İsimsiz (12. İstanbul Bienali), 2011 El Untitled (12th Istanbul Biennial), 2011 Kitabı | The Companion | | El Kitabı Companion The Kitabı El The Companion 12. İstanbul Bienali El Kitabı İstanbul Kültür Sanat Vakfı ve Yapı Kredi Yayınları tarafından, Vehbi Koç Vakfı’nın katkılarıyla yayımlanmıştır. The Companion to the 12th Istanbul Biennial is copublished by the Istanbul Foundation for Culture and Arts and Yapı Kredi Publications with the invaluable contribution of Vehbi Koç Foundation. El Kitabı | The Companion | | El Kitabı Companion The Bienal Sponsoru Biennial Sponsor İçindekiler / Contents 12 Mekan Planları ve Sanatçılar Venue Plans and Artists 18 Önsöz Foreword — Bige Örer 22 Giriş Introduction — Jens Hoffmann & Adriano Pedrosa 31 Karma Sergiler El Kitabı Group Exhibitions 32 İsimsiz (Soyutlama) Untitled (Abstraction) | 46 “İsimsiz” (Ross) “Untitled” (Ross) 54 “İsimsiz” (Pasaport) “Untitled” (Passport) The Companion 64 İsimsiz (Tarih) Untitled (History) 74 “İsimsiz” (Ateşli Silahla Ölüm) “Untitled” (Death by Gun) 83 Kişisel Sunumlar Solo Presentations 84 Zarouhie Abdalian 196 Newell Harry 88 Bisan Abu-Eisheh 200 Zarina Hashmi 92 Eylem Aladoğan 204 William E. Jones 96 Jonathas de Andrade 208 Tamás Kaszás & 100 Nazgol Ansarinia Anikó Loránt 104 Edgardo Aragón 212 Tim Lee 108 Ardmore Ceramic 216 Leonilson Art Studio 220 Renata Lucas 112 Marwa Arsanios 224 Dóra Maurer 116 Yıldız Moran Arun 228 Tina Modotti 120 Nicolás Bacal 232 Füsun Onur 124 Taysir Batniji 236 Catherine Opie 128 Letizia Battaglia 240 Ahmet Öğüt 132 Milena Bonilla 244 Vesna Pavlović 136 Mark Bradford 248 Rosângela Rennó 140 Geta Bra˘tescu 252 Meriç Algün Ringborg 144 Teresa Burga 256 Martha Rosler 148 Adriana Bustos 260 Wael Shawky 152 Elizabeth Catlett 264 Gabriel Sierra 156 Claire Fontaine 268 Nasrin Tabatabai 160 Abraham Cruzvillegas and Babak Afrassiabi 164 Nazım Hikmet (PAGES) Richard Dikbaş 272 Francisco Tropa 168 Adrian Esparza 276 Mona Vatamanu & 172 Simon Evans Florin Tudor 176 Geoffrey Farmer 280 Hank Willis Thomas 180 Dani Gal 284 Camilo Yáñez 184 Simryn Gill 288 Alessandro Balteo Yazbeck 188 Group Material & Media Farzin 192 Özlem Günyol & 292 Ala Younis Mustafa Kunt 296 Akram Zaatari 300 İstanbul’u Hatırlamak Remembering Istanbul 304 İsimsiz (Film) Untitled (Film) 312 İstanbul Kültür Sanat Vakfı Istanbul Foundation for Culture and Arts 314 12. İstanbul Bienali Ekibi 12th Istanbul Biennial Team 317 Ödünç Verenler El Kitabı Lenders 330 Paralel Etkinlikler Parallel Events | 414 Sponsorlar Sponsors 428 Mekan ve Bilet Bilgileri The Companion Venue and Ticket Information Mekan Planları ve Sanatçılar Venue Plans and Artists 12 Antrepo 5, zemin katı ground floor İsimsiz (Soyutlama) Untitled (Abstraction) Charbel-Joseph H. Boutros Johanna Calle Juan Capistran Yaima Carrazana Lygia Clark Theo Craveiro Cevdet Erek Simon Evans Alexander Gutke Joana Hadjithomas Dóra & Khalil Joreige Maurer Mona Hatoum Clara Ianni Renata Lucas Magdalena Jitrik Annette Kelm Edward Krasinski Gabriel Faouzi Laatiris Sierra Runo Lagomarsino Zarouhie Abdalian Jac Leirner Leonilson Jorge Macchi Dóra Maurer Ernesto Neto Alessandro Balteo Yazbeck & Media Farzin Rivane Neuenschwander Lygia Pape Charlotte Posenenske Nazgol Ansarinia Wilfredo Prieto Pedro Cabrita Reis Füsun Onur Gabriel Sierra Adriana Varejão Mona Vatamanu & Florin Tudor Geta Adrian Esparza Bra˘tescu AKREDİTASYON KAFE ACCREDITATION CAFE GİRİş ENTRANCE Antrepo 5, üst kat upper floor “İsimsiz” (Ross) “Untitled” (Ross) WC Jonathas de Andrade Kutluğ Ataman George Awde WC Group Tom Burr Material Juan Capistran Tammy Rae Carland Michael Elmgreen & Ingar Dragset David Haines Carlos Herrera Colter Jacobsen Nicolás Bacal Henrik Olesen Ira Sachs Ardmore Collier Schorr Ceramic Art Studio TERRACE Meriç Algün Ringborg BALKON Akram Zaatari Akram Zaatari Teresa Burga Leonilson Catherine Opie Nicolás Bacal Francisco Tropa Hank Willis Thomas GİRİş ENTRANCE “İsimsiz” (Pasaport) “Untitled” (Passport) Claudia