WaX-'^ <S3l SCRIPTORUM CLASSICORUM BIBLIOTHECA OXONIENSIS OXONII E TYPOGRAPHEO CLARENDONIANO LONDINI ET NOVI EBORACI APUD HUMPHREDUM MILFORD M. TVLLI CICERONIS EPISTVLAE VOL. II EPISTVLAE AD ATTICVM RECOGNOVIT BREVIQVE ADXOTATIONE CRITICA INSTRVXIT L\'DOVICYS CLAVDE PVRSER COLI.EGII SANCTAE ET INDIVIDVAE TRINITATIS IVXTA D\'BLIM SOCIVS PARS POSTERIOR LIBRI IX-XVI OXONII E TVPOGRAPHEO CLARENDONIANO OXOMl Excitdebat Homtiits Hait Tyto^raphns acadewicns SIGLA C = margo editionis Cratandrinae (Basileae 152S) Crat. = lectiones in textii editionis Cratandrinae Z = codex Tornesianus iam deperditus (vid. Praef.) Z', Z'', Z^ = codex Tornesianus secundum Lambini et Bosi et Turnebi testimonia Lniiib. = lectiones in textu editionis Lambinianae vel Lambini coniecturae L {iitarg.) = lectiones Lambini in marg. editionis posterioris -c\ c. = lectiones veteris codicis (fortasse Z) in margine ed. Lambinianae posterioris W = fragmenta codicis Wurceburgensis, saecl. ut vid. xi exeuntis vel xii ineuntis J/ = codex Mtdiceus 49. 18, anni 1389 s = codex Vrbinas in bibl. Vaticana 322, saecl. xv A = consensus codicum M et s E = excerpta Ambrosiana E 14, saecl. ut vid. xiv A^ = codex Laurentianus ex abbatia Florentina n. 14, saecl. xiv exeuntis vel .\v ineuntis N = codex Landianus in bibl. Placentina 8, eiusdem aetatis n = codex Parisinus in bibl. nationali (Xouv. Fonds 16 248), fere eiusdem aetatis O = codex Taurinensis i. 5. 34 in bibl. Vniversitatis, saecl. XV P = codex Farisinus in bibl. nationali 8336, saecl. xv ineuntis A' = ccdex Parisinus in bibl. nationali 8538, anni 1419 2 = consensus codicum ENHOP aut EOR aut ORP SIGLA Ra7'. = codex Ravennas in bibl. Classensi, saecl. xiii secundum Momnisenum A/i/. et T^ = codex Antonianus et codex Faerni quibus Malaspina usus est / = editio lensoniana princeps (Venetiis 1470) • Rom. = editio Romana princeps (Romae 1470) Vict. = editio Petri Yictori (Venetiis 1534-1537) Man. = editio Pauli Manuti (Venetiis 1563) codd. = consensus codicum vcl omnium vel plurimorum veit. = editores veteres vtilg. = scriptura in editionibus vulgata LIBER NONVS AD ATTICVM I Sc7'. in Formiano prid. Non. Mart. a. 70; (^9). CICERO ATTICO SAL. Etsi cum tu has litteras legeres, putabam fore ut scirem i iam quid Brundisi actum esset (nam Canusio viiii Kal. 5 profectus erat Gnaeus ; haec autem scribebam pridie Nonas xiiii die post quam ille Canusio moverat), tamen angebar singularum horarum exspectatione mirabarque nihil adlatum esse ne rumoris quidem ; nam erat mirum silentium. Sed haec fortasse Kevoo-TrovSa sunt, quae tamen iam sciantur 10 necesseest ; illud molestum me adhuc investigare non posse 2 ubi P. Lentulus noster sit, ubi Domitius. Quaero autem, quo facihus scire possim quid acturi sint, iturine ad Pom- peium et, si sunt, qua quandove ituri sint. Vrbem quidem iam refertam esse optimatium audio, - 15 Sosium et Lupum quos Gnaeus noster ante putabat Brun- disium venturos esse quam se ius dicere. Hinc vero vulgo vadunt ; etiam M'. Lepidus quocum diem conterere solebam cras cogitabat. Nos autem in Formiano morabamur, quo 3 citius audiremus ; deinde Arpinum volebamus ; inde iter 20 qua maxime dvaTrdvTr]Tov esset ad mare superum remotis sive omnino missis Hctoribus. Audio enim bonis viris qui et nunc et saepe antea magno praesidio rei publicae fuerunt hanc cunctationem nostram non probari multaque /n me et severe in conviviis tempestivis quidem disputari. 