Gebiedspro! el Hoeksche Waard Gebiedspro! el Hoeksche Waard Opgesteld door H+N+S Landschapsarchitecten en Enno Zuidema Stedebouw, in opdracht van de Provincie Zuid Holland 25 april 2013 H+N+S Landschapsarchitecten Enno Zuidema Stedebouw Soesterweg 300 Schiedamsevest 91d 3812 BH Amersfoort 3012 BG Rotterdam t 033 4328036 t 010 4048289 www.hnsland.nl www.ezstedebouw.nl [email protected] [email protected] Amersfoort en Rotterdam, april 2013 © H+N+S Landschapsarchitecten Alles uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt mits de bron wordt vermeld. Inhoud Inleiding 7 Het verhaal van de Hoeksche Waard Het verhaal van de Hoeksche Waard 13 Uitwerking legenda-eenheden Herkenbaar open zeekleipolderlandschap 27 Onderscheidend rivierengebied 39 Weg door stad en land 45 Doorsnijdend spoor 55 Water als structuurdrager 59 Kwaliteit in dorpsgebied 67 Kwaliteit van de dorpsrand 73 Linten blijven linten 83 Werkgebieden met karakter 91 Vrijetijdslandschap 97 Identiteitsdragers 107 Rust en stilte 113 In de praktijk Inleiding 117 Stougjesdijk-Oost 119 Swaneblake - Piershil 131 Geraadpleegde bronnen 147 INHOUD 5 Inleiding Wat is een gebiedspro! el? De provincie Zuid-Holland maakt werk van kwaliteit in de ruimtelijke Een gebiedspro! el is een compacte kwaliteitsgids met een beschrijving van ordening. Met de kwaliteitskaart in de provinciale structuurvisie is hiertoe een ruimtelijke elementen die van bovenregionaal belang zijn. De kwaliteitskaart eerste aanzet gedaan. Als uitwerking van deze kwaliteitskaart worden in het is het kader voor dit gebiedspro! el. buitengebied van Zuid-Holland voor 17 gebieden de “gebiedspro! elen De gebiedspro! elen geven vooral richting aan middelgrote ruimtelijke ruimtelijke kwaliteit” opgesteld. ingrepen en aanpassingen. Grote ruimtelijke opgaven (opgaven waarbij het bestaande landschap getransformeerd wordt naar een nieuw landschap) Dit gebiedspro! el omvat een beschrijving van karakteristieken, vragen om een apart kwaliteitsplan. ontwikkelingen, kwaliteiten en ambities in het gebied. Oftewel een antwoord op de vragen: ‘wat is er’, ‘wat speelt er’, ‘wat is waardevol’ en ‘wat willen we De werking van het gebiedspro! el moet gezien worden in relatie tot de daarmee’. Het gebiedspro! el is samen met gemeenten en andere andere provinciale RO-instrumenten. De ‘set van instrumenten’ is: gebiedspartners opgesteld. Gezamenlijk is bepaald wat karakteristiek is voor - structuurvisie: functiekaart en kwaliteitskaart (kader), de streek en wat de (gewenste) ruimtelijke kwaliteit is. Met het formuleren - verordening (kader): van kwaliteitscriteria wordt de eerste stap gezet naar het maken van mooie, - SER-ladder voor duurzame verstedelijking, functionele en duurzame plannen. - verplichting beeldkwaliteitparagraaf, - contouren Het gebiedspro! el is een hulpmiddel om de kwaliteit van plannen en - en gebiedspro! elen (handreiking). ontwikkelingen te stimuleren. Het is nadrukkelijk geen blauwdruk of ontwikkelingsplan. Er wordt niet bepaald waar welke functie mag komen; er De functiekaart staan dus geen contouren, bestemmingen of functies in. Elke ontwikkeling De functiekaart in de structuurvisie geeft de gewenste ruimtelijke functies vraagt uiteindelijk om maatwerk. weer die zijn vastgelegd als ruimtelijk beleid tot 2020. Deze kaart beantwoordt de vraag: wat komt waar? Op de functiekaart staan dus naast bestaande functies ook geplande ontwikkelingen. INLEIDING 7 De kwaliteitskaart Gemeenten hebben nog steeds een eigen verantwoordelijkheid op het lokale Terwijl de functiekaart stuurt op ‘welke functie waar’, stuurt de kwaliteitskaart schaalniveau en kunnen - aanvullend aan de ambities uit het gebiedspro! el op het ‘waar en hoe’, onder het motto; “als je iets doet, doe het dan goed”. Met - lokaal waardevolle plekken of kwaliteiten beschermen door een de kwaliteitskaart wordt beoogd dat alle ontwikkelingen positief bijdragen gemeentelijk kwaliteitskader. Andersom geldt, dat het gebiedspro! el niets aan de ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving. Dit kan door bij te dragen expliciet verbiedt of gebieden op slot zet. aan een mooiere omgeving, verbetering van de gebruikswaarde en / of een hogere duurzaamheid. Hoe werkt een gebiedspro! el? Gebiedspro! elen zijn zelfbindend voor de provincie. De kwaliteitskaart beschrijft de huidige kenmerken en kwaliteiten van Ze worden vastgesteld door Gedeputeerde Staten. Voor de provincie dient gebieden in tekst en kaartbeeld. Op de kaart staat daarom het landschap het gebiedspro! el als handleiding om de kwaliteit te stimuleren bij zoals dat er vandaag de dag bij ligt. Dit betekent dat op stapel staande gebiedsprocessen en provinciale uitvoeringsprojecten. ontwikkelingen die nog niet in uitvoering zijn, niet zijn meegenomen. (Wat nog niet gerealiseerd is, maakt nog