VETËQEVERISJA LOKALE: Shqyrtime teorike dhe krahasimore VISAR MORINA (Ed.) FLORENT MUÇAJ, ENTELA NIKAJ, JETON SHASIVARI DHE LUZ BALAJ Vetëqeverisja lokale: Shqyrtime teorike dhe krahasimore 2 Vetëqeverisja lokale: Shqyrtime teorike dhe krahasimore VETËQEVERISJA LOKALE: Shqyrtime teorike dhe krahasimore VISAR MORINA (Ed.) FLORENT MUÇAJ, ENTELA NIKAJ, JETON SHASIVARI DHE LUZ BALAJ 3 Vetëqeverisja lokale: Shqyrtime teorike dhe krahasimore Impresum Titulli: Vetëqeverisja lokale: Shqyrtime teorike dhe krahasimore Botues: Fondacioni-Konrad-Adenauer në Republikën e Kosovës Autorë: Visar Morina, Florent Muçaj, Entela Nikaj, Jeton Shasivari, Luz Balaj Koordinimi: Fondacioni Konrad Adenauer Shtypi dhe dizajni: Envinion Tirazhi: 300 ekzemplarë Publikimi mund të shkarkohet falas në: http: //www.kas.de/Kosovo Vërejtje: Qëndrimet e prezantuara në këtë libër janë pikëpamje personale të autorit dhe ato nuk paraqesin patjetër qëndrimet e Fondacionit-Konrad-Adenauer. Ky botim nga Fondacioni Konrad Adenauer është vetëm për informacion. I njëjti nuk mundet të përdoret për qëllime fushate gjatë një fushate zgjedhore. Katalogimi në botim – (CIP) Biblioteka Kombëtare e Kosovës “Pjetër Bogdani” 352 Vetëqeverisja lokale : shqyrtime teorike dhe krahasimore / Visar Morina ... [et al]. – Prishtinë : Fondacioni-Konrad-Adenauer, 2021. – 318 f. ; 21 cm. 1.Morina, Visar ISBN 978-9951-8871-8-2 4 Vetëqeverisja lokale: Shqyrtime teorike dhe krahasimore Përmbajtja Hyrje ................................................................................................................................................................. 8 Vetëqeverisja lokale: Analizë teorike dhe krahasimore ................................................................................ 13 1. Kuptimi dhe përkufizimi i vetëqeverisjes lokale ..................................................................................... 14 2. Rëndësia e vetëqeverisjes lokale .............................................................................................................. 20 2.1 Optimizimi i përfaqësimit politik përmes zgjedhjeve lokale ............................................................................21 2.2 Ofrimi i shërbimeve publike sa më afër qytetarit ...............................................................................................22 2.3 Kontrolli dhe baraspesha........................................................................................................................................23 2.4 Pjesëmarrja, liria dhe të hyrat ekonomike ..........................................................................................................24 3. Zhvillimi i qeverisjes lokale: një historik i shkurtër ............................................................................... 25 4. Qeverisja lokale si kategori e së drejtës kushtetuese ............................................................................. 29 5.Qeverisja lokale në kontekstin e Këshillit të Evropës dhe Bashkimit Evropian ..................................... 37 6. Decentralizimi: kuptimi, rëndësia dhe tipologjia e klasifikimit ........................................................... 42 6.1 Decentralizimi etnik dhe territorial ......................................................................................................................46 6.2 Decentralizimi politik, administrativ dhe fiskal ................................................................................................48 7. Demokracia lokale dhe pjesëmarrja e publikut në vendimmarrje ......................................................... 51 7.1 Referendumi ...........................................................................................................................................................51 7.2 Informimi publik, konsultimi dhe pjesëmarrja e qytetarëve në vendimmarrje .............................................55 Literatura ........................................................................................................................................................................57 Qeverisja Lokale në Republikën e Kosovës .................................................................................................... 59 1. Historiku i zhvillimit të qeverisjes lokale në Kosovë .............................................................................. 60 2. Qeverisja lokale në Kosovë gjatë administrimit ndërkombëtar 1999-2007 ........................................... 63 2.1 Përgjegjësitë e komunës gjatë periudhës së administrimit ndërkombëtar ......................................................65 2.2 Organet komunale gjatë kohës së administrimit ndërkombëtar ......................................................................66 2.3 Administratorët ndërkombëtar komunal dhe roli i PSSP në komuna .............................................................71 2.4 Zgjedhjet komunale gjatë periudhës së administrimit ndërkombëtar .............................................................72 3. Qeverisja lokale në Kosovë prej vitit 2007 dhe pas shpalljes së pavarësisë ............................................ 73 3.1 Decentralizimi dhe krijimi i komunave të reja ...................................................................................................74 3.2 Krijimi i komunave të reja, si veçori kryesore e decentralizimit në Kosovë....................................................76 4. Kushtetuta e Republikës së Kosovës dhe qeverisja lokale ....................................................................... 78 4.1 Burimet e të drejtës së qeverisjes lokale në Republikën e Kosovës ...................................................................80 4.2 Veçoritë themelore të organizimit të qeverisjes lokale ......................................................................................85 5. Organizimi i pushtetit lokal dhe karakteristikat kryesore ..................................................................... 86 5.1 Organet e pushtetit lokal .......................................................................................................................................87 5.2 Kuvendi i komunës .................................................................................................................................................87 5.3 Kryetari, nënkryetarët dhe organet tjera të komunës ........................................................................................94 5.4 Përgjegjësia e Kryetarit të Komunës .....................................................................................................................98 5.5 Organet e tjera komunale dhe bashkëpunimi i komunës me lagjet, vendbanimet dhe fshatrat ..................99 6. Kompetencat komunale ......................................................................................................................... 101 6.1 Kompetencat vetanake .........................................................................................................................................101 6.2 Kompetencat e deleguara .....................................................................................................................................103 6.3 Kompetencat e zgjeruara ......................................................................................................................................103 7. Aktet komunale...................................................................................................................................... 105 8. Financimi i komunave dhe autonomia financiare ............................................................................... 108 9. Bashkëpunimi ndër komunal ................................................................................................................ 112 10. Asociacionet e komunave në Republikën e Kosovës ........................................................................... 116 10.1 Asociacioni i komunave me shumicë serbe .....................................................................................................117 11. Demokracia komunale dhe pjesëmarrja e qytetarëve në vendimmarrje ........................................... 119 11.1 Konsultimi publik dhe transparenca në komuna ...........................................................................................119 5 Vetëqeverisja lokale: Shqyrtime teorike dhe krahasimore 11.2 Mekanizmat e tjerë të pjesëmarrjes së qytetarëve në vendimmarrje............................................................123 12. Raporti në mes pushtetit qëndror dhe lokal ....................................................................................... 126 13. Mbrojtja kushtetuese e autonomisë lokale ........................................................................................ 129 14. Raste të Gjykatës Kushtetuese që ndërlidhen me qeverisjen lokale ................................................... 131 15. Kryeqyteti i Republikës së Kosovës ..................................................................................................... 134 Literatura ......................................................................................................................................................................137 Qeverisja lokale në Republikën e Shqipërisë ............................................................................................... 141 1. Hyrje ....................................................................................................................................................