Historia powiatu hajnowskiego Po I wojnie światowej na terenach dzisiejszej Hajnówki znajdowała się wieś Hajnówka, położona na południe od rzeki Leśna oraz osiedle Fabryki Chemicznej i dzielnica Placówka położone na północ od rzeki Leśnej. Administracyjnie w latach 1919-1922 Hajnówka należała do powiatu białowieskiego, który podlegał Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich, a następnie Zarządowi Terenów Przyfronto- wych i Etapowych. Na początku 1921 r. na mocy ustawy z 4 lutego 1921 r. (Dz. U. nr 16, poz. 93) powiat białowieski został włączony do województwa białostockiego utworzonego na mocy Ustawy tymczasowej z 2 sierpnia 1919 r. o organizacji władz administracyjnych II instancji. 11 lipca 1922 roku zlikwidowano powiat białowieski- (trzy z czterech gmin, tj. Białowieża, Masiewo i Suchopol weszły w skład powiatu bielskiego, jednakże struktura administracyjna starostwa przetrwała do 1925 roku. Organem uchwałodawczym samorządu terytorialnego były sejmiki powiatowe, które wybierały na trzy lata organ wykonawczy – wydział powiatowy. Na czele sejmiku i wydziału powiatowego stał starosta. Nadzór nad samorządem powiatowym należał do wojewodów oraz ministra spraw wewnętrznych. Hajnówka i stacja kolejowa Hajnówka wchodziły w skład gminy Białowieża. Urząd gminy Białowieża mieścił się we wsi Stoczek 86, następnie został przeniesiony do wsi Krzyże 4. Funkcje wójtów pełnili: Jan Rzepniewski, Sac, Bejnarowicz. Sołtysami w Hajnówce byli: Daniel Melcer (1925-26), Kalenik Bujnowski (1928-30), Aleksander Panasiuk (1931-33). Osada fabryczna Hajnówka należała do gminy Łosinka. Hajnówka w 1929 r. awansowała z dotychczasowej osady do rangi gminy wiejskiej. Rozpo- rządzenie w tej sprawie wydał Minister Spraw Wewnętrznych Sławoj Składkowski, w dniu 27 marca 1929 roku. Zostało ono ogłoszone w "Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej" - nr 23 z 13 kwietnia 1929 roku (poz. 244) i w tymże dniu weszło w życie. Ponad dwa miesiące później, a dokład- nie 10 czerwca 1929 roku minister sprawiedliwości wydał rozporządzenie włączające gminę wiejską Hajnówka do okręgu sądu grodzkiego w Białowieży. Rozporządzenie to zostało ogłoszone w "Dzien- niku Urzędowym RP" nr 45, poz. 379 z 27 czerwca 1929 roku. Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z 12 sierpnia 1929 roku gmina wiejska Hajnówka uzyskała miejskie uprawnienia finan- sowe. Gmina wiejska o miejskich uprawnieniach finansowych, to rodzaj jednostki administracyjnej funkcjonującej w okresie II Rzeczypospolitej w latach 1924-39 kontynuowanej następnie w okresie PRL w latach 1946-54 (ostatnie nadanie uprawnień odbyły się w 1950 roku). Nowa kategoria gmin wiejskich została wprowadzona Ustawą z dnia 11 sierpnia 1923 roku o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych. Gminy te nie były uważane za miasta, a ich ludności nie traktowano jako miej- skiej w statystykach demograficznych. Niestety gmina Hajnówka nie podołała ciążącym na niej obo- wiązkom, dlatego rozporządzeniem z dnia 24 czerwca 1930 r. zniesiono gminę wiejską Hajnówka z dniem 30 czerwca 1930 roku. W lipcu 1934 r. przeprowadzono w Polsce kolejną reformę administra- cyjną, w wyniku której zlikwidowano tzw. małe gminy i utworzono duże. Skasowano