Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Janowie Lubelskim Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej w Janowie Lubelskim Opracował Zamość 2014 Zenon Łukasz Baranowski Drogi Czytelniku Janowskie Stowarzyszenie Regionalne 23-300 Janów Lubelski, ul. Kopernika 49, e-mail: [email protected] www.janowskiesr.cba.pl Na okładce „Zjawienie Matki Bożej”, obraz Ignacego Kozłowskiego z 1824 roku, przemalowany w 1868 roku. Fot. Marek Jawor krainie Lasów Janowskich jest szczególne miejsce uświecone zjawieniem się Matki Bożej Na 1 stronie dokument króla Jana III Sobieskiego z 1676 roku potwierdzający fundację oraz modlitwą, licznymi cudami i łaskami. To Sanktuarium Matki Bożej Łaskawej Różańcowej. ordynata Jana „Sobiepana” Zamoyskiego dla janowskich dominikanów. Zbiory AGAD w Warszawie Bogactwo tego miejsca skłania wielu ludzi do przybycia. To tu od prawie 370 lat pielgrzymi Na 2 stronie Sanktuarium Maryjne w Janowie Lubelskim. Fot. Marek Jawor doznają pocieszenia i uzdrowienia. Na 4 stronie fragment dekoracji nawy głównej Sanktuarium. Fot. Marek Jawor Liczne cuda są łaskawą interwencją Boga dla dobra człowieka. Chociaż działanie Boga jest najczęściej doczesne, lecz trze- Tekst i opracowanie: ba rozumieć cud jako działanie Boga dla zbawienia człowieka. Kluczowym miejscem jest obraz Madonny, koronowany Zenon Łukasz Baranowski W koronami papieskimi i tym samym zyskał przywilej watykańskiej koronacji. Miało to miejsce przy licznym udziale pielgrzy- Redakcja: mów w dniu 8 września 1985 r. za przyzwoleniem papieża Jana Pawła II, dziś już świętego. Marek Jawor Korekta: Okazała świątynia w stylu barokowym wraz z przyległym do niej klasztorem podominikańskim zachwyca wielu turystów. 5 Katarzyna Adamczyk Przybywając do tego miejsca pielgrzymi mają ułatwiony kontakt z sacrum. Fotografie: Marek Jawor, Zenon Łukasz Baranowski, Antoni Florczak, Niniejsza publikacja jest zachętą by odwiedzić Sanktuarium Maryjne w Janowie Lubelskim. Znajdzie w niej Czytelnik opis Marek Woszczyński, Paweł Mak, Krzysztof Kwaskowski, Radosław Czuba, Henryk Szkutnik cudów i doznanych łask spisanych w “Księdze cudów i łask”. Zapozna się rozwojem kultu Matki Bożej Łaskawej Różańco- wej w Sanktuarium oraz z innymi źródłami historycznymi na ten temat. W książce wykorzystano zbiory: Muzeum Sanktuaryjnego w Janowie Lubelskim, Należy pogratulować p. Zenonowi Łukaszowi Baranowskiemu za pomysł i przygotowanie do druku “Księgi Cudów i łask” Muzeum Zamojskiego w Zamościu, Klasztoru Dominikanów w Lublinie, (rękopis znajduje się w archiwum parafii Św. Jana Chrzciciela w Janowie Lubelskim). Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Muzeum Regionalnego w Janowie Lubelskim Treść niniejszej publikacji odpowiada zapotrzebowaniu w dzisiejszym świecie na zauważenie działania Boga. i Józefa Łukasiewicza Wydawca: Ufam, że zebrany bogaty materiał tej publikacji pobudzi Czytelnika do osobistej refleksji nad swoim życiem i odwiedzenia ATUT Biuro Promocji, Zamość, ul. Moranda 6, tego Sanktuarium. tel./fax. 84 639 17 99, tel. 601 345 094 www.proatut.pl Wydano na zlecenie: Ks. dr Jacek Bolesław Staszak Janowskiego Stowarzyszenia Regionalnego kustosz Sanktuarium Maryjnego w Janowie Lubelskim ISBN 978-83-89797-56-8 