İstanbul Bİblİyografyası 2000-2013 Istanbul Bibliography: 2000-2013 Eda Güçlü DOI : 10.4000/books.ifeagd.307 Éditeur : Institut français d’études anatoliennes Lieu d'édition : Istanbul Année d'édition : 2014 Date de mise en ligne : 15 décembre 2014 Collection : La Turquie aujourd’hui ISBN électronique : 9782362450129 http://books.openedition.org Édition imprimée Nombre de pages : 216 Référence électronique GÜÇLÜ, Eda. İstanbul Bİblİyografyası : 2000-2013. Nouvelle édition [en ligne]. Istanbul : Institut français d’études anatoliennes, 2014 (généré le 12 janvier 2021). Disponible sur Internet : <http:// books.openedition.org/ifeagd/307>. ISBN : 9782362450129. DOI : https://doi.org/10.4000/ books.ifeagd.307. Ce document a été généré automatiquement le 12 janvier 2021. © Institut français d’études anatoliennes, 2014 Conditions d’utilisation : http://www.openedition.org/6540 1 İstanbul bibliyografyası 2000-2013, neredeyse on beş sene önce, yine aynı yayın dizisinden Ekim 2000’de çıkmış 4 numaralı İstanbul Megapolü. 1960-2000 (http://books.openedition.org/ifeagd/125) dosyasını akla getiriyor. İki sayı arasındaki belirgin kalınlık farkı, İstanbul hakkındaki araştırmaların 2000 senesinin başından itibaren önem kazanmasıyla kısmen ilgilidir. Öte yandan da 2000li yılların ilk on senesinde kentsel dönüşüm gibi büyük projelerin hızlanması, mimari ve şehircilik alanında olduğu kadar bazen ağır ve şiddetli olabilen müdahalelerin doğurduğu toplumsal hareketler de dikkatleri İstanbul’a çevirmiştir. Ayrıca 2000li yılların ilk on senesini yeni kuruluşlarca İstanbul hakkında geliştirilen muhafazakar bir bakış damgalamıştır. O zamana kadar İstanbul hakkında üretilmiş bilimsel işlerin üzerinde az durduğu mahalleler, “anıtlar”, dönemler, sosyal gruplar ve figürler hakkında yapılmış çalışmaların kaynağında böylesi bir bakış yatmaktadır. Son olarak, 2000 tarihli dosyanın girişinde göndermede bulunduğumuz, Şirin Tekeli'nin deyimiyle, “Türk Toplumu'nun kaybettiği değerler dizisi”nin, bu etkileyici kaynakçanın da gösterdiği gibi, yeniden edinilme aşamasında olduğunu söyleyebiliriz. Bu da tarihi, çevreyi, toplulukları ve göz ardı edilmiş mekanları sahiplenerek gerçekleşmesini sürdürmektedir. İşte bu yüzden, Türkiye'deki akademik üretimi takip edemeyen kesim için, IFEA'nın gözlem merkezleri aracılığıyla, Avrupa araştırmacılığı tarafından ciddi şekilde değerlendirilmesi gereken verileri daha görünür ve ulaşılır kılması büyük önem taşımaktadır. La mise en ligne d'Istanbul bibliography 2000-2013, fait écho au numéro 4 de la même série – La mégapole d’Istanbul. 1960-2000 (http://books.openedition.org/ifeagd/125)– paru en octobre 2000, soit il y a près de quinze ans. La différence frappante de volume entre les deux dossiers est liée en partie à une « montée en puissance » des études sur Istanbul depuis le début de l’année 2000 et à l’accélération des grands travaux comme de la transformation urbaine dans la décennie 2000 qui a eu pour effet d’attirer l’attention sur Istanbul, tant au niveau des projets architecturaux, urbanistiques, que des mouvements sociaux suscités par des interventions parfois lourdes et violentes. Cette décennie est aussi marquée par l’affirmation d’un regard conservateur sur Istanbul porté par de nouvelles institutions. Ce regard est à l’origine de nombreuses publications sur des objets d’études, quartiers, « monuments », moments de l’histoire, groupes sociaux et figures jusque-là peu pris en compte par la production scientifique consacrée à Istanbul. En somme, le « paradigme perdu de la société turque » (selon l’expression de Şirin Tekeli) auquel nous faisions allusion dans l’introduction du dossier de 2000 paraît en cours d’appropriation – appropriation d’une histoire, d’un environnement, de populations et de territoires négligés -, comme en témoigne cette impressionnante bibliographie. De ce fait, il nous semble important que l’IFEA continue, notamment à travers ses observatoires, à rendre plus visibles et accessibles, en direction d’un public qui ne peut pas suivre la production scientifique en Turquie, des contributions qui se doivent d’être sérieusement prises en compte par la recherche européenne. This Istanbul bibliography 2000-2013 echoes the number 4 of the same series – The Istanbul megalopolis 1960-2000 (http://books.openedition.org/ifeagd/125)– published in October 2000, nearly fifteen years ago. The creation of this series reflects a research tradition that is part of the identity of our institution. The striking difference in volume between these two issues is partly due to a significant rise in the number of studies on Istanbul since the beginning of the year 2000 and the rapid increase of large developments as well as urban transformation in the 2000s decade which has had the effect of drawing