SVEUČILIŠTE U ZAGREBU FILOZOFSKI FAKULTET Odsjek za povijest umjetnosti Diplomski rad LIKOVNA BAŠTINA VELIKOGORIČKO-ODRANSKOG DEKANATA Valentina Radoš Mentorica: dr. sc. Sanja Cvetnić, redovni profesor Komentor: dr. sc. Danko Šourek, docent ZAGREB, ožujak 2019. Temeljna dokumentacijska kartica Sveučilište u Zagrebu Diplomski rad Filozofski fakultet Odsjek za povijest umjetnosti Diplomski studij LIKOVNA BAŠTINA VELIKOGORIČKO-ODRANSKOG DEKANATA Art heritage of church county Velika Gorica-Odra Valentina Radoš Diplomsko istraživanje provedeno je kroz prikupljanje podataka iz postojeće literature i arhivskih izvora te terensko dokumentiranje i autopsiju djelā u svrhu prezentiranja svih bitnih podataka i valorizacije likovne baštine crkava i kapela Velikogoričko-odranskog dekanata koji obuhvaća jedanaest župa. Istraživački rezultati prezentirani u ovom diplomskom radu strukturirani su na način umjetničke horografije odnosno pregleda župa i crkvenih inventara. Područje Velikogoričko-odranskog dekanata je iznimno raznovrsno što se likovne baštine tiče. Mnogo je djelā na istim lokalitetima iz raznih stoljeća. Od sačuvane barokne altaristike i skulpture ističu se primjerice one Johannesa Komersteinera i Claudiusa Kautza, a od devetnaestostoljetnog inventara radovi Ferdinanda Stuflessera i Slavoljuba Wagmeistera uz intervencije u liturgijski prostor XX. i XXI. stoljeća hrvatskih akademskih kipara čija djelā su naručivana u novije doba. Od štafelajnog slikarstva sačuvano je ono iz XVII. i XVIII. stoljeća u skromnijoj slikarskoj redakciji visokih uzora, uglavnom grafičkih predložaka, a iste možemo pronaći i na stijenama drvenih kapela. Sačuvano je zidno slikarstvo XIX. i XX. stoljeća, oslici Marka Antoninija, Petra Rutara i Lovre Sirnika. Sačuvane propovjedaonice su u malom broju s obzirom na broj obrađivanih crkava što se ne može reći za brojne vitraje koji danas krase iste objekte. Većina sakralnih građevina je s pripadajućim inventarom kategorizirano kao zaštićeno kulturno dobro te su brojne obnove posljednjih godina pokrenute i provedene u svrhu njihove zaštite. Ključne riječi: Velikogoričko-odranski dekanat, sakralna likovna baština, umjetnička horografija, župne crkve, kapele Ja, Valentina Radoš, diplomantica na Istraživačkom smjeru – modulu Umjetnost renesanse i baroka diplomskoga studija povijesti umjetnosti na Odsjeku za povijest umjetnosti Filozofskog fakulteta Sveučilišta u Zagrebu, izjavljujem da je diplomski rad pod nazivom Likovna baština Velikogoričko-odranskog dekanata rezultat mog istraživanja i u potpunosti samostalno napisan. Također, izjavljujem da niti jedan dio diplomskoga rada nije izravno preuzet iz nenavedene literature ili napisan na nedozvoljen način, te da se tekst u potpunosti temelji na literaturi kako je navedeno u bilješkama, uz poštivanje etičkih standarda u citiranju i korištenju izvora. U Zagrebu, ožujak 2019. Vlastoručni potpis ZAHVALE Prije svega veliku zahvalnost želim izraziti mentorima profesorici dr. sc. Sanji Cvetnić i docentu dr. sc. Danku Šoureku na podršci koju su mi pružili pri odabiru ove teme diplomskoga rada te iskazanom entuzijazmu, pomoći, strpljenju i usmjeravanju na svakom koraku obrade ovako opširnog područja kao što je Velikogoričko-odranski dekanat. Zatim se zahvaljujem dekanu i župniku župe Vukovina vlč. Đuri Saboleku na odobrenju teme i ohrabrenju koje mi je pružio te svakom pojedinom župniku ostalih deset župa dekanata bez čijeg odobrenja i korisnih podataka ovaj diplomski rad ne bi bilo moguće dovršiti. Zahvaljujem se voditelju Nadbiskupijskog arhiva u Zagrebu dr.sc. Stjepanu Razumu na ustupljenim izvorima poput spomenica i putnih bilježnica Anđele Horvat koji su osim dosad neobjavljenih podataka sadržavali i one podatke koji su me potaknuli da razmislim o problematici obrađivanih sakralnih građevina, ali i otvorili oči pred izazovima s kojima su se naši preci suočavali, a s kojima se suočavamo i mi danas. Veliko hvala djelatnicama Konzervatorskog odjela u Zagrebu, arhitektici Vandi Karač i posebno povjesničarki umjetnosti Martini Ožanić koja je s velikim strpljenjem i razumijevanjem podijelila sa mnom svoja saznanja i rezultate istraživanja odjela. Zahvale i gospodinu Stipi Biliću na korisnim razgovorima i podatcima o povijesti župa. I naposljetku, zahvaljujem se svojoj obitelji koja mi je bila vrijedan suputnik na svakom crkvenom pohodu te na svakom koraku najveća podrška. SADRŽAJ 1. UVOD .................................................................................................................................................. 1 2. VELIKOGORIČKO-ODRANSKI DEKANAT – CRKVENA I PROSTORNA OBILJEŽJA ........... 4 3. PREGLED LIKOVNIH ZNAČAJKI BAŠTINE U VELIKOGORIČKO-ODRANSKOM DEKANATU ................................................................................................................................................ 