Wstęp icznie odwiedzane miejsca święte istniejące w wielu miejscach Rzeczypospolitej staropolskiej gromadziły prze- Wynikają one z przyjętego na wstępie założenia o pewnym uproszczeniu tej edycji z racji przeznaczenia jej dla szerokiego kazywane przez wiernych świadectwa cudów i łask doznanych za pośrednictwem ich patronów. Podobnie kręgu odbiorców. było w Janowie Lubelskim, gdzie po objawieniach Matki Boskiej w 1645 roku powstało miejsce kultu oddane Dlatego dokonano przeredagowania treści rękopisu dzieląc go na cztery części tematyczne (cuda, pieśni, wiersze, w opiekę dominikanom. Gromadzili oni skrzętnie zapiski łask doznawanych za pośrednictwem Matki Boskiej, dodatki). Za „Wiekiem łaski” przytoczono kilka cudów, których brakuje w pozostałych wersjach, jak również krótkich wier- 1 czego owocem jest „Liber Miraculorum” („Księga cudów”) spisywana od 1670 roku. szy. W tekście przywołano również istotne różnice istniejące między „Księgą cudów” a pozostałymi redakcjami. Z okazji 100-lecia sprowadzenia zakonu dominikanów do Janowa zamierzano wydać zebrane cuda i łaski w książce zatytu- Edytowany rękopis jest przykładem dawnego brzemienia języka polskiego, mimo że zawiera wiele uwspółcześnień łowanej „Wiek łaski”2, do czego jednak nie doszło. Na początku XIX w. zaprzestano w ogóle zapisywania łask. wprowadzonych przez redaktora w XIX w., dlatego znaczenie starych słów wyjaśniono w przypisach opierając się przede 7 L 3 wszystkim na „Słowniku staropolskim” . W 1845 roku sporządzono w oparciu o „Liber Miraculorum” trzecią redakcję cudów i łask na wysławienie i chwałę tejże Matki Przenajświętszej dla podania do wiadomości dotąd niewiadomym, być może w celach wydawniczych. Do pomysłu Z racji, że „Księga cudów” jest drugim z kolei odpisem, zawiera pewną ilość błędów, do których doszło podczas kopiowań. publikacji „Księgi cudów” powrócono w ostatnich latach i ostatecznie, dzięki wysiłkowi wielu osób, udało się to zamierzenie Dlatego przy fragmentach nieczytelnych, opuszczeniach czy pewnej archaizacji języka (m.in. tym - tem, swym - swem) zrealizować. odwoływano się do „Liber Miraculorum” jako tekstu wyjściowego do trzeciej redakcji cudów i łask. W przypisach odnoto- 6 Księga cudów wymienia łącznie 186 cudów i łask zawartych w 175 zapiskach. Opis każdego z tych zdarzeń opatruje ona wano tylko ważniejsze poprawki za „Liber Miraculorum”. 7 określeniem „cud”, ale ma to charakter potoczny, ponieważ oczywiście nie każde z nich było takim w sensie teologicznym. Ponadto dokonano tłumaczenia tekstów łacińskich (które przesunięto do przypisów), zostawiając jednak w tekście laty- Cud bowiem w tym znaczeniu jest zjawiskiem nadzwyczajnym, nadprzyrodzonym, naruszającym prawa przyrody. Pewna nizmy, np. częsty zwrot – pod juramentem. Autorką większości tłumaczeń w tej publikacji jest pani Jagoda Chmielew- część z tych zapisków nie miała takiego charakteru i była łaskami doświadczanymi przez wiernych, którzy o nie usilnie ska (teksty przywilejów dominikańskich, wizytacji biskupich, akt oficjalatu, itp.). Występujące w tekście osoby opatrzono prosili. Doświadczali ich w atmosferze religijnej i z dużym przekonaniem o interwencji boskiej bez względu na to, czy krótkimi biogramami, chociaż nie