Tro Trwy'r Grug A'r Caerau

Tro Trwy'r Grug A'r Caerau

Golwg tros wrthgloddiau bryngaer Penycloddiau gda Dyffryn Clwyd a chpaon Eryri yn y pellter 20 ETIFEddIAETH Y CYMRY l GWANWYN 2011 Mick Sharp Photography Tro trwy’r grug a’r caerau Fiona Gale, archeolegydd y sir gyda Chyngor Sir Dinbych, yn arwain taith hanesyddol trwy Fryniau Clwyd TRO TRWY’R GRUG A’R BRYNGAERAU M ick Sharp Photography Cloddiau amddiffynnol grugog bryngaer Moel Arthur gyda Phenycloddiau yn y pellter ae golygfa wych o gopa Penycloddiau, wedi dod i fwynhau harddwch rhostiroedd R ichard Jones, Countryside Skills Mun o Fryniau Clwyd, yng ngogledd mynyddig Bryniau Clwyd a Mynyddoedd Cymru. O’ch amgylch mae cloddiau Llantysilio. Er bod hyn yn destun dathlu, amddiffynnol un o’r bryngaerau mwyaf o Oes mae’r llif ymwelwyr weithiau wedi arwain at yr Haearn yng Nghymru. Tua’r gorllewin, ddifrodi cynefinoedd ac erydu ar amgylchedd mae’r ddaear yn cwympo’n gyflym i feysydd y rhostir. Gall ddefaid wneud y difrod yn ffwythlon Dyffryn Clwyd gyda thref Dinbych waeth ac, weithiau, achosi difrod newydd. yn glir 5 milltir (3 km) i ffwrdd. Yn y cyfeiriad Yr angen i reoli mynediad a defnydd yr arall, mae Sir y Fflint ac aber afon Dyfrdwy. ucheldiroedd grugog a’r ddwy res o fryniau, Tua’r gogledd-orllewin, mae’r bryniau’n gan hyrwyddo cadwraeth a hamdden yr tonni’n ysgafn i lawr tuag at Brestatyn a Môr un pryd, a arweiniodd at ffurfio Cynllun Iwerddon tu hwnt. Tua’r de-ddwyrain, mae’r Partneriaeth Tirwedd y Grug a’r Caerau yn rhes bryniau’n codi i’w man uchaf ym Moel 2007. Er eu bod yn parhau i gael eu ffermio Famau (1,818 troedfedd/554m) — gyda ac er eu bod yn cynnig mwynder i filiynau Th[r y Jiwbilî o’r ddeunawfed ganrif ar ei o bobl sy’n byw o fewn cyrraedd iddyn brig — cyn syrthio i geunant Bwlch Nant y nhw, mae’r rhostiroedd o fewn y cynllun yn Garth sy’n gwahanu Bryniau Clwyd oddi wrth cynnwys cynefinoedd grugog mor werthfawr Fynyddoedd Llantysilio tua’r de. fel eu bod wedi’u gwarchod o fewn Ardal Adeiladu un o’r rampiau i arbed llethrau Moel Rhostir grugog sydd tros y tir uchel ac, yn Gadwraeth Arbennig. Fenlli niwedd yr haf, bydd yn troi’n borffor gwych. Mae ardal y cynllun hefyd yn cynnwys Mae’r rhostir yn gynefin pwysig i amrywiaeth chwe bryngaer Oes Haearn o bwys effaith ac, mewn mannau, roedd llwybrau’n eang o blanhigion ac anifeiliaid, gan gynnwys cenedlaethol — Penycloddiau; Moel Arthur; torri’n ddwfn i mewn i olion archeolegol. y rugiar ddu a hebog yr ieir, sydd ill dau dan Moel y Gaer, Llanbedr; Moel Fenlli; Moel Bellach, gosodwyd rampiau arloesol i orwedd fygythiad. Ac yntau’n ddi-bobl a phrin wedi’i y Gaer, Llantysilio, a Chaer Drewyn — ac ar wyneb y tir, gan amddiffyn yr archeoleg gyffwrdd am ganrifoedd gan lawer mwy na mae gwaith archeolegol wedi bod ymhlith islaw, heb dyllu i’r ddaear, a chynnig wyneb phori defaid, mae’r rhostir uchel hefyd yn uchafbwyntiau cynlluniau’r Grug a’r Caerau yn diogel i gerdded. cynnal safleoedd archeolegol o bwys, gan ystod y tair blynedd diwethaf. Gwnaed gwaith cloddio hefyd. Ym gynnwys claddfeydd o Oes yr Efydd ac, yn Gwnaed gwaith mawr i drwsio effaith mryngaer Penycloddiau ble’r oedd beddrod fwyaf trawiadol, fryngaerau o Oes yr Haearn. erydu