, b. KROLESTWA POLSKIEGO • 1.' ~ · "' . " . I . ~' \, 'J . \ . opracowa ł , , ~ "~ " ,,~ Pro \ ZYGMUNT LIMANOWSKI Naczelnik Wydziału Statystycznego lnatyt. Ubezpieczeń Wzajemnych Budowli od Ognia. ~ · I - . WARSZAWA Oruk F. Wyszyńskiego i S-ki, Zgoda Ei. 1918. .. Odbitka ze Sprawozdania Rok 1916 i 1917. (Tom li). , , TRES C: a) Część analityczna. Str. ROZDZIAŁ I. Uwagi wstępne i metodologiczne . 3*- 8';' 2 . Ogólny rezultat rej!)stracji szkód . 8*-12';' 3. Zniszczenia według grup terytorjalnych 12*-21* 4. Działy· budowli . 21*-32* 5. Rozkład terytorjalny zniszczeń 32*-44? 6. Zakończenie 45*-46* b) MaterjaJy statystyczne. 1. Zniszczenia wojenne w budowlach według gmin i powiatów z uwzględnieniem stahu budowli w dniu 14/I 1914 r. TABLICA I. Wsie. 3 - 16 IL Dwory 17 - 25 m. l\Iiasta i miasteczka 26 - 32 IV. Sumy powiatowe 33 - 34 2. Spis miejscowości, w których jest 50% tub więcej uszkodzonych budowli. a) Wsie 35 - 43 b) Dwory . 44 - 47 Tablice wykresy w tekście: Str. 'rABLlCA 1. Statystyka zniszczeń dla czterech grup terytorjalnych 12';' 2. Szczegółowe dane o zniszczonej wartości w wi'elkich miastach 13* 3. Ugrupowanie miejscowości według % zniszczonych budowli w trzech grupach terytorj alnych 20* 4. Zniszczenia w różnych działach budowli 22*-23* 5. Statystyka zniszczeń dla trzech działów budowli 25* 6. Zniszczone zaldady przemysłowe według wysokości szkody 28* " 7. Spis zniszczonych kościołów 31* 8. Statystyka zniszczeń dla trzech stref zniszczenia 35* 9. Ugrupowanie miejscowośc_i w trzech strefach zniszczenia według °Io zniszczonych budowli. 36* FIGURA 1. Procentowy podział wartości budowli według rodzaju miejscowości, oraz proc.ent zniszczenia w każdej grupie 14* 2. Procentowy podział wartości budowli według działów budowli oraz procent zniszczenia w każdym dziale 14* 3. Ugrupowanie miejscowości według °Io zniszczonych budowli 20* 4. Procentowy podział wartości poszczególnych działów budowli według rodzaju 0 miejscowości, oraz /0 zniszczenia w każdej grupie: a) Kościoły, b) Zakłady przemysłowe, cJ Inne budowle . 26* ZAŁĄCZNIK: Mapa zniszczeń wojennych w budowlach b. Królestwa Polskiego .. BŁĘDY DOSTRZEZONE: w tekście. Str. 9* wiersz 2 od dołu jest: 118,272 rb„ powinno być: 118.272.000 rb. „ 17* 18 od góry Myszyniec, „ ., Goworowo Probostwo. " " „ 21 „ Opoczyński, „ Opatowski. " " " " „ ., 22 „ ., Opoczyński, „ Opatowski. " „ „ 23 „ Opoczyński, Opatows~i. " " " " " 10 od dołu Lubelski, „ Lubartowski " " " " " „ „ 11 „ ., Konstantynów, Konstantynówek. " " „ „ „ 12 Jaszczów, Łaszczów. " " " " • w tablicach. Str. 12* wiersz 13 od dołu jest: b. gub. Siedlecka, powinno być: b. gub. Siedlecka bez powiatów Bialskiego, Konstantynowskiego, Radzyńskiego i Włodawskiego. 26* rubr. 12, drugi wiersz od góry jest: 449.543.210, powinno być: 336.259.560. " 1. Uwagi wstępne i metodologiczne. Pomimo znanego ubóstwa statystycznego we wszystkich dziedzinach naszego Znaczenie reje­ stracji szkód wo­ życia publicznego, posiadamy co do budowli wyjątkowo ścisłe dane, dzięki istnien~u jennych w budo- w kraju naszym od pr:ueszło stu lat Instytucji Wzajemnych Ubezpieczeń. Na podsta­ w lach. wie tych danych oraz danyqh z Wydziału Ub. Magistratu rn. ·warszawy wartość