LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY I MIASTA NISKO NA LATA 2016 - 2022 NISKO 2017 S t r o n a | 2 Spis treści I. Wprowadzenie ................................................................................................................................ 4 1. Lokalizacja ................................................................................................................................. 4 2. Środowisko przyrodnicze ............................................................................................................... 6 3. Demografia ................................................................................................................................. 8 4. Metodologia delimitacji obszarów zdegradowanych i rewitalizacji ......................................... 10 4.1 Podstawowe pojęcia ................................................................................................................... 10 4.2 Metodyka opracowania diagnozy i wyznaczenia obszarów zdegradowanych i obszaru rewitalizacji ...................................................................................................................................... 11 5. Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi gminy. ............................................ 17 II. Diagnoza społeczno – gospodarcza .............................................................................................. 21 1. Zjawisko bezrobocia ................................................................................................................. 21 2. Zjawisko ubóstwa ..................................................................................................................... 30 3. Zjawisko przestępczości ........................................................................................................... 42 4. Niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym gminy ........................................ 51 5. Niski poziom edukacji .............................................................................................................. 59 6. Koncentracja negatywnych zjawisk społecznych na terenie gminy i miasta Nisko .................. 65 III. Koncentracja negatywnych zjawisk o innym charakterze............................................................ 68 1. Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej ...................................................... 68 2. Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze środowiskowej ................................................... 78 3. Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze przestrzenno – funkcjonalnej ............................. 85 4. Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze technicznej ......................................................... 94 IV. Delimitacja obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji ....................................................... 99 1. Wyznaczenie obszaru zdegradowanego.................................................................................... 99 2. Wyznaczenie obszaru rewitalizacji ......................................................................................... 104 V. Określenie wizji i celów prowadzonej rewitalizacji ................................................................... 113 1. Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji .......................................................... 113 2. Cele rewitalizacji i kierunki działań ...................................................................................... 113 3. Lista przedsięwzięć rewitalizacyjnych ................................................................................... 117 4. Plan finansowy ....................................................................................................................... 138 5. Mechanizmy zapewnienia komplementarności ...................................................................... 141 6. Mechanizmy włączenia interesariuszy w proces rewitalizacji ................................................ 154 7. System realizacji (wdrażania) programu rewitalizacji ............................................................ 158 8. System monitoringu i oceny skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu programu ....................................................................................... 161 9. Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko LPR ........................................................ 