ar Foel Arthur a Moel Enlli ym yn cael ei threulio gan gerddwyr, mae’r Cafodd cymeriad arbennig y dirwedd Mryniau Clwyd tra bod gwaith wedi’i wneud cloddio’n golygu ein bod bron yn hollol sicr hon ei gydnabod yn 1985 gyda chreu Ardal ar y llwybr at Gaer Drewyn, ym mhen y ei bod yn deillio o Oes yr Efydd. Roedd o Harddwch Naturiol Eithriadol Bryniau de-orllewin o Fynyddoedd Llantysilio ger unrhyw olion o’r claddu yn y canol wedi Clwyd ac, ers hynny, mae mwy a mwy o bobl Corwen. Roedd traed pobl a defaid wedi cael cael eu symud yng nghyfnod Fictoria. Er ETIFEddIAETH Y CYMRY l GWANWYN 2011 0 mwyn gwarchod yr hyn sy’n weddill, cafodd ei gorchuddio trwy ail-greu beddrod, sydd, gobeithio, yn gwarchod a dehongli’r safle. Ym Moel y Gaer, Llanbedr, bu myfyrwyr 900, AP_2009_28 0 o Brifysgol Bangor a Fienna’n gweithio gyda RN gwirfoddolwyr lleol o dan arweiniad yr Athro P N – Ray Karl i gloddio croestoriad trwy’r clawdd MW amddiffynnol lle’r oedd angen atgyweirio CAH oherwydd difrod gan ddefaid. Llwyddodd R y cloddio i sefydlu bod gan y clawdd, pan oron: G godwyd ef, wyneb o gerrig a dangosodd dyddio radiocarbon ei fod wedi ei adeiladu rhwng 800CC a 500CC. Roedd gwaddod Hawlfraint y hefyd o gerrig llosg iawn o fewn y clawdd a hynny’n awgrymu defod adeg yr adeiladu. Ym Moel y Gaer, Llantysilio, roedd arolwg geoffisegol wedi awgrymu bod llawer o olion cytiau crynion, ond mewn llecyn a oedd dan fygythiad gwirioneddol gan gerbydau traws-gwlad anghyfreithlon. Gwnaeth Ymddiriedolaeth Archeolegol Golwg o’r awyr ar y gwaith cloddio ar ran o’r gwrthglawdd ym Moel y Gaer, Llanbedr Clwyd-Powys ychydig o waith cloddio gyda R W hif trwydded Arolwg Cerddwch i Benycloddiau a Moel Arthur edi ei atgynhyrchu trwy ganiatâd yr Arolwg 2 Llwybr y Er mwyn annog darllenwyr Etifeddiaeth y Cymry i brofi tirwedd y Bryngaerau Grug a’r Bryngaerau, dyma atgynhyrchu un o’r teithiau cerdded O sydd ar gael o wefan y cynllun: www.heatherandhillforts.co.uk. Mae rdans 10002187 yno hefyd deithiau cerdded eraill trwy’r wlad hardd o amgylch y bryngaerau. Penycloddiau yw un o’r safleoedd sydd yn un o deithiau O clywedol y Grug a’r Bryngaerau, a gallwch dderbyn honno ar eich rdans ac ar ran HS ffôn symudol yn y safle (01745 222123 ar gost galwad leol) neu 0 Metrau 500 ei chodi i’ch cyfrifiadur neu chwaraewr .mp3 o wefan y Grug a’r 0 Llathau 500 Caerau. MO Cyn cychwyn Lluniaeth: Y Kinmel Arms, Hawlfraint y Waen (01824 790291); y White 1 Pellter: 7 milltir (11.2km) Horse, Llandyrnog (01824 Amser: 4 1/2 awr 790582) 3 G oron 2011. Cedwi’roron 2011. pob hawl. Map: OS Explorer 265 Bryniau Gall y tywydd newid yn ddiry- Clwyd budd ar dir uchel. Gwisgwch Cychwyn/Parcio: Maes parcio esgidiau cadarn, Ewch â dillad Llangwyfan (SJ 139668) 1.2 mill- glaw, cwmpawd, bwyd a diod. tir (2km) i’r gogledd-ddwyrain o 4 Cofiwch ddilyn y Côd Cefn Langwyfan ar ffordd Nannerch Gwlad: http://www.countryside- Tir: Rhostir grugog, rhiwiau codewales.org.uk serth Llwybr y daith Y daith Llwybr Clawdd Offa ac arwydd LlCO am tua 2/3 o filltir (1km). trac clir yma am tua 11/2 milltir y fesen wen. Ewch yn eich blaen 2. Lle mae lonydd gwyrdd, (2.5km), gan fynd trwy chwech 1. O gornel maes parcio i fyny’r llwybr hwn nes