8 3.1. SAKRALNO SLIKARSTVO ...................................................................................................... 8 3.1.1. Zidno slikarstvo .......................................................................................................................... 8 3.1.2. Štafelajno slikarstvo ............................................................................................................. 9 3.2. OLTARNA ARHITEKTURA I SAKRALNA SKULPTURA ............................................. 11 3.3. VITRAJI ................................................................................................................................ 12 3.4. PROPOVJEDAONICE ......................................................................................................... 13 4. ŽUPA BUKEVJE ............................................................................................................................... 14 4.1. ŽUPNA CRKVA SV. ANTUNA PADOVANSKOG .......................................................... 14 4.1.1. LIKOVNA BAŠTINA ....................................................................................................... 15 SLIKOVNI PRILOZI – ŽUPA BUKEVJE ....................................................................................... 19 5. ŽUPA DONJA LOMNICA ................................................................................................................ 25 5.1. ŽUPNA CRKVA SV. TRI KRALJA .................................................................................... 25 5.1.1. LIKOVNA BAŠTINA ............................................................................................................. 26 5.2. FILIJALNA KAPELA SV. MIHAELA ARKANĐELA, PETROVINA ............................. 30 5.3. FILIJALNA CRKVA SV. ANTUNA PADOVANSKOG, GRADIĆI ................................. 30 SLIKOVNI PRILOZI – ŽUPA DONJA LOMNICA ........................................................................ 31 6. ŽUPA NOVO ČIČE ........................................................................................................................... 37 6.1. ŽUPNA CRKVA SV. IVANA KRSTITELJA ..................................................................... 37 6.1.1. LIKOVNA BAŠTINA ............................................................................................................. 38 6.2. FILIJALNA KAPELA RANJENOGA (TRPEĆEGA) ISUSA ............................................. 44 6.2.1. LIKOVNA BAŠTINA ............................................................................................................. 44 SLIKOVNI PRILOZI – ŽUPA NOVO ČIČE ................................................................................... 47 7. ŽUPA LUKAVEC ............................................................................................................................. 58 7.1. ŽUPNA CRKVA MAJKE BOŽJE FATIMSKE .................................................................. 58 7.1.1. LIKOVNA BAŠTINA ............................................................................................................. 58 SLIKOVNI PRILOZI – ŽUPA LUKAVEC ..................................................................................... 60 8. ŽUPA ODRA ..................................................................................................................................... 62 8.1. ŽUPNA CRKVA SV. JURJA I IMENA MARIJINA ........................................................... 62 8.1.1. LIKOVNA BAŠTINA ............................................................................................................. 63 8.2. FILIJALNA KAPELA SV. JOSIPA RADNIKA, BUZIN.................................................... 68 SLIKOVNI PRILOZI – ŽUPA ODRA ............................................................................................. 69 9. ŽUPA ŠĆITARJEVO ......................................................................................................................... 78 9.1. ŽUPNA CRKVA SV. MARTINA BISKUPA ...................................................................... 78 9.1.1. LIKOVNA BAŠTINA ............................................................................................................. 79 SLIKOVNI PRILOZI – ŽUPA ŠĆITARJEVO ................................................................................ 85 10. ŽUPA NAVJEŠTENJA BLAŽENE DJEVICE MARIJE, VELIKA GORICA I .............................. 93 10.1. ŽUPNA CRKVA NAVJEŠTENJA BLAŽENE DJEVICE MARIJE ............................... 93 10.1.1. LIKOVNA BAŠTINA............................................................................................................ 94 10.2. FILIJALNA KAPELA SV. LOVRE, VELIKA GORICA