165 S t r o n a | 3 Dokument powstał na zlecenie: Urzędu Gminy i Miasta Nisko w oparciu o opracowaną diagnozę społeczno - gospodarczą oraz zorganizowane warsztaty. Opracowujący: firma hITprojekt we współpracy z Urzędem Gminy i Miasta Nisko, powołanym Komitetem Rewitalizacji oraz lokalnymi liderami i przedstawicielami poszczególnych grup interesariuszy z terenu gminy i miasta Nisko. Skład Komitetu Rewitalizacji: 1. Teresa Sułkowska – Zastępca Burmistrza Gminy i Miasta Nisko; 2. Stanisława Szymonik –Kierownik Referatu Rozwoju Gospodarczego w UGiM Nisko; 2. Maria Ryba – Kierownik Środowiskowego Domu Samopomocy w Nisku; 3. Elżbieta Tłusta – Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Nisku; 4. Dariusz Szybiak – Komenda Powiatowa Policji w Nisku; 5. Alicja Sochacka – Dyrektor Niżańskiego Centrum Kultury w Nisku; 6. Krzysztof Tabian – Radny Rady Miejskiej w Nisku; 7. Alicja Cichy – Referat Rozwoju Gospodarczego w UGiM Nisko; 8. Łukasz Słoboda - Referat Rozwoju Gospodarczego w UGiM Nisko. Nisko, 2017 r. S t r o n a | 4 I. Wprowadzenie 1. Lokalizacja Obszar administracyjny gminy i miasta Nisko przynależy do województwa podkarpackiego, Gmina i Miasto Nisko należy do jednej z gmin powiatu niżańskiego. Powierzchnia gminy wynosi 142 km2, stanowi to 0,79% powierzchni województwa podkarpackiego i 18,13% powierzchni powiatu niżańskiego. Wskazana powierzchnia sytuuje badany obszar na drugim miejscu pod względem powierzchni wszystkich gmin. Gmina Nisko sąsiaduje z gminami: Stalowa Wola, Pysznica, Bojanów, Rudnik, Ulanów i Jeżowe. Badany obszar tworzy sześć sołectw: Zarzecze, Racławice, Nowosielec, Kończyce, Wolina i Nowa Wieś. Tabela 1. Powierzchni Gminy i Miasta Nisko na tle powiatu niżańskiego1 2 Udział % w Powierzchnia ha Jednostka terytorialna Powierzchnia w km powierzchni powiatu ogółem ogółem Powiat niżański 78564 786 100% Harasiuki 16817 169 22% Jarocin 9079 91 12% Jeżowe 12393 124 16% Krzeszów 6232 62 8% Nisko 14237 142 18% Rudnik Nad Sanem 7869 79 10% Ulanów 11937 119 15% Rysunek 1. Gmina Nisko na tle powiatu niżańskiego 1 Dane: GUS BDL S t r o n a | 5 Gmina Nisko usytuowania jest w Kotlinie Sandomierskiej, na skraju puszczy Sandomierskiej w północnej części województwa podkarpackiego na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych Lublin - Rzeszów i Sandomierz - Przemyśl. Jest jedną z siedmiu gmin powiatu niżańskiego. Gmina pod względem powierzchni obszaru zajmuje drugie miejsce w powiecie niżańskim po gminie Harasiuki. Sąsiaduje z gminami: Stalowa Wola, Pysznica, Bojanów, Rudnik, Ulanów i Jeżowe. Gminę Nisko tworzy sześć sołectw: 1. Zarzecze, 2. Racławice, 3. Nowosielec, 4. Kończyce, 5. Wolina 6. Nowa Wieś oraz osiem wyznaczonych osiedli: 1. Nisko Centrum Nr 1, 2. Nisko Centrum Nr 2, 3. Barce, 4. Malce, 5. Warchoły, 6. Podwolina, 7. Moskale, 8. Moskale - PGO, 9. Tysiąclecia. Główną rzeką przepływającą przez teren gminy jest San wraz z dopływami. Leży ona w obrębie stykających się trzech mezoregionów: Płaskowyżu Kolbuszowskiego, Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Równiny Biłgorajskiej. Na zachód i południe gminy rozciąga się Puszcza Sandomierska, na północ Lasy Janowskie, zaś na wschód Puszcza Solska. Płaskowyż Kolbuszowski zajmuje środkową część Kotliny Sandomierskiej, wznosi się od 220 do 270 m n.p.m i ma charakter rolniczo-leśny. Równina Biłgorajska to kraina leśno-łąkowa, z borami sosnowymi, licznymi wydmami, torfowiskami i jeziorkami. Płaskowyż Tarnogrodzki charakteryzuje się obecnością gleb lessowych sprzyjających rozwojowi rolnictwa. S t r o n a | 6 Rysunek 2. Położenie gminy na tle województwa podkarpackiego 2. Środowisko przyrodnicze Obszar gminy położony jest w kotlinie Sandomierskiej. Uwzględniając morfologię terenu, obszar gminy można podzielić na dwie zasadnicze części, północno – wschodnią (mezoregion Równiny Biłgorajskiej) oraz południowo – zachodnią (mezoregion Doliny Dolnego Sanu). W obrębie Równiny Biłgorajskiej wydzielono dwie formy morfologiczne: wysoczyznę polodowcową i doliny boczne. Są to łagodne wzniesienia (160 – 195 m n.p.m.) rozcięte łagodnie wciętymi rozległymi dolinami w kształcie niecek o często podmokłych dnach. Wysoczyzna od doliny Sanu oddzielona jest stromą skarpą o wysokości 20 – 30 m. W obrębie Doliny Dolnego Sanu wyróżnia się kilka poziomów terasowych – terasy akumulacyjno – erozyjne. Deniwelacje terenu na obszarze Gminy sięgają 40 m, od 153 m n.p.m. w obrębie terasy zalewowej Sanu od 195 m n.p.m. w obrębie wysoczyzny. Rzeźba i ukształtowanie terenu Uwzględniając warunki geologiczne gmina Nisko położona jest w obrębie Zapadliska Przedkarpackiego2. W budowie geologicznej terenu gminy wyróżnia się utwory powstałe w: trzeciorzędzie – utwory tego wieku leżą bezpośrednio na starszym silnie zerodowanym prekambryjskim podłożu, wykształcone są jako iły krakowieckie, zalegające na różnych głębokościach od 3 m p.p.t. w obrębie Równiny Biłgorajskiej do 14 – 19 m p.p.t. w dolinie Sanu. 2 Dane: Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy i Miasta Nisko, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Nisko S t r o n a | 7 czwartorzędzie – osady plejstocenu tworzą kompleks osadów: akumulacji