i i “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 1 — #1 i i ANNUAIRE DE L’OBSERVATOIRE ROYAL DE BELGIQUE JAARBOEK VAN DE KONINKLIJKE STERRENWACHT VAN BELGIË i i i i i i i “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 2 — #2 “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 3 — #3 i i i i ANNUAIRE JAARBOEK DE VAN DE L’OBSERVATOIRE KONINKLIJKE ROYAL STERRENWACHT DE BELGIQUE VAN BELGIË Avenue Circulaire 3, B•1180 Bruxelles Ringlaan 3, B•1180 Brussel CLXXIVe ANNÉE CLXXIVste JAARGANG 2007 2007 IMPRIMERIE HAYEZ, s. a. DRUKKERIJ HAYEZ, n. v. Rue Brunfaut 19 Brunfautstraat 19 1080 BRUXELLES 1080 BRUSSEL MMVI MMVI i i i i i i i i i i “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 4 — #4 “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 5 — #5 i i i i 4 AVANT•PROPOS 2007 2007 VOORWOORD 5 AVANT•PROPOS VOORWOORD L’Annuaire de l’Observatoire royal de Belgique a paru sans interruption Het Jaarboek van de Koninklijke Sterrenwacht van België verscheen de 1834 à 1900; à partir de 1901, il a été scindé en deux parties et les don• zonder onderbreking van 1834 tot 1900. Vanaf 1901 werd het in twee nées astronomiques ont été publiées sous le titre d’Annuaire astronomique delen gesplitst en de sterrenkundige gegevens werden gepubliceerd onder de l’Observatoire royal; depuis 1914, il a repris son titre primitif. de titel Annuaire astronomique de l’Observatoire royal. Sedert 1914 ver• schijnt het opnieuw onder zijn oorspronkelijke titel. Cet Annuaire a pour but de fournir les renseignements indispensables aux divers services publics; il a aussi pour objet de donner toutes les indi• Dit Jaarboek heeft tot doel de nodige inlichtingen te verstrekken aan cations de nature à intéresser les personnes qui désirent observer les phé• de openbare diensten. Het geeft bovendien al de aanduidingen voor wie nomènes astronomiques. belang stelt in de waarneming van de sterrenkundige verschijnselen. Le manuscrit a été préparé par F. CLETTE, J. CUYPERS, T. PAUWELS, Het manuscript werd opgesteld door F. CLETTE,J.CUYPERS,T. PAUWELS, F. ROOSBEEK et J. SAUVAL, avec l’assistance technique de F. ROOSBEEK en J. SAUVAL, met de technische medewerking van G. EVRARD. VRARD G. E . De vertalingen werden gemaakt door R. ALVAREZ en T. PAUWELS. De AUWELS Les traductions ont été assurées par R. ALVAREZ et T. PAUWELS. La ré• eindredactie werd gecoördineerd door T. P . daction finale a été coordonnée par T. PAUWELS. Onze berekeningen steunen op gegevens, verstrekt door H. M. Nautical Certaines données servant de base à nos calculs ont été fournies par Almanac Office van het Royal Greenwich Observatory, door het Nautical H. M. Nautical Almanac Office du Royal Greenwich Observatory, par le Almanac Office van het U. S. Naval Observatory, door de Institut de Mé• Nautical Almanac Office du U. S. Naval Observatory, par l’Institut de Mé• canique Céleste et de Calcul des Ephémérides (IMCCE) van het Bureau canique Céleste et de Calcul des Ephémérides (IMCCE) du Bureau des des longitudes en de Observatoire de Paris, door het Central Bureau of longitudes et de l’Observatoire de Paris, par le Central Bureau of Astro• Astronomical Telegrams en door het Minor Planet Center. nomical Telegrams et par le Minor Planet Center. De meeste astronomische verschijnselen worden berekend door gebruik te maken van de