6 ille] is se Reid 23 in me Afdtis : mihi M Sclimidt: inique de me coni. Miiller CIC. AD ATT. 19 IX. i M. TVLLI CICERONIS Cedamus igitur et, ut boni cives simus, bellum Italiae terra marique inferamus et odia improborum rursus in nos quae iam exstincta erant incendamus et Luccei consilia ac 4 Theophani persequamur. Nam Scipio vel in Syriam profi- ciscitur sorte vel cum genero honeste vel Caesarem fugit 5 iratum. Marcelli quidem, nisi gladium Caesaris timuissent, manerent. Appius est eodem in timore et inimicitiarum recentium etiam. Praeter hunc et C. Cassium reUqui legati, Faustus pro quaestore ; ego unus cui utrumvis licet. Frater aCcedit quem socium huius fortunae esse non erat aequum. lo Cui magis etiam Caesar irascetur, sed impetrare non possum ut maneat. Dabimus hoc Pompeio quoi debemus. Nam me quidem alius nemo movet, non sermo bonorum qui nuUi sunt, non causa quae acta timide est, agetur improbe. Vni, uni hoc damus ne id quidem roganti necsuam causam, 15 ut ait, agenti sed publicam. Tu quid cogites de transeundo in Epirum scire sane velim. II Sa: iit Fontiiano Non. Ma>i. a. "joj (^9). CICERO ATTICO SAL. Etsi Nonis Martiis die tuo, ut opinor, exspectabam epi- 20 stulam a te longiorem, tamen ad eam ipsam brevem quam iiii Nonas vtto Trjv Xrjif/iv dedisti rescribendum putavi. Gau- dere ais te mansisse me et scribis in sententia te manere. Mihi autem superioribus litteris videbare non dubitare quin cederem ita si et Gnaeus bene comitatus conscendisset et 25 consules transissent. Vtrum hoc tu parum commeministi, an ego non satis intellexi, an mutasti sententiam ? Sed aut deldiini) 8 7 est Madvig: et codd. in Boot : modo {sed M : licer*et 71/. 10 etiam Madvig : et tamen codd. 9 licet Kayscr accedit Cvnlg.: accederet M: accedet Man.: accesserit M niatg. II irascetur M'^ : irasceretur M^ 12 quoi Schniidt : quo M^ : quod M''' 22 XT)\piv'] SiaKftipiv Giiilitt ; niedici eiiiitt irvptToy dicunt Sia\f'nr€iv ; AIAAH^K inde M., srd a/iter 10. 8 EPP. AI) ATTICVM IX. ii ex epistula quam exspecto perspiciam quid sentias aut alias abs te litteras eliciam. Brundisio nihildum crat adlatum. II a Scr. iii Foruiiaiio viii Id. Mart. a. 70/ ( 4g). CICERO ATTICO SAL. 5 O rem difificilem planeque perditam ! quam nihil praeter- i tibi ipsi mittis in consilio dando ; quam nihil tamen quod placeat expHcas ! Non esse me una cum Pompeio gaudes ac proponis quam sit turpe me adesse cum quid de illo detrahatur ; nefas esse approbare. Certe ; contra igitur ? 10 ' ! 'Di' inquis averruncent ' Quid ergo fiet si in altero ' scelus est, in altero supplicium ? Impetrabis ' inquis ' a Caesare ut tibi abesse liceat et esse otioso.' Supplicandum igitur ? Miserum. Quid si non impetraro ? ' Et de tri- ' umpho erit ' inquis integrum.' Quid si hoc ipso premar ? ijAccipiam? Quid foedius? Negem? Repudiari se totum, magis etiam quam olim in xxviratu, putabit. Ac solet, cum se purgat, in me conferre omnem illorum temporum culpam. Ita me sibi fuisse inimicum ut ne honorem quidem a se accipere vellem. Quanto nunc hoc idem accipiet aspe- 20 rius ! Tanto scilicet quanto et honos hic illo est amplior et ipse robustior. Nam quod negas te dubitare quin magna 2 in offensa sim apud Pompeium hoc tempore, non video causam cur ita sit hoc quidem tempore. Qui enim amisso Corfinio denique certiorem me sui consili fecit, is queretur 25 Brundisium me non venisse cum inter me et Brundisium Caesar esset ? Deinde etiam scit airapprja-iaarov esse in ea causa querelam suam. Me putat de municipiorum imbe- cillitate, de dilectibus, de pace, de urbe, de pecunia, de Piceno occupando plus vidisse quam se. Sin cum potuero 30 non venero, tum erit inimicus, quod ego non eo vereor ne mihi noceat (quid enim faciet ? 