wszyst- kich budowli Królestwa Polskiego (bez gmachów rządowych) wynosiła z początkiem 1914 roku 1.479.083.220 rb. Normy jednak, brane za podstawę oszacowania, były prze­ ciętnie o 450/o niższe od wartości rzeczywistych, po uwzględnieniu zaś ~go otrzy­ mamy jako wartość właściwą tych budowli okrągłą sumę 2 miljardów 145 miljonów rb., co stanowi w przybliżeniu jedną piątą wartości całego majątku narodowego Kró• lestwa. W obliczeniach więc strat, jakie poniósł kraj nasz w okresie wojennym, jedną z poważnych pozycyj stano-wią niewątpliwie zniszczone budowle. Jest rzeczą konieczną ściśle odróżniać i oddzielać przy opracowywaniu szkód wojennych straty bezpośrednie od pośrednich. Pod stratą bezpośrednią rozumiemy • stratę, która powstała naskutek jakby mechanicznego działania, a więc dla budowli będzie to wartość tych części, które uległy zniszczeniu. Straty takie dają się względ­ nie ściśle i łatwo wyliczyć, metoda postępowania jest w tym wypadku zupełnie ana­ logiczna do tej, jaką ubezpieczenia od ognia stosują przy likwidacji szkód pogo­ rzelowych. Strata bezpośrednia nawet w czasach normalnych, kiedy istnieją warnnki do natychmiastowej odbudowy, nie wyczerpuje ogólnej szkody, jaką właściciel z tytułu zniszczonej budowli ponosi. Dochodzą zawsze mniej lub bardziej wysokie straty po­ średnie, związane z chwilową niemożnością użytkowania budynku. Te ostatnie rosną oczywiście niepomiernie, gdy odbudowa, jak to ma miejsce w wa1:unkach wojennych, zostaje albo zupełnie uniemożliwiona iub też połączona jest z trndnościami, a więc pośrednio kosztami, które nie stoją w żadnym związku do suchej, formalnej taksaQji szkody. Takie straty pośrednie są z reguły trudniejsze do uchwycenia, znajomość ' szkód bezpośrednich może jednak przy ich wyliczaniu oddawać wielkie usługi. Znajomość strat bezpośrednich w budowlach stanowi w dalszym ciągu cenny materjał 01jentacyjny przy wy,liczaniu szkód w niektórych innych częściach majątku narodowego, gdzie zwyczajna rejestracja napotkać by musiała na poważne przeszkody. Odnosi się to np. do pewnej części ruchomości, które naskutek swej wielkiej ruchli­ wości są mało uchwytne, jak rnchomości domowe, a więc meble, sprzęty gospodarcze, ubranie, bielizna i t. d. Przybliżona ocena ich wartości, lub szkód poczynio­ nych, najlepiej daje się wyliczyć w związku z wartością czy szkodą, poniesioną w nie­ ruchomościach, w których się tamte mieszczą, istnieje bowiem niewątpliwie między niemi pewien· łatwo dający się ustalić stąsunek. -i Wniosek stąd ogólny, że dla wszelkich obliczeń strat w majątku krajowym­ strat, jakie poniósł przemysł, rolnictwo nasze, nasze wsie, miasteczka i miasta,-znisz~ czeń, dokonanych przez ślepy żywioł wojny w_życiu i funkcjonowaniu naszego organizmu gospodarczego, jeżeli nie podstawowym to w znacznej mierze pomocnym materjałem i punktem wyjścia może być oparcie się o dane, tyczące się nieruchomości, jako wskaźniki rozmiarów, kierunku i charakteru żywiołowej klęski wojennej i jej roli w zniszczeniach kraju. Siraty te mogą wreszcie tworzyć pierwszorzędny materjał porównawczo-statystyczny dla wszelkich dalszych oblicz;eń, rachunków i porównania z innemi kraj ami. Rejestracja strat Podstawowym mate1jałem przy ustalaniu