WIADOMOŚCI ENTOMOLOGICZNE ISSN (online) 2544-7882 ENTOMOLOGICAL NEWS (POLAND) Vol. 39 (3); online 18A: 38–43 www.pte.up.poznan.pl/we/index.html DOI: 10.5281/zenodo.4037761 © Polskie Towarzystwo Entomologiczne Poznań: 22 września 2020 ARTYKUŁ / ARTICLE Przekraskowate (Coleoptera: Cleridae) Puszczy Kozienickiej i okolic Radomia Checkered beetles (Coleoptera: Cleridae) of the Kozienicka Forest and the vicinity of Radom Marek MIŁKOWSKI ul. Królowej Jadwigi 19 m. 21, 26-600 Radom; [email protected] ABSTRACT: New distributional data concerning the occurence of 9 Cleridae species in the vicinity of Radom and Kozienicka Forest is provided (Central Poland). KEY WORDS: Cleridae, faunistics, new records, Central Poland. Wstęp Materiał i metody Przekraskowate Cleridae na obszarze Polski Materiały do opracowania zebrano w promieniu reprezentowane są przez 23 gatunki (KRÓLIK 1993, ok. 20 km od Radomia oraz w Puszczy Kozienickiej, KUŚKA 2004). Chrząszcze te w okolicach Radomia której znaczna część znajduje się w granicach jak dotąd nie były przedmiotem kompleksowego opra- Kozienickiego Parku Krajobrazowego, ponadto cowania faunistycznego. W literaturze można odnaleźć należy do sieci obszarów Natura 2000 – PLH140035 pojedyncze informacje dotyczące występowania głów- Puszcza Kozienicka. Część zebranego materiału nie ciekawszych, rzadziej spotykanych gatunków. pochodzi także z Obszaru Natura 2000 PLH140006 JAŁOSZYŃSKI i in. (2005) z omawianego obszaru po- Dolina Zwoleńki, łączącego się poprzez rzekę Zwo- dają 3 gatunki: Allonyx quadrimaculatus (SHALLER, leńkę z Puszczą Kozienicką. Zgodnie z regionalizacją 1783), Opilo pallidus (OLIVIER, 1795) i Necrobia fizjograficzną, omawiane tereny należą do mezore- rufipes (DE GEER, 1775). Podczas badań nad gionu Równiny Kozienickiej, w obrębie makro- chrząszczami saproksylicznymi w borach sosnowych regionu Niziny Środkowomazowieckiej oraz do mezo- północno-wschodniej części Puszczy Kozienickiej regionu Równiny Radomskiej, w obrębie makrore- GUTOWSKI i in. (2006) podali 2 gatunki – Thana- gionu Wzniesień Południowomazowieckich (KOND- simus femoralis (ZETTERSTEDT, 1828) i T. formi- RACKI 2001). Zgodnie z podziałem zastosowanym carius (LINNAEUS, 1758). Z miejscowości Brzeźce w Katalogu Fauny Polski teren badań obejmował w obszarze Natura 2000 „Dolina Dolnej Pilicy” wy- obszar Niziny Mazowieckiej i Wyżyny Małopolskiej kazany został Trichodes apiarius (LINNAEUS, 1758) (BURAKOWSKI i in. 1986). (STOLARZ, STOLARZ 2009). Natomiast MIŁKOWSKI Większość chrząszczy zebrano, bądź obserwo- (2013) z rez. Jedlnia podał Dermestoides sanguini- wano w latach 1997-2020. Pojedyncze rekordy collis (FABRICIUS, 1787). Niedawno przedstawiono dotyczą lat 1989-1992. Materiał pochodzi łącznie nowe stanowiska i obserwacje dotyczące biologii z 21 kwadratów siatki UTM (10×10 km), a do jego gatunku z rodziny Ripiphoridae – Pelecotoma fennica zgromadzenia, zależnie od grupy troficznej stosowano (PAYKULL, 1799), przy tej okazji wykazując z ra- różnorodną metodykę. Chrząszczy wyszukiwano na domskiego parku – Starego Ogrodu – O. pallidus martwym drewnie, na pniach starych, dziuplastych (MIŁKOWSKI i in. 2015). drzew oraz na kwiatach roślin zielnych. Przeglądano