,l1aar/1000 vijfde jaarga~Jg nummer 1 Di/ informatiebulletin is een periodieke ui/gave van de Historische Vereniging Winsum-Obergum. Voorwoord In dir bullerin worden artikelen en berichten opge­ nomen mer betrekking tot het werkterrein en de acti­ n lelten \'a n de vereniging, de ingestelde werkgroe­ P"" IIIdi,'iduele leden of derden, Een ieder, al dan nIeI hd \'011 de verenig ing, kan ideeën, suggesties en Behalve de klok boven de bibliotheek aan het dorpsplein is Winsum voortvarend het mali?rlaal aanleveren op onderstaand recJactieacJres. nieuwe millennium ingegaan .. alle drempelvrees voorbij, In dit eerste nummer van [)., redactie oal beoordelen of het aangeboden mate­ ons historisch tijdschrift in het prille jaar 2000 kijken we nog even naar de toekomst naaI \00 1' plaatsing in aanmerking komt. in een artikel over jeugdsoos De Pluu. Dan richten we ons weer op het verleden. Zo'n 1000 jaar terug in de tijd was onze aandacht tijdens de ledenvergadering Drt " " llerin ::al drie keer per jaar verschijnen en van 25 januari jL, waarin drs. Noomen sprak over Werdense kloostergoederen .. ... nnir {!rmis aan de leden van de vereniging Jacques Tersteeg doet verslag. Anton Rinzema bespreekt 'Focke en het geheim van .. ~r'ln?k l. 1001' niet-leden is het bulletin, tegen Magnus', een historische jeugdroman van Martine Letterie over een twaalfjarige "'ruling , '(lil f 10,- p er exemplaar, verkrijgbaar bij: novice in het klooster van Aduard aan het einde van de veertiende eeuw. P " oord K/oosterstraat 8 9951 CE Winsum Dichterbij in de tijd ligt een artikelenserie van W.I. de Boer over de kerkelijke regis­ ters van Bellingeweer en Ranum in het tijdvak 1668-1811 , waarvan in dit nummer het R~dacti e: 11... E Bakker A.J.M. v.d, Drift eerste deel over Rickart Aris en Brechtie Drewes, In de serie over de Minuutplans van - P ' oord J. Stevens 1828 treft u gegevens over de bebouwde kom van Ranum. Piet Noord zet de klok Redactieadres: Hoofdstraat W. 19 en kleine 100 jaar terug in een verslag van het eeuwfeest van de Winsumer -~ 99' 1 AA llinsulll. telefoon: 0595 - 44 16 7l harddraverij op 25 en 26 juni 1904. Verder vertelt RoelfHartlief over de Baisten­ maarkt en veehandel . Tot slot van dit ritj e door de tijd noemen we u nog het recept Joor..iner van Grunninger Kniepertjes. Dan is wat ons betreft de koek weer even op. Veel lees­ Dr< J Tersteeg plezier én .. vast voor in de agenda: 15 april, excursie kerken Winsum en Obergum; 1l ,'sterstraar 31. 9951 EM Winsum, 12 mei, opening expositie vondsten werkgroep archeologie; 23 mei, lezing over ",1<,/0011 : 0595 - 44 24 56 streektaal door S. Reker, Tot dan! Secretaris Jhr: k C. de Ranitz De redactie Bellinge" 'eer 10,9951 AM Winsum. te/~loa n: 0595 - 44 1921, c Pt!.nning meester U- LemSfr o- Wieringa lï ..n la,,·eg 13.9951 ER Wins um, ','ietoon : 0595 - 44 31 03 Alg~m eetl A djunct Inhoud J Jenhlû=ell SdJepperijlaan 56, 9951 BL Winsum, - :c-;~ oon: 0595 - 44 15 74, Uit de kerkelijke registers van Bellingeweer 2 u dLn E C Bakker- lVoortman In gesprek met RoelfHartlief 5 Hootdstraat W. 19, 9951 AA Winsum :ddoon: 0595 - 4416 71 Focke en het geheim van Magnus 6 B Raangs H é1IStraat 4, 9951 AE Winsum Nieuw verschenen boeken 9 ~, efoo ;J' 0595 - 44 19 14 .