geen deel uit van de karakteristiek van de De provincie gebruikt een gebiedspro! el in gesprek met de gemeente. plek). Het gebiedspro! el wordt vooral ingezet aan de voorkant van planprocessen, De ambities, behorend bij de kwaliteitskaart, geven aan of de provincie een daar waar een provinciaal belang een rol speelt. Het zal bij het vooroverleg op bepaalde karakteristiek wil behouden, versterken en/of vernieuwen. Deze tafel komen om het gesprek aan te gaan over de kwalitatieve aspecten van ambities geven inzicht in hoe men bij ruimtelijke ingrepen rekening kan een ontwikkeling. houden met typische kenmerken van de streek, de De kwaliteitskaart is het formele kader op basis waarvan de provincie een ontwikkelingsgeschiedenis, schaal, maat, functionaliteit, ruimtelijke opbouw, overlegreactie of een zienswijze kan indienen. Het gebiedspro! el is hierbij samenhang en verschijningsvorm van de directe omgeving en met de - door een concretere invulling van de ambities uit de kwaliteitskaart - een inpassing in de wijdere omgeving. toelichting met een gebiedsspeci! eke uitwerking. Het biedt inzicht in de provinciale afwegingen die gemaakt kunnen worden. De gebiedspro! elen De gebiedspro! elen zijn de schakel tussen de kwaliteitskaart van de Daarnaast is het een hulpmiddel voor gemeenten. structuurvisie (meer algemeen en op de schaal van de hele provincie) en de Het gebiedspro! el is een handreiking bij het opstellen van regionale en beeldkwaliteitsparagrafen van lokale overheden (gemeentelijke of nog gemeentelijke structuurvisies, bij bestemmingsplannen en kleinere schaal). Het gebiedspro! el is een uitwerking van de legenda- beeldkwaliteitsparagrafen in het bijzonder. Met het gebiedspro! el in de hand eenheden van de kwaliteitskaart. Het geeft een beschrijving en ambitie voor wordt het opstellen van dergelijke plannen eenvoudiger. de kenmerken en kwaliteiten van een gebied, zoals we dat nu om ons heen Als er geen gemeentelijke leidraad is voor ruimtelijke kwaliteit, kan de waarnemen. gemeente het gebiedspro! el gebruiken om plannen van initiatiefnemers te beoordelen op hun bijdragen aan de ruimtelijke kwaliteit. Immers, initiatieven op de kleinste schaal kunnen e# ect hebben op het gehele kwaliteitsbeeld. Hoe werkt dit in de praktijk voor gemeentelijke plannen of initiatieven van 8 GEBIEDSPROFIEL HOEKSCHE WAARD " APRIL 2013 Leeswijzer ondernemers? Het gebiedspro! el begint met het verhaal van de streek. Dit verhaal dient als Als in een overleg tussen gemeente en provincie een ontwikkeling (woonwijk, kennismaking met het gebied (geschiedenis en ligging in de ruimere bedrijventerrein, groengebied, enzovoort) voorgelegd wordt, zijn op dit context), de onderscheidende ‘smaakmakende’ karakteristieken en de moment * vier verschillende scenario’s mogelijk: ontwikkelingen die er spelen. Daarna worden ruimtelijke elementen per - Staat een ontwikkeling op de functiekaart en past het binnen de ambities themakaart systematisch uitgewerkt en geïllustreerd. Het laatste hoofdstuk van de kwaliteitskaart, zoals die zijn beschreven voor de betre# ende gaat in op de praktische toepassing van het gebiedspro! el. Hierin staan ter locatie, dan kan het plan ongewijzigd vastgesteld en uitgevoerd worden. inspiratie voorbeelden uitgewerkt. - Staat een ontwikkeling niet op de functiekaart en sluit het niet aan bij de ambities van de kwaliteitskaart, dan zal de provincie niet akkoord gaan. - Staat een ontwikkeling op de functiekaart, maar sluit het niet aan bij de ambities van de kwaliteitskaart, zoals die zijn beschreven voor de betre# ende locatie, dan zal de provincie adviseren om een beeldkwaliteitparagraaf of –plan op te stellen. Hierin staat een toelichting, hoe het plan rekening houdt met of bijdraagt aan verbetering van de ruimtelijke kwaliteit aan de hand van een verwijzing naar de ambities van de kwaliteitskaart. Het gebiedspro! el kan in dit geval helpen om een vertaalslag te maken van de globale provinciale ambities naar concrete ruimtelijke voorstellen. - Staat een ontwikkeling niet op de functiekaart, maar past het wel binnen de ambities van de kwaliteitskaart, doordat het een verbetering zou betekenen van de ruimtelijke kwaliteit van de betre# ende locatie, dan adviseert de provincie om een verzoek tot onthe$ ng of actualisering van de PSV in te dienen. Dit kan aan de hand van een toelichting die verwijst naar de ambities van de kwaliteitskaart. Het gebiedspro! el kan in dit geval helpen om een vertaling te maken van de ruimtelijke implicaties van het voorgestelde plan naar de provinciale kwaliteitsambities. Gebiedspro! el als referentiedocument bij vooroverleg * Op dit moment werken we met een combinatie van functiekaart en kwaliteitskaart uit de Structuurvisie en de Verordening Ruimte als het formele kader, aangevuld met de gebiedspro!