Opracowanie niniejsze ma na celu przedstawienie przeschniętą padlinę ssaków, sterty odpadków orga- różnorodności gatunkowej przekraskowatych, wystę- nicznych, itp. Część materiału zebrano dzięki pujących w okolicach Radomia i w Puszczy Kozie- przeglądaniu pułapek typu IBL-3 z feromonami, nickiej. zastosowanymi przez leśników do odłowu korników oraz pułapek typu IBL-2 i IBL-5 stosowanych przez autora niniejszej publikacji. Niektóre gatunki prze- 39 krasków wyhodowano z materiału zasiedlonego przez PK, Januszno, 29 VI 2013, 1 ex., na drewnianych chrząszcze ksylofagiczne, głównie przez kózkowate drzwiach budynku; EC30 PK, ok. rez. Brzeźniczka, Cerambycidae. Materiał zawarty w niniejszej pracy, 6 V 2012, 1 ex., na martwicy pnia dziuplastego dębu jeśli nie zaznaczono inaczej, został zebrany przez Quercus sp.; EC40 PK, rez. Krępiec, 2 IV 2007, 1 ex. autora. Podczas badań odnotowano ponad 230 doros- (martwy), w próchnie dębowym Quercus sp. łych osobników Cleridae należących do 9 gatunków. Gatunek dość rzadko spotykany w Polsce. Larwy W tekście zastosowano następujące skróty: leśn. – przekraska penetrują żerowiska w drewnie różnych Leśnictwo, Nadl. – Nadleśnictwo, Obr. ewid. – obręb gatunków drzew pożerając młodsze stadia rozwojowe ewidencyjny, oddz. – oddział, PK – Puszcza Kozie- kołatków i korników (BURAKOWSKI i in. op.cit.). nicka, rez. – rezerwat przyrody. Imagines na omawianym terenie znajdowano najczęś- ciej na starszych drzewach, głównie na dębach z mart- Przegląd gatunków wicami bądź dziuplami (ryc. 1). Były obserwowane przez większą część roku, najczęściej w maju i czerw- Dermestoides sanguinicollis (FABRICIUS, 1787) cu, zimują w żerowisku. Jak dotąd niepodawany Nizina Mazowiecka: EC20 PK, rez. Ponty im. T. z Niziny Mazowieckiej. ZIELIŃSKIEGO, 15 V-19 VI 2016, 1 ex., w pułapce typu IBL-2 z zestawem feromonów. Gatunek rzadko w Polsce spotykany. Niedawno podawany przez PLEWĘ i in. (2014) z Puszczy Białowieskiej, przez SMOLISA i in. (2016) z Dolnego Śląska i Niziny Wielkopolsko-Kujawskiej oraz przez ROSSĘ i in. (2018) z Puszczy Niepołomickiej. Ostat- nio wykazany z Kampinoskiego Parku Narodowego przez MARCZAKA (2020). Związany ze starymi lasa- mi dębowymi. W Puszczy Kozienickiej stwierdzony w wyżynnym jodłowym borze mieszanym, gdzie drzewostan poza jodłą pospolitą, tworzy świerk pos- polity, sosna zwyczajna i dąb szypułkowy. Chrząszcz figuruje w „Polskiej czerwonej księdze zwierząt” (KONWERSKI 2004a). Ryc. 1. Siedlisko Korynetes caeruleus w Dąbrowie Korynetes caeruleus (DE GEER, 1775) Kozłowskiej: A – stary dąb bezszypułkowy Quercus petraea, B – chrząszcz penetrujący żerowiska kołatków Wyżyna Małopolska: EB09 Radom-Kaptur, 2 II Ptinidae. 2008, 1 ex., w spróchniałym pieńku klonu Acer sp.; EB09 Radom-Las Kapturski, 20 X 1998, 1 ex., Fig. 1. Habitat of Korynetes caeruleus in Dąbrowa w chodniku kołatka (Ptinidae), pień brzozy Kozłowska: A – an old sessile oak Quercus petraea, B – beetle penetrating larval galleries of Ptinidae. brodawkowatej Betula pendula ROTH.; EB39 PK, rez. Ługi Helenowskie, 24 V 2008, 1 ex., na starym, Necrobia rufipes (DE GEER, 1775) dziuplastym dębie Quercus sp.; EB48 Dolina Zwoleńki, Zielonka Nowa, 19 V – 3 VI 2014, 1 