attention to Istanbul, both in terms of architectural and urban projects, and regarding the social movements triggered by sometimes forceful and violent interventions. The 2000s also 2 saw the affirmation of a conservative gaze upon Istanbul supported by new institutions. This gaze is at the origin of numerous publications on objects of study, districts, “monuments”, moments in history, social groups and figures hitherto little considered by the scientific production devoted to Istanbul. In a nutshell, the “lost paradigm of Turkish society” (to borrow the words of Şirin Tekeli) to which we alluded in the introduction to the 2000 issue is in the process of being appropriated – appropriation of a story, of an environment, of neglected populations and territories – , as evidenced by this impressive bibliography. Therefore, it seems important to us for the IFEA to continue, especially through its observatories, to make more visible and accessible for a public who cannot follow the scientific production in Turkey, contributions that should be taken seriously into account by European research. Moreover, the creation of an email address exclusively devoted to proposals to extend this bibliography highlights the spirit of the enterprise: a work in progress shared as much as possible online. Our ambition, in the longer term, is to eventually develop upgradable “resource centers” on other themes currently under research at the IFEA. EDA GÜÇLÜ Central European University, Hungary 3 SOMMAIRE 4 ‘Proje’ şehrin inşasından bibliyografyasına Referans çalışmaları Genel çalışmalar Yerel çalışmalar Kentsel dönüşüm ve planlama, seçkinleştirme, kentsel tasarım, kira piyasası, Kentsel koruma ve restorasyon Mimari Ekoloji ve çevre: ormanlar, parklar, bahçeler, göller Ekonomi, çalışma hayatı, emek, sınıf, kentsel endüstriler, finans, ticaret Azınlıklar, etnisite, dini gruplar, kimlik Göç Sanat, sinema, müzik, tiyatro, spor, eğlence, fotoğraf, moda; Kültürel politikalar ve şehir; kültür başkenti ve dünya kenti olarak İstanbul; kentsel imajın inşası; müze kent; Müzeler, müzecilik Nüfus Kentsel afetler Belediyeler, kentsel yönetişim ve idare Ulaşım Kentsel-sosyal hareketler, Gezi direnişi Toplumsal cinsiyet, kadın, Cinsellik Edebiyatta İstanbul Aile; gençlik; çocuklar Malûliyet Hukuk Suç, şiddet, düzen, emniyet güçleri, gözetim Eğitim; Kütüphaneler Sağlık, tıp İstanbul’un işgali, mütareke dönemi, Kırım Savaşı, II. Dünya Savaşı Kahvehaneler, meyhaneler Medya 5 Siyaset; milliyetçilik, diplomasi Camiler, kiliseler, sinagoglar İslam, dini gruplar, tarikatlar, tekkeler Su Turizm Seyahatnameler, anılar Yoksulluk Tüketim Arkeoloji ve kent Diğerleri 6 NOTE DE L’ÉDITEUR La Bibliographie d'Istanbul est un ouvrage par essence évolutif. Nous ajouterons avec grand plaisir les références que vous nous enverrez à l'adresse [email protected] 7 ‘Proje’ şehrin inşasından bibliyografyasına The ‘project’ city of Istanbul: from its construction to its bibliography ‘Proje’ şehrin inşasından bibliyografyasına 1 Fillerin tepişmesinin inşaat sektörünü ayrı bir sarstığı şu günlerde hazırlanmış, İstanbul üzerine olan bu bibliyografya bize neler söylüyor? Bu başkent olacak kadar çok ‘kültürlü’ şehir üzerine olan metinsel üretimdeki artış İstanbul’un ‘projeleşme,’ ‘markalaşma,’ ‘cool’laşma,’ ve ‘fetişleşme’ sürecinden bağımsız olmadığı gibi, bu bibliyografyadaki en büyük alanı kentsel dönüşümün kaplaması da bir tesadüf değil elbette. Özellikle yazıldıkları üniversiteler ve bölümlerle birlikte tezlere bakmak, koca bir inşaat alanı haline gelen İstanbul’da, kentin akademik şantiyelerinin nasıl oluştuğuna dair anlamlı bir başlangıç olabilir. İstanbul üzerine tez yazmaya çalışan biri olarak ve de bu tezi yazabilmek için gereken parayı kısmen kazanmak için hazırladığım bu bibliyografya kişiselliğinden yapısallığına, çelişkilerinden eksikliklerine bu metinsel üretimin bir parçası elbette. Keza büyükşehir belediye yayınlarının, gerek “İstanbul’un Yüzleri” gibi serilerle ve gerek 2010’un “kültür” kitaplarıyla, İstanbul’un bu şeyleşme sürecine nasıl katkıda bulunduklarını da sormak gerek. Tabii ki umutlanmamak olmaz: kentsel dönüşüm dediğimiz derdin kısmen de olsa daha fazla ortaklaşmasının bir yansıması olarak da okuyabilir miyiz bu bibliyografyayı? Ki yine bu bibliyografyanın hazırlandığı süreç içinde Kadıköy’de bir kent mitingi yapıldığını da not düşmeli. Bunlar mutlaka daha geniş ve derin mevzular. Şimdilik somut olarak kısaca söylemek gereken birkaç şey var. 2 İlk olarak akademik bir form olarak böyle bir bibliyografyanın içermedikleri: kent forumları, dernekler, meslek örgütleri, inisiyatifler ve tüm bunların çok daha alanda ürettikleri deneyim ve bilgi. Bu bibliyografyadan sonraki adım kitap, makale veya tez formunda üretilmeyen bu bilgi ve deneyimi kapsayacak,