strat bezpośrednich w budowlach są przez lnatyt. Wz. wykazy szacunkowe dla budynków Królestwa, które sporządza w związku z istnie­ Ubezpieczeń. jącym przymusem ubezpieczeniowym Instytucja Wz. Ub., szacując urzędowo każdą budowlę. Dla tego celu istnieje wyszkolony personel techniczny, który poza czyn­ nościami szacunkowemi zajmuje się również likwidacją pogorzeli. Mamy tu więc do czynienia z personelem, posiadającym nabytą rutynę ·w szacowaniu szkód, powstałych przez ogień, przedstawiającym więc najbardziej odpowiedni dobór przy rejestracji bezpośrednich szkód wojennych. Odbija się to korzystnie na zebranym mate1jale, gdyż dane opierają się na jednolitych nonnach szacunkowych, mate1jał przedstawia więc znakomitą jednorodność, której br~k stanowi. wadę prawie wszystkich innych rejestracyj, nie mogących się mimo najlepszej woli pozbyć wpływu czynnika snbjek­ tywnego. Fakt zaś, że normy szacunkowe, jak to ma istotnie miejsce z normami Insty­ tucji Wz. Ub., nie odpowiadają rzeczywistym wartościom, w niczem dodatniej strony tej rejestracji nie narusza, gdyż znając stosunek wartości tych norm do norm, opar­ tych na cenach rzeczywistych, z łatwością odpowiednie korektury przeprowadzić można. Wskutek jednorodności danych zyskuje zaś nietylko zestawienie na objek­ tywnej wartości, lecz istnieje również możliwość wyprowadzenia liczb stosunkowych, obrazujących najwierniej zakres i siłę zniszczenia. Koniecznym wydaje się, dla lepszego zrozumienia metody i wykonania reje­ stracji szkód, rzut oka na warnnki pracy Instytucji Wz. Ub. Wojna podważyła w sposób poważny działalność Instytucji Wz. Ub. Cały szereg biur powiato­ wych uległ kompletnemu zniszczeniu razem z aktami i dokumentami, a znajdujące się wśród nich wykazy szacunkowe bynajmniej zaoszczędzone nie były. Z punktu widzenia zaś rejestracji szkód wojennych były to najważniejsze powiaty, gdyż naj­ bardziej zniszczone. Po wznowieniu swej działalności już pod polskim zarządem, przystąpiono do uporządkowania tych biur, w związku z czem musiano szacować po­ nownie budowle w tych wszystkich okolicach, w których wykazy uległy zniszczeniu. Prace te do chwili obecnej jeszcze nie są zakończone. _. Ten stan rzeczy był poważną, Jeżeli nie przeszkodą to trudnością w podjęciu prac koło rejestracji zniszczeń. Do pewnego stopnia zadanie ułatwiały prawie całko­ wicie zachowane materjały statystyczne Głównego Zarządu. i(' zawierają onfl wprawdzie danych co do poszczf'gólnych budowli, dają jednak dostatecznie zróżniczko­ waną podstawę, o którą się może oprzeć kontrola ·i wyliczenie brakujących sum szacunkowych. Przy personelu więc odpowiednio wyszkolonym i dostatecznie obznaj­ mionym z warunkami i stosunkami miejscowerni, można było zapomocą czy to oso­ bistych badań, czy też wiadomości, zbieranych na miejscu„ trudności powstałe do pew­ nego stopni.a ominąć i poważniejsze luki uzupełnić. Instytucja Wz. Ub. obowiązana jest przeprowadzać likwidację wszystkich szkód ogniowych; ograniczenie istnieje tylko co do wypłaty odszkodowania, do któ- rego ona jest prawnie zmuszona jedynie' w razie poża:ców losowych. W zasadzie więc wszystkie zniszczenia wojenne powinny były być formalnie zlikwidowane przez Insty­ tucję, chociaż