20 honos Wesfiiberg, cf. Nene '^ Fortiieiikhie' i. 169: honor codd. 30 tum M : iiire coiii. Boot : tiiin merito Kocli 19* IX. iia M. TVLLl CICERONIS Tis 8' ccTTi SovXos Tov Oav€7v a</>povTis wv;), sed quia ingrati animi crimen horreo. Confido igitur adventum nostrum illi, quoquo tempore fuerit, ut scribis, ao-/x€j'io-Tov fore. Nam quod ais, si hic temperatius egerit, consideratius consilium te daturum, qui hic potest se gerere 5 non perdite ? Vetant vita, mores, ante facta, ratio suscepti negoti, socii, vires bonorum aut etiam constantia. 3 Vixdum epistulam tuam legeram cum ad me currens ad illum Postumus Curtius venit nihil nisi classis loquens et exercitus. Eripiebat Hispanias, tenebat Asiam, Siciham, 10 Africam, Sardiniam, confestim in Graeciam persequebatur. Eundum igitur est, nec tam ut behi quam ut fugae socii simus. Nec enim ferre potero sermones istorum qui- cumque sunt ; non sunt enim certe, ut appellantur, boni. " Sed tamen id ipsum scire cupio quid loquantur idque ut 15 exquiras meque certiorem facias te vehementer rogo. Nos adhuc quid Brundisi actum esset plane nesciebamus. Cum sciemus, tum ex re et ex tempore consihum capiemus sed utemur tuo. III Sci: in Forniiano vii Id. Marf. a. 70/ (^9). 20 CICERO ATTICO SAL. I Domiti fihus transiit Formias viii Idus currens ad matrem Neapohm mihique nuntiari iussit patrem ad urbem esse cum de eo curiose quaesisset servus noster Dionysius. Nos autem audieramus eum profectum sive ad Pompeium 25 sive in Hispaniam. Id cuius modi sit scire sane vehm. viilg. fainqiiaiii ab 4 aan(viarbv {ab aaiifvi^oi) Tyriell : danfviffTov aaf^evoi ciiiiis supcrlafivus csf u.a/j.(vaiTaTos temperatius 11 cseii- berg : temperantius coM. 6 aiite vita addenditin Vetant videtur, qiiod pro vita coni. Boot : sed vita noii sollicifandiiin ; cf. Lehniann ' Quaest: iii, qiti post constantia addit cogent 7 socii vires M- : inconstantia issocuu tres M^ : imbecillitas Schniidt coll. 13. 4. Schniidt coll. vii. 5. 4. 18 sed] id est Koch 24 de M' : ex M- JVeseiiberg : EPP. AD ATTICVM IX. lii Nam ad id quod delibero pertinet, si ille certe nusquam discessit, intellegere Gnaeum non esse facilis nobis ex Italia exitus, cum ea tota armis praesidiisque teneatur, hieme praesertim. Nam si commodius anni tempus esset, vel S infero mari liceret uti. Nunc nihil potest nisi supero tra- mitti quo iter interclusum est. Quaeres igitur et de Domitio et de Lentulo. A Brundisio nulla adhuc fama venerat, et erat hic dies 2 VII Idus quo die suspicabamur aut pridie ad Brundisium lo venisse Caesarem. Nam Kal. Arpis manserat. Sed si Postumum audire velles, persecuturus erat Gnaeum ; trans- isse enim iam putabat coniectura tempestatum ac dierum. Ego nautas eum non putabam habiturum, ille confidebat et eo magis quod audita naviculariis hominis Uberalitas 15 esset. Sed tota res Brundisina quo modo habeat se diutius nescire non possum. IV Scr.