wówczas gminy: Domanowo, Dubiażyn, Kąty, Łosinka, Łubin, Narojki, Pasynki, Radziwiłłówka, Rudka, Skórzec, Top- czewo i Widźgowo. Utworzono zaś siedem nowych: Bielsk, Boćki, Brańsk, Ciechanowiec, Hajnówka, Drohiczyn, Mielnik. Trzy miasta utraciły prawa miejskie (Boćki, Mielnik i Narew). W skład utworzonej gminy wiejskiej Hajnówka weszły: Borek, Chytra (Progale), Czyżyki, Dubicze Osoczne, Dubiny, Dolna (Wygoda), Górne (Poryjewo kol., Judzianka), Hajnówka (Kozi Przeskok, Leśna, Postołowo, Sacharo- wo, Sawiny Gród, Skryplewo, Wydmuchowo, Znojka, Gorlańskie Stojło), Jagodniki, Istok, Kojły, Ko- tówka, Kuraszewo (Maksymowszczyna kol.), Lady (Łuszcze, Lipiny, Leniewo, Nowoberezowo, Nowo- kornino, Osówka, Placówka (Fabr. Chemiczna), Puciska (Bielszczyzna), Pasieczniki Duże, Orzeszko- wo (Nowiny, Wierzchowskie), Szostakowo, Trywieża, Wólka (Podwieżanka, Wieżanka kol.), Witowo (Bachmat kol., Kraskowszczyzna, Pasieczniki Małe). Razem 27 gromad. Wójtem gminy w latach 1934-39 był Leopold Kowalczyk. Ze względu na wzrastającą liczbę mieszkańców i nowe obowiązki, powiększała się liczba urzędników. Zastępcą wójta był Tymoteusz Kicel, sekretarzem - Władysław Adamski, pisarzem - Włodzimierz Poskrobko. Obsadzone były również stanowiska buchaltera, skarb- nika, budowlańca, woźnego. W dniu 16 maja 1938 roku minister sprawiedliwości wydał rozporządze- nie o przeniesieniu siedziby sądu grodzkiego z Białowieży do prężnie rozwijającej się w tym czasie Hajnówki (Dziennik PI Urzędowy RP nr 36, poz. 306). W czasie II wojny światowej po krótkiej okupacji niemieckiej, w trzeciej dekadzie września 1939 r., teren województwa białostockiego zajęły wojska sowieckie . Po farsie wyborczej do Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Białorusi w październiku 1939 r. i decyzjach tegoż zgromadzenia oraz uchwa- łach najwyższych władz ZSRR w listopadzie o włączeniu „Zachodniej Białorusi” do ZSRR, 4 grudnia Prezydium Rady Najwyższej ZSRR wydało dekret o utworzeniu obwodu białostockiego. Początkowo na ziemiach zajmowanych przez Armię Czerwoną tworzono władze tymczasowe na szczeblach do- tychczasowych powiatów. Od 15 stycznia 1940 r. w ramach unifikacji także w obwodzie białostockim wprowadzono podział na 24 rejony, w tym bielski. W skład obwodu białostockiego nie weszły rejony: hajnowski, kleszczelski i siemiatycki , które weszły w skład obwodu brzeskiego. Rejon hajnowski obejmował gminy: hajnowską, maszewską, część gmin narewskiej i białowieskiej. Ludność, szczegól- nie polską, dotknęły liczne represje i zsyłki w głąb Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. W ostatniej dekadzie czerwca 1941 r. omawiany teren zajęły wojska niemieckie. Nowy okupant dekre- tem z 17 lipca tego roku utworzył okręg białostocki (Bezirk Bialystok) obejmujący obszar dawnego obwodu białostockiego poszerzonego na południowym wschodzie o gminy włączone w latach 1939-41 do obwodu brzeskiego oraz część powiatów brzeskiego i Pużańskiego, które przed 1939 r. należały do woj. poleskiego. Okręg Białystok został podzielony na osiem powiatów (Kreiskommissariatów). Największym z nich był Bielsk, który obejmował 25 gmin (Amtskommissariatów): Bielsk Podlaski, Bia- łowieża, Boćki, Brańsk, Ciechanowiec, Dmitrowicze, Drohiczyn, Grodzisk, Kamieniec