cyrraedd di-darmac, yn croesi, ewch ar gât, cyn cyrraedd ffordd. Ewch i’r Llangwyfan, dilynwch arwyddion camfa ar y dde. Croeswch y eich union i’r chwith ac ar drac, chwith arni. Llwybr Clawdd Offa (LlCO). rhostir agored ac ymlaen hyd gan adael Llwybr Clawdd Offa, 3. (Tro byrrach: Ewch 100 Ewch hyd y trac coedwig ar y Lwybr Clawdd Offa tros fryngaer ac anwybyddu’r gamfa/gât ar y llath (100 m) i fyny’r ffordd yna dde am ychydig fetrau ac yna Penycloddiau. O’r copa, dilynwch dde. Ewch trwy gât arall a, lle trwoch i’r chwith i drac coedwig ewch i’r dde ar lwybr cul hyd y llwybr carreg tua’r gogledd (a’r mae traciau’n croesi, ewch yn wrth ochr rhwystr melyn a du. ymyl y goedwig, gan ddilyn mast), gan groesi camfa a dilyn syth yn eich blaen. Dilynwch y Dilynwch y trac yma i fyny ac yn TRO TRWY’R GRUG A’R BRYNGAERAU gwirfoddolwyr lleol a daethpwyd o hyd i G wasanaethau olion dau gwt crwn. Er ein bod yn aros am ganlyniadau radiocarbon ar gyfer y rhain, mae’r canlyniadau’n tanlinellu pwysigrwydd G wledig Sir Ddimbych / y safle a’r angen i’w warchod. Mae ymgyrch wedi bod i leihau’r gyrru anghyfreithlon. Nid archeoleg yw unig nod y cynllun. Mae adfer y cynefinoedd grug i gyflwr iach Y yn allweddol bwysig. Mae’r cynllun amaeth- G rug Caerau a’r amgylcheddol, Tir Gofal, yn ysgogi’r ffermwyr sy’n pori defaid ar dirweddau uchel pwysig Moel Famau a Moel y Parc i’w cynnal. Cafodd rhostiroedd Mynyddoedd Llantysilio eu dynodi’n Ardal Gadwraeth Arbennig o dan Gyfarwyddeb Cynefinoedd yr Undeb Ewropeaidd a threfnwyd cyllid i’w rheoli. Mae uchafbwyntiau eraill yn ymwneud â phobl. Aethpwyd â grwpiau o blant ysgol yn ôl trwy amser wrth iddyn nhw ddringo Penycloddiau, gan gwrdd ag archeolegwyr, ciper o Oes Fictoria, marchogion canoloesol a gwarchodwr o Oes yr Haearn. Arweiniodd Plant ysgol yn cwrdd â chymeriad o Oes yr Haearn ym Mhenyclodddiau ôl i faes parcio Llangwyfan.) Penycloddiau yn cryfhau’r amddiffynfeydd. Mae dwy fynedfa Dilynwch y ffordd tua’r dde i’r gaer – un yn y de a’r llall tua chanol yr ochr am tua 170 llath (150 m) ac, Mae’r gaer anferth yn gorchuddio’r cyfan o ran ddwyreiniol – a chloddiau troi-mewn o boptu i’r wedi croesi nant, trowch i’r dde deheuol y grib ar y copa ac mae’n ymestyn bron ddwy fel bod amddiffynwyr yn gallu edrych tros ar drac gydag arwydd marchog. 1/2 milltir (800 km). Dim ond un clawdd sydd unrhyw un a ddeuai at y pyrth. Ewch trwy gât a dilyn y llwybr y ble mae’r ddaear yn serth ond lle mae’r codiad Mae archwiliadau archeolegol yn 2004 a 2008 tu cefn i d] ar ei hanner.

View Full Text

Details

  • File Type
    pdf
  • Upload Time
    -
  • Content Languages
    English
  • Upload User
    Anonymous/Not logged-in
  • File Pages
    5 Page
  • File Size
    -

Download

Channel Download Status
Express Download Enable

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

  • Not to be reproduced or distributed without explicit permission.
  • Not used for commercial purposes outside of approved use cases.
  • Not used to infringe on the rights of the original creators.
  • If you believe any content infringes your copyright, please contact us immediately.

Support

For help with questions, suggestions, or problems, please contact us