-IJ Rjnzema Harddraverij met paarden in Winsum 10 Hoofdstra'at W ·48, 9951 AC Winsum KJ_ Wol/ers 13 BroeIr:finne 19, 9223 RL De Wilgen Jeugdsoos De Pluu over de drempel van 2000 lekloon: 051 J - 51 7529 Minuutplans van de gemeente Winsum ,van 1828 17 'os/en lidmaa/schap: f 25,- per jaar Bankn>lat;e : ABN-AMRO Winsum; Verslag ledenvergadering 25 januari 2000 24 Reiemngnr 61 2336174 Pas/bankrekening nr ABN-AMRO 803935 I ISSY 1386-1530 Vo rmgeving: Jaap Stevens Drûk: Scha/lila druk Bedum 1 Uit de kerkelijke registers van Bellingeweer (1668-1811) en van Ranum (1683-1811) deell De kerkelijke gemeente te Bellingeweer vond een aanvang in 1641, blijkens de inleiding die 3. Dominicus Hero Ubbenius. -1662. 4. Dominicus Peetius Wolphius Ducher. -1668. ds. Wilbrandus van Elselo op 14 juli 1718 schreefbij 5. Dominicus Johannes Beeker. -1675. 6. Dominicus Georgius de Jager. -1683 . het Bellingeweerster Kerkelijke Protokol: 7. Wilbrandus van Elselo. -1698. ' 'Nadat de Kerck alhier tot Bellingweer in den jare 1641 weeder Vanaf 1683 strekte de herderlijke zorg van de . predikant van begonnen was herbout te worden door de Hoog Welgebooren Bellingeweer zich ook uit over de gemeente van Ranum, waarna Heer Onno Tamminga der Older, Heer tot Bellingweer als Uni­ ook het register betrekking heeft op beide gemeenten. Het cus Collator, als er een steenbult van de oude Kapel hadde gemiddelde aantal lidmaten was te Bellingeweer 45 en te geleegen seedert de troubelen en oorloogen met de stadthoude­ Ranum 20. ren van de Koningen van Spangien, die een eijnde namen in deese Provincie van Stadt en Lande in den jaere 1694 *), als Door bewerking en rubricering van de veelsoortige gegevens wanneer de Stadt Groningen en de geheele Provincie in de (zowel vermelding van doop, huwelijk en overlijden, als regel­ navolgende predikanten malkanderen gevolgt in den Heijligen matig terugkerende overzichten van lidmaten), heb ik getracht dienst des Evangeliums en der Gereformeerde Leere ( .. ). antwoorden te vinden op vragen als: • Welke tijdsruimte lag er tussen de huwelijksdatum en de -. De eerste is beroepen anno ' 1646 als geboorte van het eerste kind? -. 1. Dominicus Henricus Elbergius. • In welk percentage was deze duidelijk minder dan negen 2. Dominicus Elias Helenius. -1648. maanden? -_.. _-_ . ...... - D e Tallllllil/gahorg ol i Hl/is 101 Belll11f!.l'"e<r 2 Hierbij dient te worden aangetekend, dat gegevens betreffende doodgeboorte of overlijden van het kind voordat het kon wor­ den gedoopt, niet beschikbaar zijn, Het kortste interval werd gevonden bij Rickert Aris en Brechie Drewes. Zij trouwden op 17 juli 1692 en op 4 september 1692 werd hun dochter Martie gedoopt in de kerk te Ranum. Ds. De Jager tekent hierbij dan ook aan: 'hebbende gelijk sulcks de uit­ wijst al voor haar huwelijk vleeslijke gemeenschap gehouden'. Rickert, geboren in 1666, was in meer opzichten een heftig mens. Pas in 1700 deed hij samen met Brechtie belijdenis van zijn geloof na . lang aandringen van ds. Van Elselo. In oktober 1702 reeds werd hij van het avondmaal geweerd, 'doordien er questie