ex., Wyżyna Małopolska: DB89 Kłudno ad Wieniawa, w pułapce typu IBL-2 z feromonami, zawieszonej 10 VIII 2013, 1 ex., na szczątkach łosia zabitego w koronie wiązu Ulmus laevis PALL.; EB57 Chotcza przez pociąg; EC10 Radom-Nowa Wola Gołębiow- Dolna ad Lipsko, 15 XII 2019, 1 ex., w zmurszałym ska, 24 IX 2005, 3 exx., za oczyszczalnią ścieków, na drewnie przydrożnego wiązu Ulmus sp. przeschniętej padlinie; EC10 PK, Wólka Lesiowska- Nizina Mazowiecka: EB19 PK, Dąbrowa Koz- Sokoleniec, 30 IX 2007, 2 exx., nęcisko na łące łowska, 27 VI 2011, 1 ex., na pniu spróchniałego śródleśnej, w stercie odpadków organicznych. dębu Quercus sp., 15 V 2020, 1 ex., penetrujący Chrząszcz znany w Polsce z nielicznych stanowisk. otwory wylotowe chrząszczy w martwicy starego Żeruje na różnego rodzaju produktach żywnościo- dębu bezszypułkowego Quercus petraea (MATT.) wych, notowany z magazynów (BURAKOWSKI i in. LIEBL.; EB29 PK, rez. Jedlnia, 8 V 2010, 3 exx., op. cit.). W obszarze badań znajdowany na prze- w dziupli dębowej Quercus sp., 8 VI 2011, 1 ex., schniętej padlinie i w stercie odpadów organicznych, w pniu starego, dziuplastego dębu Quercus sp.; EC20 gdzie imagines prawdopodobnie pożerają larwy PK, Jaśce, 28 V 2011, 1 ex., 13 VI 2011, 1 ex., innych owadów. w dziupli starego dębu Quercus sp.; EC21 PK, Ursynów, 14 VI 2008, 1 ex., leg. G. STĘPIEŃ; EC30 40 Necrobia violacea (LINNAEUS, 1758) 14 VI – 7 VII 2019, 1 ex., na skraju lasu, w pułapce IBL-3 na dębie Quercus sp. Wyżyna Małopolska: DB89 Kłudno ad Wieniawa, Nizina Mazowiecka: EC20 PK, Poświętne, 22 III 10 VIII 2013, 1 ex., na szczątkach łosia zabitego 2020, 1 ex., stary cmentarz, z gałęzi dębu szypuł- przez pociąg; EB09 Radom-Las Kapturski, 15 IV kowego Q. robur z żerowiskami Anaesthetis testacea 1992, 2 exx., na rozkładającym się kleju organicznym (FABRICIUS, 1781) i Exocentrus adspersus MULSANT, (stolarskim); EB09 Nieczatów ad Zakrzew, 25 IV 1846 (Cerambycidae), zebranych 8 II 2020. 2020, 2 exx., szczątki sarny na ugorze, na kości; Pasterek blady w Polsce jest gatunkiem stosun- EB09 Milejowice ad Zakrzew, 12 VIII 2020, 4 exx., kowo rzadko spotykanym. W ostatnich latach podany dawne nęcisko na zarastającym ugorze, pod stertą z Nadleśnictwa Puławy na Wyżynie Małopolskiej zgniłych odpadków organicznych; EB17 Natura 2000 (PLEWA i in. 2014). Na Mazowszu ostatnio notowany Pakosław, 21 III 2015, 1 ex., szczątki dzika, na kości; z kilku stanowisk w Warszawie i okolicach (TATUR- EB18 Gębarzów ad Skaryszew, 1 V 2018, 1 ex., łąka DYTKOWSKI 2015). Najnowsze dane dotyczą Niziny na skraju lasu, na szczątkach sarny; EB19 PK, Wielkopolsko-Kujawskiej (SMOLIS i in. 2016). Kozłów-Pacyna, 6 V 1997, 1 ex., zrąb olchowy, na W rejonie Radomia znajdowany na drzewach rosną- kościach bydlęcych; EB19 Radom-Huta Józefowska, cych na stanowiskach nasłonecznionych. Drapieżne 2 IV 2005, 1 ex., na kości; EB19 Radom, 3 IV 2010, larwy przekraska rozwijają się w gałęziach i pniach 1 ex., rejon dworca PKP, obok torowiska, przy drzew, atakując młodsze stadia rozwojowe różnych martwym psie; EB19 Radom-Gołębiów, 5 IV 2019, gatunków chrząszczy, często przedstawicieli kózko- 1 ex., na terenie ciepłowni; EB19 Kiedrzyn ad Gózd, watych (Cerambycidae). Wyhodowany