REISVERSLAG: UIT HET LAND VAN OVERHEIDSLEIDERSCHAP MET REISAGENDA VOOR AMBTELIJK LEIDERSCHAP Motto: "Het gaat niet om het aankomen maar om de reis." MARK FREQUIN Maart 2021 1 INHOUDSOPGAVE 1. EEN ZOEKTOCHT ............................................................................................................5 2. LEIDERSCHAP GEWENST?! ..............................................................................................7 3. AMBTELIJK LEIDERSCHAP................................................................................................9 4. VAN ZOEKTOCHT VIA REISVERSLAG NAAR REISAGENDA .................................................. 10 5. EEN TURBULENTE TIJD .................................................................................................. 12 5.1 Urgentie voor leiderschap neemt toe ........................................................................ 12 5.2 Wel/niet voldoende urgentie? .................................................................................. 12 5.3 Sturen in de mist ................................................................................................... 12 5.4 Leiderschap in deze tijd anders?! ............................................................................. 13 5.5 Hoge snelheid en scherpe toon media ...................................................................... 13 5.6 Politieke turbulentie = ambtelijke turbulentie ............................................................ 14 5.7 Leiderschap in rare tijden ....................................................................................... 14 5.8 Is leiderschap in crisistijd anders?............................................................................ 15 5.9 Wat kunnen wij vasthouden van de crisisaanpak?...................................................... 15 5.10 … en dan komt nog de crisis na de crisis ............................................................... 16 5.11 Korte termijn én lange termijn verbinden .............................................................. 16 5.12 Van puzzels naar mysteries ................................................................................. 16 5.13 In de war........................................................................................................... 17 6. SAMENLEVING STELT EISEN EN HEEFT VERWACHTINGEN................................................. 19 6.1 Er wordt meer gevraagd en minder geaccepteerd ...................................................... 19 6.2 Kennis is cruciaal, maar feiten doen er minder toe..................................................... 19 6.3 Wij kennen inmiddels een platformsamenleving ........................................................ 20 6.4 Met een overvloed aan data .................................................................................... 20 6.5 Voor elk standpunt een hoogleraar........................................................................... 21 6.6 Het draait om het perspectief van burger en bedrijf ................................................... 21 6.7 Geef de overheid een gezicht .................................................................................. 22 6.8 De overheid heeft meerdere gezichten ..................................................................... 22 6.9 Andere bril ............................................................................................................ 23 6.10 Menselijke maat ................................................................................................. 23 6.11 Beleid maak je niet vanachter een bureau ............................................................. 23 6.12 Durven differentiëren .......................................................................................... 24 6.13 Belofte ' alles wordt beter' ................................................................................... 24 6.14 De overheid moet het gewoon goed doen.............................................................. 24 6.15 Openbaarheid kent twee kanten........................................................................... 25 7. HET COMPLEXE OVERHEIDSGEBOUW.............................................................................. 26 7.1 De overheid is "in de rui" ........................................................................................ 26 7.2 Het overheidshuis wordt permanent verbouwd .......................................................... 26 7.3 Het wordt drukker.................................................................................................. 26 7.4 De overheid is geen productiebedrijf ........................................................................ 27 7.5 Het risicomijdend gedrag neemt toe......................................................................... 27 7.6 De kunst van het vereenvoudigen ............................................................................ 27 7.7 Woud aan regels .................................................................................................... 28 2 7.8 Het belang van goede uitvoering ............................................................................. 28 7.9 Nederland een topland op het gebied van publiek leiderschap?! .................................. 29 7.10 Visie op de overheid?! ......................................................................................... 29 7.11 Vraagstukken houden niet op bij de grens; zij beginnen daar vaak .......................... 29 7.12 Én platter én hiërarchischer ................................................................................. 30 7.13 Gelijk én verschillend; één overheid?.................................................................... 30 7.14 Gemeenten-provincies-rijk .................................................................................. 31 7.15 Grenzeloos samenwerken .................................................................................... 31 7.16 Het mooie van kokers ......................................................................................... 32 7.17 Verschillende rollen............................................................................................. 32 7.18 Het belang van innovatie door de overheid ............................................................ 32 7.19 Gelijkwaardigheid Uitvoering – Toezicht-Beleid ...................................................... 33 8. POLITIEK-AMBTELIJK SAMENSPEL .................................................................................. 34 8.1 De kunst van het gelijk oversteken .......................................................................... 34 8.2 Zweefvliegtuig en tractor ........................................................................................ 34 8.3 Spanning op de lijn ................................................................................................ 34 8.4 Professionele autonomie ......................................................................................... 35 8.5 Van tandem naar (alcoholvrije) bierfiets?! ................................................................ 36 8.6 De nieuwe bontkraag ............................................................................................. 36 8.7 De hofnar ontbreekt ............................................................................................... 36 8.8 De minister uit de wind houden ............................................................................... 37 8.9 Tegenspraak gevraagd ........................................................................................... 37 8.10 Meer ruimte nodig én ruimte wordt kleiner ............................................................ 37 8.11 Politieke primaat ................................................................................................ 38 8.12 Afstand Kamerleden en ambtenaren ..................................................................... 38 8.13 Wij eindigen in een puntenwolk van het Planbureau ............................................... 39 8.14 De informatieparadox ......................................................................................... 39 9. HET DRAAIT OM DE PERSOON ....................................................................................... 41 9.1 Wat maakt iemand een leider? ................................................................................ 41 9.2 Het draait om de persoon ....................................................................................... 41 9.3 Leiderschap is niet één blonde reus maar gaat over gedeeld leiderschap ...................... 42 9.4 Leiderschap is niet alleen van de top ........................................................................ 43 9.5 Boven het maaiveld en afzagen bij de enkels ............................................................ 43 9.6 Veelkleurigheid ja/nee?! ......................................................................................... 43 9.7 Fijn dat jij iets toevoegt, maar.... ............................................................................ 44 9.8 Lef en luisteren...................................................................................................... 44 9.9 Geen pantser maar een ruggengraat ........................................................................ 45 9.10 Netwerkleiderschap is hanteren van mogelijk tegenstrijdige handelingen.................. 45 9.11 Niet iedereen is een topper.................................................................................