tijdschaal TT (Terrestrial Time). Nochtans werd om het La plupart des phénomènes astronomiques sont calculés en utilisant gebruik van het Jaarboek te vergemakkelijken, de tijd steeds uitgedrukt in l’échelle de temps TT (Terrestrial Time). Néanmoins, pour la facilité des Wereldtijd (UT = Universal Time). Om van TT over te gaan naar UT werd usagers de notre Annuaire, toutes les heures y sont exprimées en Temps voor 2007 het volgend verband gebruikt: Universel (UT = Universal Time). Pour passer du TT au UT, la relation suivante a été utilisée pour 2007: UT = TT − 65 s. UT = TT − 65 s. De Wereldtijd, die in dit Jaarboek aangewend wordt, is de burgerlijke tijd van Greenwich, geteld van 0 tot 24 uur (0 uur komt overeen met mid• Le Temps Universel employé dans le présent Annuaire est le temps ci• dernacht te Greenwich). In België is de wettelijke tijd, bepaald volgens de vil de Greenwich, compté de 0 à 24 heures, l’heure zéro correspondant à wet van 29 april 1892, en van toepassing sedert 1 mei 1892, de Wereldtijd. minuit de Greenwich. En Belgique, le temps légal tel qu’il est défini par la loi du 29 avril 1892, et d’application depuis le 1er mai 1892, est le Temps Om tijdstippen te bekomen die overeenkomen met deze die de openbare Universel. klokken aanwijzen, moet men bij de tijden die in het Jaarboek in Wereldtijd i i i i i i i i i i “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 6 — #6 “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 7 — #7 i i i i 6 AVANT•PROPOS 2007 2007 VOORWOORD 7 Selon les arrêtés qui seront en vigueur durant la période de l’année gegeven worden, één of twee uur toevoegen, afhankelijk van de besluiten considérée, les heures données en Temps Universel dans l’Annuaire de• die tijdens de betreffende periode van het jaar van kracht zijn. In het Jaar• vront être augmentées de une ou deux heures, pour être en concordance boek voor 1992 vindt men een tabel met datum en uur (UT) van het begin avec l’heure indiquée par les horloges publiques (temps officiel). Un ta• en het einde van deze periodes, alsook de correctie aan de wettelijke tijd. bleau, donnant les dates et les heures (UT) de début et de fin des périodes Aanvullingen op deze tabel werden overgenomen in de Jaarboeken voor correspondantes, ainsi que les corrections au temps légal, a été publié dans 1995 tot 2006. De gegevens voor 2007 staan op blz. 17. l’Annuaire pour 1992. Des compléments ont été repris dans les Annuaires We merken ook op dat de tijdseinen gecoördineerde Wereldtijd (UTC) pour 1995 à 2006. Nous publions les données pour 2007 à la page 16. verspreiden, die is afgeleid van de Internationale Atoomtijd (TAI) op zo’n Notons encore que les signaux horaires diffusent du Temps Universel wijze dat hij niet meer dan 0,9 s afwijkt van de Wereldtijd (UT), die volgt Coordonné (UTC) qui est déduit du Temps Atomique International (TAI) uit de waarnemingen van de aardrotatie (zie de Jaarboeken voor 1992 en de sorte qu’il ne s’écarte pas de plus de 0,9 s du Temps Universel (UT), 1995). déduit des observations de la rotation de la Terre (voir les Annuaires pour Sedert 1 januari 2006 (0h UTC) en tot nader bericht bedraagt het totale 1992 et 1995). verschil TAI − UTC 33 seconden. Depuis le 1er janvier 2006 (0h UTC) et jusqu’à nouvel avis, le décalage Herinneren wij er nog aan dat het Jaarboek