKOWEJ MUSZYNA z dnia 23 lutego 2017 roku w sprawie przyjęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna na lata 2017 - 2020” Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 446 z późn. zm.) oraz art. 87 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 1446 z późn. zm.), Rada Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna uchwala, co następuje: § 1. Przyjmuje się „Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna na lata 2017 – 2020” w brzmieniu stanowiącym załącznik do niniejszej uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna. § 3. Uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego. Przewodniczący Rady Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna Jerzy Majka Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 2 – Poz. 1620 Załącznik do Uchwały Nr XXXI.369.2017 Rady Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna z dnia 23 lutego 2017 r. GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIASTA I GMINY UZDROWISKOWEJ MUSZYNA NA LATA 2017 - 2020 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 3 – Poz. 1620 Spis treści WSTĘP 4 1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 5 2. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE 6 3. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 10 3.1. STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W ZAKRESIE OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI 12 3.2. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJEWÓDZTWA I POWIATU 16 4. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 20 4.1 RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z DOKUMENTAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE GMINY (ANALIZA DOKUMENTÓW PROGRAMOWYCH GMINY) 20 4.2. CHARAKTERYSTYKA I ANALIZA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 32 4.2.1. WSPÓŁCZESNY OBRAZ GMINY 32 4.2.2. HISTORIA GMINY 35 4.2.3. KRAJOBRAZ KULTUROWY I PRZYRODNICZY 48 5. ZABYTKI 53 5.1. ZABYTKI RUCHOME 54 5.2. ZABYTKI NIERUCHOME 57 5.3. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE 65 5.4. ZABYTKI W ZBIORACH MUZEALNYCH I INNYCH 72 5.5. DOBRA KULTURY WSPÓŁCZESNEJ 74 5.6. DZIEDZICTWO NIEMATERIALNE 75 5.7. ZABYTKI OBJĘTE PRAWNYMI FORMAMI OCHRONY 79 2 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 4 – Poz. 1620 5.8. ZABYTKI UJĘTE W GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW 82 5.9. ZABYTKI O NAJWYŻSZYM ZNACZENIU DLA GMINY 94 6. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO GMINY. ANALIZA SZANS I ZAGROŻEŃ 146 7. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWE PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 151 8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 157 9. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 159 10. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA OPIEKI NAD ZABYTKAMI 161 11. REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMINĘ ZADAŃ Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKÓW 167 3 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 5 – Poz. 1620 Wstęp Ochrona szeroko pojętego dziedzictwa kulturowego, rozumianego jako dorobek materialny i duchowy poprzednich pokoleń, zawiera w sobie wszelkie skutki wynikające z interakcji zachodzących pomiędzy człowiekiem, a jego otoczeniem na przestrzeni dziejów1. Lokalna tradycja jest szczególnie cennym dziedzictwem kulturowym, zaś miejscowa historia, dotykająca poszczególnych rodzin czy niewielkich grup społecznych, składa się na dzieje regionu, a te kraju. Opieka nad dziedzictwem kulturowym powinna zatem znaleźć się u podstaw budowy nowoczesnego społeczeństwa, świadomego swojej przeszłości. Szczególna rola w zakresie ochrony nad zabytkami przypada programom opieki, tworzonym obecnie na każdym szczeblu samorządu terytorialnego. 1 http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Ochrona_dziedzictwa_kulturowego/ 4 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 6 – Poz. 1620 1. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Podstawowym założeniem, jakie służy stworzeniu Programu opieki nad zabytkami dla Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna jest określenie kierunków i działań samorządu lokalnego w zakresie ochrony zabytków i opieki nad nimi, warunków i sposobu finansowania planowanych działań wraz ze wskazaniem harmonogramu ich realizacji. Szczegółowe cele określa art. 87, ust. 2 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. i są to: włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych, wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; uwzględnianie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej; zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego; podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych przeznaczanych na opiekę nad zabytkami; określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących sytuacje konfliktowe związane z wykorzystaniem tych zabytków; podejmowanie przedsięwzięć umożliwiających tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami. Każdy gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje rada gminy po uprzedniej akceptacji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Następnie jest on ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Program opracowuje się na okres 4 lat i co 2 lata sporządza sprawozdanie z realizacji, które przedkłada się radzie gminy. 5 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 7 – Poz. 1620 2. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce2 Ochrona nad zabytkami jest konstytucyjnym obowiązkiem państwa i obywateli określonym w art. 5 i 6 ust. 1 i art. 86 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z racji swej najwyższej mocy prawnej stanowi fundament i określa podstawowe zasady regulujące ochronę dziedzictwa kultury w Polsce. Odnoszące się bezpośrednio do tej materii przepisy obowiązującej ustawy zasadniczej – art. 5 i art. 6 Konstytucji – stanowią, że „Rzeczpospolita Polska (...) strzeże dziedzictwa narodowego” oraz „stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju”. Dla skonstruowania ustrojowego modelu ochrony dziedzictwa narodowego pomocne będą też inne wartości konstytucyjne, tj. zasada demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz pojęcie dobra wspólnego (art. 1 Konstytucji), czy zasada proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Również w preambule – choć co do jej normatywnego charakteru nadal istnieją wątpliwości – znajdziemy odniesienie do interesujących nas kwestii, choćby w zobowiązaniu, „by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku”. Obowiązek opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego nakładają na samorząd gminny dwie ustawy: Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r. (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1515, 1890.), a w szczególności art. 7 ust. 1, zgodnie z którym: Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy: (…) 9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami; 2 Zestawienie przedstawia aktualny stan prawny na dzień 19 października 2016 r. 6 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 8 – Poz. 1620 (…) 13) cmentarzy gminnych; (…) 17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej; 18) promocji gminy; Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1446, z 2015 r. poz. 397, 774, 1505, z 2016 r. poz. 1330.): Art. 18. 1. Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego albo decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego. Odniesienie do zadań z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami znajduje się w również w następujących aktach prawnych: Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 1651, 1688, 1936, z 2016 r. poz. 422.); Ustawie z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tj. z 2012 r. poz. 406, z 2014 r. poz. 423, z 2015 r. poz. 337, 1505, z 2016 r. poz. 1020.); 7 Dziennik Urzędowy Województwa Małopolskiego – 9 – Poz. 1620 Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1118, 1138, 1146, z 2015 r. poz. 1255, 1333, 1339.); Ustawie