STUDIA ŻYDOWSKIE. ALMANACH [Jewish Studies. Almanac] Rada Naukowa / Editorial Board: Natalia Aleksiun, Touro College, New York Alina Cała, Żydowski Instytut Historyczny, Warszawa Małgorzata Domagalska, Uniwersytet Łódzki Semyon Goldin, Hebrew University, Jerusalem Robert Kuwałek, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin Artur Markowski, Uniwersytet Warszawski Shaul Stampfer, Hebrew University, Jerusalem Wacław Wierzbieniec (przewodniczący), Uniwersytet Rzeszowski Konrad Zieliński, UMCS, Lublin / PWSZ, Zamość Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief: Konrad Zieliński, UMCS, Lublin / PWSZ, Zamość Sekretarz redakcji / Associate Editor: Magdalena Cześniak-Zielińska, PWSZ, Zamość Adres Redakcji / Editorial Address: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Szymona Szymonowica w Zamościu ul. Akademicka 8, 22-400 Zamość tel. +48 84 6383444 tel./fax +48 84 6383500 e-mail: [email protected] Recenzenci/Reviewers: Prof. dr hab. Henryk Chałupczak Prof. dr hab. Wacław Wierzbieniec Skład i druk: Agencja Reklamowa TOP u. Promienna 1A, 87-800 Włocławek: tel. 54 230 91 05, fax: 54 236 87 64 e-mail: [email protected] STUDIA ŻYDOWSKIE. ALMANACH [Jewish Studies. Almanac] Studia Żydowskie Spis treści / Content Spis treści Artykuły Andrzej Trzciński (Lublin) ......................................................................................................... x „To, czego pragnąłem, spłonęło w ogniu”. Hebrajski epigraf z Józefowa Konrad Zieliński (Lublin/Zamość) ........................................................................................... x Galicyjscy Żydzi w latach Wielkiej Wojny 1914-1918 Adam Kopciowski (Lublin) ........................................................................................................ x Żydowska Gmina Wyznaniowa w Zamościu w dwudziestoleciu międzywojennym Małgorzata Przeniosło (Kielce) .................................................................................................. x Stanisław Saks – wychowanek warszawskiej szkoły matematycznej Natalia Aleksiun (Nowy Jork) ................................................................................................... x Szkoła historyczna Majera Bałabana – młodzi historycy żydowscy w Polsce w okresie mię- dzywojennym Magdalena Kawa (Lublin) .......................................................................................................... x Historiografia a Holokaust w ujęciu Franka Ankersmita i Hayden’a White’a Anna Jeziorkowska-Polakowska (Lublin) ............................................................................... x „I zawsze w sercu obraz twój nosić będę…” – kobiety w pieśniach Mordechaja Gebirtiga Wiktor Knercer (Olsztyn) ........................................................................................................... x Cmentarze żydowskie i synagogi na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Hi- storia, stan obecny Andrzej Kirmiel (Zielona Góra) ................................................................................................ x Żydowskie ślady na Środkowym Nadodrzu Miscellanea Paweł Sygowski (Lublin) Liczba ludności żydowskiej miast, miasteczek i wsi województwa lubelskiego w „Wiado- mości Statystycznej” z 1819 roku Krzysztof Latawiec (Lublin) Inwentarz pozostałości po Berku Wejssie z 1872 roku – źródło do badań nad żydowskimi elitami kupieckimi w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX w. Magdalena Cześniak-Zielińska (Zamość) Raport na temat zajść antysemickich w Zamościu 28-30 grudnia 1918 roku (ze spuścizny Studia Żydowskie Israela Cohena w YIVO Institute for Jewish Research) Recenzje i polemiki Magdalena Cześniak-Zielińska ................................................................................................. x Malarstwo Żydów Polskich z kolekcji prywatnej, opr. Waldemar Odorowski, Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym, Kazimierz Dolny 2008 Konrad Zieliński ........................................................................................................................... x Jonasz Stern (1904-1988). Powrót do Lwowa. Krajobraz z milczenia (Katalog wystawy), opr. J. Chrobak, A. Jaworska, W. Nowaczyk, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot 2008 Jakub Chmielewski ...................................................................................................................... x 3-4 Listopada 1943. Erntefest. Zapomniany epizod Zagłady, red. W. Lenarczyk, D. Libionka, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin 2009 Joanna Krauze ............................................................................................................................... x Idith Zertal, Naród i śmierć. Zagłada w dyskursie i polityce Izraela, TAiWPN Universitas, Kraków 2010 Krzysztof Pyter .............................................................................................................................. x Grzegorz Janusz, Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2011 Autorzy Spis treści / Content Content Articles: Andrzej Trzciński (Lublin) ......................................................................................................... x ‘All that I needed had burnt in fire’. The Hebrew epigram from Józefów Konrad Zieliński (Lublin/Zamość) ........................................................................................... x The Galician Jews during the Great War 1914-1918 Adam Kopciowski (Lublin) ........................................................................................................ x The Jewish Community in Zamość in the interwar period Małgorzata Przeniosło (Kielce) .................................................................................................. x Stanisław Saks – the alumnus of the Warsaw mathematics school Natalia Aleksiun (Nowy Jork) ................................................................................................... x The Majer Bałaban’s historical school – the young Jewish historians in Poland in the inter- war period Magdalena Kawa (Lublin) .......................................................................................................... x Historiography and the Holocaust – attitudes of Frank Ankersmit and Hayden White Anna Jeziorkowska-Polakowska (Lublin) ............................................................................... x ‘Your picture in my heart I will always carry…’ – women in Mordecai Gebirtig’s ballads Wiktor Knercer (Olsztyn) ........................................................................................................... x The Jewish cemeteries and synagogues in the Warmia-Mazury Voivodeship. The history and the present state Andrzej Kirmiel (Zielona Góra) ................................................................................................ x The Jewish remains in the Mid-Nadodrze region Miscellanea Paweł Sygowski (Lublin) ............................................................................................................ x The number of the Jewish population of cities, towns and villages of the Lublin voivodeship in ‘Wiadomość Statystyczna’ from 1819 Krzysztof Latawiec (Lublin) ....................................................................................................... x The Berk Wejjs’s properties’ inventory of 1872 – the source for the study on the Jewish trade elites in the Kingdom of Poland in the second half of the 19 century Magdalena Cześniak-Zielińska (Zamość) ............................................................................... x The report on the anti-Semitic riots in Zamosc, 28-30 December, 1918 (from the Israel Cohen Studia Żydowskie Collection in the YIVO Institute for Jewish Research) Reviews and Polemics Magdalena Cześniak-Zielińska ................................................................................................. x Malarstwo Żydów Polskich z kolekcji prywatnej, opr. Waldemar Odorowski, Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym, Kazimierz Dolny 2008 Konrad Zieliński ........................................................................................................................... x Jonasz Stern (1904-1988). Powrót do Lwowa. Krajobraz z milczenia (Katalog wystawy), opr. J. Chrobak, A. Jaworska, W. Nowaczyk, Państwowa Galeria Sztuki, Sopot 2008 Jakub Chmielewski ...................................................................................................................... x 3-4 Listopada 1943. Erntefest. Zapomniany epizod Zagłady, red. W. Lenarczyk, D. Libionka, Państwowe Muzeum na Majdanku, Lublin 2009 Krzysztof Pyter .............................................................................................................................. x Idith Zertal, Naród i śmierć. Zagłada w dyskursie i polityce Izraela, TAiWPN Universitas, Kraków 2010 Contributors Drodzy Czytelnicy! Mamy przyjemność przekazać w Państwa ręce pierwszy tom czasopisma „Studia Żydowskie. Al- manach”, wydawanego przez Państwową Wyższą Szkołę Zawodową im. Szymona Szymonowica w Zamościu. Jest ono redagowane przez Pracownię Badań Dziejów Kultury Żydów powołaną decyzją Senatu Uczelni 14 grudnia 2010 r., funkcjonującą w ramach Instytutu Humanistycznego. Polska wschodnia, region lubelski, a nade wszystko miasto Zamość przy wspaniałej spuściźnie dziedzictwa pogranicza i wzajemnego przenikania trzech lub jak chcą inni czterech kultur (polskiej, ukraińskiej żydowskiej i niemieckiej), nie doczekał się dotąd czasopisma poświęconego problematyce żydowskiej mimo prześwietnej historii liczonej od czasów przybycia do miasta kanclerza i hetmana Jan Zamoyskiego Żydów sefardyjskich po współczesność. Bylibyśmy