was gereesen tusken Sijabe, Rickart en Heere Jans, welke voor die tijt niet was bij te leggen, als sijnde de wonden van scheltwoorden etc. noch te fars' . In de jaren 1708, '09, '12, '13, en '16 wordt zeven maal 'wreweligheit', 'questie met de nabuiren', 'hoofdigheid' of 'vijantschap' aangevoerd als reden voor het 'absenteren' bij het avondmaal en de overige kerkdien­ -... sten door Rickert en Brechtie. ~ ..::: Echter op 19 mei 1720 wordt hun zoontje gedoopt. Ds. Van :.:... Elselo commentarieert: '- 'Den 19 Maij is van mij door het water des H. Doops besprenght het soontie van Rickart Aris en Brechtie, dat nu bena ::: .een jaar out was, en geweijgert hadde te dopen, omdat desselfs ouders in geen 12 jaren an het Nachtmael des Heeren hadden Het terrein van de Tammingaborg, zoals het werd ingetekend in het geweest, en desselfs moeder in al die tijt selfs ook tot Ranum, bestemmingsplan Winsum-zuid-oost. J. Borgstee; 2. Kerkhof"van Bellin­ als ik daer quam prediken, niet in de kercke en de vader ook in ::: geweer; 3. Weg Bellingeweer-Winsum; 4. Provinciale weg; 5. Garl1Wer­ geen jaren bij mij ter kercke was geweest, en mij ook in het bes­ derweg 6. Spoorlijn. onder hadden beledight, en daerbij ginck het gerucht dat sij bij de Papisten nu en dan ter kercke gingen, soodat ik door het • Wat was het interval tussen de geboorten van twee kinderen in één gezin? • Wat was het percentage tweelingen in de onderzochte perio- de? • Hoe hoog was de kindersterfte? • Wat was de gemiddelde leeftijd bij het eerste huwelijk? • Wat was de gemiddelde huwelijksduur? • Hoe hoog was het percentage niet-eerste h\lweiijken? • Hoe groot was het interval tussen het einde van het eerste huwelijk en de tweede huwelijkssluiting? • K wam echtscheiding voor? Bij het doorlezen van de registers leken tal van gebeurtenissen mij de moeite waard om door te geven, niet in het minst om het lOch wat saaie getallenmateriaal te verluchtigen. In deze aflevering wil ik de eerste twee vragen behandelen. Ze\'entig maal kon het tijdsverloop tussen de huwelijksdatum en de geboo rte van het eerste kind worden berekend. I J x meer dan 5 jaar (16.2%) ~ x 4 5 jaar ( 2.9%) -+ x 3 4 jaar ( 5.7%) 6 x 2/ 3 jaar ( 8.6%) 25 x 1/ 2 jaar (35 .7%) 10 x 9/12 mnd (14.3%) Grafsteen van Riekert Aris op het kerkhof te Ranum. De onderste tekst 3 x minder dan 9 mnd (18.6%) luidt: Anno J 744, den 4 Marti, is Rieker! A ris in het 71)Stejaar in Den Heere gerust. Foto: P Noord (26-10-1999) 3 weijgeren van sijn kindt te dopen, het daertoe brachte, gelijk gaen, dat hij sonder een sruckjen broodt en een teugjen wijn mijn ogemerck was, dat hij tot mij quam na soo veel jaren prui­ wel konde zali g worden, en sijn andere vi nnige reeden tot mij lens, en het met mij wilde inschicken, dat dan op deese conditie meer, deeden mij besluiten sijn huijs niet meer aen te doen. en voorwaarden an wilde gaen, dat hij en sijn vrouw soude belo­ Alsoo ook sijn dochter Grietien verklaerde. dat sij niet te ven: dat hij van de Gereformeerde Religie was, als ook zijn Nachtmael soude gaen, soo lang hair Haijt en Mem daer niet vrouw, en daarbij blijven tot het einde van haer leeven, 2 dat sij angingen.