enige maanden vóór het total TAI − UTC est de 33 secondes. begin van het jaar moet verschijnen, om de openbare diensten van nut te Rappelons enfin que, pour satisfaire à divers besoins d’intérêt public, kunnen zijn; de redactie van het manuscript van dit volume werd beëindigd l’Annuaire doit paraître plusieurs mois avant l’année à laquelle il corres• op 31 maart 2006. pond; la rédaction du manuscrit du présent volume était terminée le 31 Meer informatie is te vinden op de internet site van de Koninklijke mars 2006. Sterrenwacht van België: D’autres informations peuvent être consultées sur le site internet de http://www.astro.oma.be/ l’Observatoire royal de Belgique: De Directeur, http://www.astro.oma.be/ Le Directeur, R. VAN DER LINDEN. R. VAN DER LINDEN. Toute reproduction, même partielle, de l’Annuaire est subordonnée à la citation Elke nadruk, zelfs gedeeltelijk, van het Jaarboek is alleen toegestaan mits vermel• de la source. ding van de bron. i i i i i i i i i i “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 8 — #8 “yearbook” — 2011/12/23 — 10:15 — page 9 — #9 i i i i 8 COORDONNÉES ASTRONOMIQUES 2007 2007 ASTRONOMISCHE COÖRDINATEN 9 COORDONNÉES ASTRONOMIQUES ASTRONOMISCHE COÖRDINATEN Observatoire royal de Belgique à Uccle Koninklijke Sterrenwacht van België te Ukkel ◦ ′ ′′ ◦ ′ ′′ Latitude ... ... ... ... ... ... ... 50 47 54 ,72 Nord (1). Breedte ... ... ... ... ... 50 47 54 ,72 noord (1). Longitude ... ... ... ... ... ... 0h 17m 25s,947 Est de Greenwich (1). Lengte ... ... ... ... ... 0h 17m 25s,947 ten oosten van Greenwich (1). ◦ ′ ′′ ◦ ′ ′′ Longitude ... ... ... ... ... ... 4 21 29 ,20 Est de Greenwich (1). Lengte ... ... ... ... ... 4 21 29 ,20 ten oosten van Greenwich (1). Altitude ... ... ... ... ... ... ... 104,90 m. Hoogte ... ... ... ... ... 104,90 m. Ces coordonnées étaient celles du centre du Cercle méridien (Askania). Deze coördinaten waren die van het middelpunt van de Meridiaancirkel (Askania). Le premier méridien de la carte de base de Belgique est situé à 2,259 s (2) à l’Est du méridien fondamental d’Uccle. De beginmeridiaan op de basiskaart van België ligt 2,259 s (2) ten oos• ten van de fundamentele meridiaan van Ukkel. Station de radioastronomie à Humain (Marche•en•Famenne) Radioastronomisch station te Humain (Marche•en•Famenne) ◦ ′ ′′ Latitude ... ... ... ... ... ... ... 50 11 30 ,7 Nord (3). ◦ ′ ′′ Longitude ... ... ... ... ... ... ... 0h 21m 01s,29 Est de Greenwich (3). Breedte ... ... ... ... ... 50 11 30 ,7 noord (3). ◦ ′ ′′ Longitude ... ... ... ... ... ... ... 5 15 19 ,4 Est de Greenwich (3). Lengte ... ... ... ... ... 0h 21m 01s,29 ten oosten van Greenwich (3). ◦ ′ ′′ Altitude ... ... ... ... ... ... ... 293,07 m. Lengte ... ... ... ... ... 5 15 19 ,4 ten oosten van Greenwich (3). Hoogte ... ... ... ... ... 293,07 m. On se gardera bien de ne pas confondre les coordonnées astronomiques données ci•dessus avec d’autres types de coordonnées fréquemment utili• De opgegeven coördinaten zijn astronomisch, en mogen niet verward sées comme les coordonnées géodésiques, les coordonnées topographiques worden met andere vaak gebruikte coördinatenstelsels, zoals geodetische, ou encore les coordonnées géographiques telles que fondées sur le Global topografische, of geografische gebaseerd op GPS (Global Positioning Sys• Positioning System GPS.