Litewski, Klesz- czele, Mielnik, Milejczyce, Narew, Nowe Berezowo (któremu podlegała Hajnówka), Orla, Prużany, Ratajczyce, Rudnik, Siemiatycze, Suchopol, Szczerczewo, Szereszów, Wierzchowiec, Wysokie Litew- skie, Wyszki. Okupacja niemiecka trwała do przełomu lipca i sierpnia 1944 r. W jej trakcie hitlerowcy dokonali zagłady ludności żydowskiej oraz wymordowali wielu chrześcijan. W 1944 r. po zajęciu tych ziem władze radzieckie uznały początkowo pakt Ribbentrop-Mołotow z 1939 r. za obowiązujący i rozpoczęły organizację własnych struktur administracyjnych. Dopiero umowy z połowy sierpnia 1944 r. przyznały te tereny Polsce. Na podstawie decyzji Polskiego Komitetu Wyzwo- lenia Narodowego z 22 sierpnia 1944 r. przywrócono dawny, przedwojenny podział administracyjny. Powiat bielski został powiększony o część dawnego powiatu brzeskiego, w tym o gminę Hajnówka. Według danych urzędowych w styczniu 1945 r. teren powiatu bielskiego zamieszkiwało ponad 191 tys. osób, w tym ok. 55 proc. Polaków, ok. 45 proc. Białorusinów, a 0,1 proc. stanowili inni (Ukraińcy, Ro- sjanie i Żydzi). Powojenne instytucje samorządu terytorialnego zostały powiązane z radami narodowymi, którym przyznano zadania organów uchwałodawczych. Zgodnie z dekretem Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 r. terenowymi organami administracji rządowej zostali wojewodowie i starostowie. Służbowo i organizacyjnie podlegali ministrowi administracji publicznej, rzeczowo – po- szczególnym ministrom. Starostów mianował minister administracji publicznej na wniosek wojewody zaopiniowany przez powiatową radę narodową. Organem wykonawczym samorządu terytorialnego szczebla powiatowego był wydział powiatowy kie- rowany przez starostę. Nadzór nad wydziałem powiatowym powierzono organom administracji rządo- wej, organom wykonawczym wyższego stopnia oraz radom narodowym. Powiatowa Rada Narodowa w Bielsku Podlaskim ukonstytuowała się 29 sierpnia 1944 r. Przewodni- czącym jej został wybrany Wincenty Hermanowski z Bielska, zastępcą przewodniczącego Adolf Cho- micki, a sekretarzem Edward Zalewski. Prezydium PRN zostało wyłonione na posiedzeniu Polskiej Partii Robotniczej w dniu 7 października 1944 r. Zasięg działania Powiatowej Rady Narodowej obej- mował teren powiatu bielskiego w ówczesnych jego granicach administracyjnych. Zadania rady narodowej wykraczały poza tradycyjną rolę samorządu terytorialnego, rada była bowiem jednocześnie organem planowania działalności publicznej i kontroli administracji rządowej. Bardzo rozległy nadzór nad działalnością rad sprawowały rady wyższego stopnia, wszystkie zaś podlegały Krajowej Radzie Narodowej. Organami powiatowej rady narodowej było prezydium, komisje oraz wy- dział powiatowy. Większość uchwał wymagała zatwierdzenia przez prezydium rady wyższego szcze- bla. W wyniku realizacji ustawy z 20 marca 1950 r. powstały jednolite organy władzy państwowej. Zlikwi- dowany wówczas został samorząd terytorialny, zniesiono istniejące organy administracji rządowej ogólnej – stanowiska wojewodów, wicewojewodów, starostów i wójtów oraz wydziały wojewódzkie i powiatowe urzędów wojewódzkich i starostw. Komisje Powiatowej Rady Narodowej kontynuowały swoją działalność w niezmienionej