wszystkie udało się zidentyfikować. W edycji zrezygnowano z indeksów osobowych faktycznie miała ona charakter nadprzyrodzony. Niniejsza edycja opiera się na rękopisie, który jest w posiadaniu parafii i miejscowości. rzymskokatolickiej św. Jana Chrzciciela w Janowie Lubelskim. Jest to kolejny odpis (sporządzony w 1964 roku4) księgi cu- W drugiej części książki zamieszczono tekst dotyczący kultu Matki Bożej i historii sanktuarium janowskiego. Warstwę treścio- dów z połowy XIX w. Pomocniczo został wykorzystany wcześniejszy odpis z 1938 roku. 5 wą uzupełnia kilkadziesiąt zdjęć, dawnych i współczesnych. Edycji dokonano, zwłaszcza jeżeli chodzi o uwspółcześnienie pisowni czy wprowadzenia interpunkcji, według zasad okre- Chciałem podziękować wszystkim tym, którzy okazali pomoc przy powstaniu tej książki. Przede wszystkim ks. kanoni- ślonych w „Instrukcji wydawniczej dla źródeł historycznych od XVI w. do poł. XIX w.”6, jednak z istotnymi odstępstwami. kowi dr. Jackowi Staszakowi, proboszczowi janowskiemu i kustoszowi sanktuarium, za udostępnienie księgi cudów i in- nych materiałów, za konsultacje naukowe dr Joannie Nastalskiej-Wiśnickiej (KUL) i ks. dr. Stanisławowi Tylusowi (KUL), jak 1 Liber Miraculorum huius sacri loci janoviensis Sanctae Mariae Gratiarum ords Sancti Dominici praedicatorum Anno Domini 1670 per R.P.F. również Grzegorzowi Krzysztoniowi, prezesowi Janowskiego Stowarzyszenia Regionalnego, Jarosławowi Lalikowi byłemu Ceslaum Sulicki … (dalej LM), Archiwum Prowincji OO. Dominikanów w Krakowie, sygn. Jl 1. prezesowi JSR, Iwonie Sowie-Zezulińskiej, wiceprezesowi JSR, Michałowi Janikowskiemu, Radosławowi Czubie, Józefowi 2 Wiek łaski albo sto lat po zjawieniu i ustawicznym łask cudów czynieniu Matki Łaski Boskiej Najświętszej Panny Maryi w Janowie Gratiarum, Łukasiewiczowi, Jolancie Zezulińskiej i ks. Andrzejowi Juśko. cudami sławnego miejsca … podane RP 1760 (dalej WŁ), Biblioteka Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Lublinie, Zbiory Rękopi- śmienne, rkps 600, s. 7. 3 Książka cudów tego świętego miejsca, Świętej Maryi Łaskawej zakonu świętego Domienika kaznodziejskiego … [1845 r.], rękopis nie zachowany. 4 Księga Cudów, które ukazywały się od 1645 r. w Janowie Lubelskim, gdzie obecnie klasztor stoi [1964 r.] (dalej KC), Archiwum Parafii św. Jana Zenon Łukasz Baranowski Chrzciciela w Janowie Lubelskim (dalej APCh). 5 Książka cudów tego świętego miejsca, Świętej Maryi Łaskawej zakonu świętego Domienika kaznodziejskiego … [1938 r.], Muzeum Regionalne 7 Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk i in., t. 1-11, Kraków 1953-2003. w Janowie Lubelskim. 6 Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI w. do poł. XIX w., oprac. K. Lepszy, Warszawa 1953. Cuda i łaski Księga Cudów, które ukazywały się od 1645 r. w Janowie Lubelskim, gdzie obecnie klasztor stoi siążka Cudów tego świętego miejsca Świętej Maryi Panu Tomaszowi Zamoyskiemu kanclerzowi koronnemu daje Łaskawej zakonu świętego Dominika kaznodziejskie- Pan Bóg tego syna, którego według trybu chrześcijańskiego Kgo Roku Pańskiego 1670 przez szanownego Czesła- z grzechu pierworodnego wodą zbawienną i sakramentalną wa Sulickiego1 świętej teologie doktora, przeora jego zakonu, obmywszy