Andujar Newell Harry Zarina Hashmi Kutluğ Ataman Baha Boukhari LOBİ Antonio Dias LOuNGE Simon Evans Lara Favaretto Claire Fontaine Dor Guez Rula Halawani Adriana Bustos Vesna Pavlović Mona Hatoum Colter Jacobsen Jorge Macchi Rivane Neuenschwander Jorge Pedro Nuñez Kirsten Pieroth Meriç Algün Ringborg Joaquín Torres García Adriana Varejão Sue Williamson Hank Willis Thomas TERRACE Meriç Algün Ringborg BALKON Özlem Günyol & Mustafa Kunt Ahmet Öğüt Rosângela Rennó Tim Lee Taysir Batniji Simon Evans Antrepo 3 GİRİş ENTRANCE WC LOBİ GİRİş HOLü VESTİYER LOuNGE ENTRANCE HALL CLOAKROOM Marwa Mona Arsanios Vatamanu Nazım Hikmet Elizabeth Jonathas de Andrade & Florin Richard Dikbaş Catlett Tudor Tina Simryn Gill Geoffrey Farmer Milena Bonilla Modotti Tamás Kaszás & Anikó Dani Gal Loránt Yıldız Moran Arun Nasrin Tabatabai and LOBİ Babak Afrassiabi (PAGES) LOuNGE İsimsiz (Tarih) Untitled (History) Julieta Aranda Ali Kazma Taysir Batniji Glenn Ligon Milena Bonilla Antoni Muntadas Johanna Calle Aydan Murtezaoğlu Cevdet Erek Irena Lagator Pejović Claire Fontaine Homayoun Askari Sirizi Flavia Gandolfo Nasrin Tabatabai and Babak Simryn Gill Afrassiabi (PAGES) Rula Halawani Mungo Thomson Shuruq Harb Adrián Villar Rojas Voluspa Jarpa Akram Zaatari LOBİ OFİS LOuNGE OFFICE William E. Jones Abraham Camilo Cruzvillegas Yáñez Eylem Aladoğan Wael Bisan Abu-Eisheh Shawky Edgardo Aragón Letizia Battaglia Ala Younis Claire Fontaine LOBİ Martha Rosler Mark Bradford LOuNGE “İsimsiz” (Ateşli Silahla Ölüm) “Untitled” (Death by Gun) Eddie Adams Jazmín López Edgardo Aragón Kris Martin Mathew Brady Daniel Joseph Martinez Chris Burden Kristen Morgin Mat Collishaw Raymond Pettibon Søren Thilo Funder Rózsa Polgár Dani Gal Weegee Roy Lichtenstein Akram Zaatari Ella Littwitz Önsöz Buradan daha iyi bir yer—Buradan daha iyi bir yer yok* — Bige Örer İstanbulluların sıklıkla birbirlerine sergilenen yapıtında gördüğümüz) ya da kendi kendilerine sordukları geniş kamusal alana sanatın bir soru vardır: “Başka bir yere daha önce pek de kalkışmadığı mi gitsek?” O yerin neresi olduğu bir kişisellikle ve sadelikle pek de önemli değildir, bu soru müdahalede bulunan yapıtlarını sadece buradan uzaklaşma isteğinin akla getiriyor. İstanbul Bienali’ni ifadesidir; evden işe, okula ya uzun süredir yakından takip eden da başka bir yere koştururken küratörler Adriano Pedrosa ve Jens monotonlaşan hayatlardan, yoğun Hoffmann, bu büyüklükteki bir trafikten, pahalılaşan yaşamlardan şehirde bienalin izleyiciyle nasıl bunalan İstanbullular gündelik bir ilişki kurabileceği üzerine fikir hayatın şiddetinden muzdarip, daha yürütürken ilham kaynaklarını bir sessiz sakin bir yerde yaşamanın diğer büyük ve kaotik şehirde, New ihtimali üzerinde düşünürler. York’ta yaşamış ve çalışmış bir Sonra bir gün İstanbul’un kavrulan sanatçıda, Felix Gonzalez-Torres’de sıcağında taksi durağının köşesinde buluyorlar: Bienalde sanatçının gözünüze suyla dolu plastik bir kap yapıtları yer almıyor, ama serginin ilişir. üzerinde “Hayvanlar için su başlığı ve alt başlıkları onun kabıdır; izmarit atma, şerefsiz!” yapıtlarını takip ediyor, serginin yazmaktadır. İşte bu ve bunun gibi görsel kimliği Felix Gonzalez- anlarda yaşadığımız yeri daha iyi, Torres’in minimal estetiğine daha eşit, daha hakkaniyetli bir gönderme yapıyor; en önemlisi, yer yapabilmeye dair hep umut serginin felsefesi Felix Gonzalez- verir İstanbul. Hep bu tezatlarla Torres’in düşüncelerini –siyaset, doludur, aynı anda bırakıp gitme toplum ve birey hakkındaki kendine isteği ve buradan başka bir yerde özgü görüşlerini ve eylemlerini– yaşayamayacak olmanın hissi. İstanbul bağlamına yerleştirmek İşte, İstanbul’da yaşamanın bu üzerine kurulu. ve bunun gibi çelişkili deneyimleri, 12. İstanbul Bienali, 3 Felix Gonzalez-Torres’in siyasal ve 5 numaralı Antrepolarda olanın kişisel, kişisel olanın da gerçekleşecek. Dördüncü bienalden siyasal olduğunu hatırlatan, bir bu yana birçok kez bienale ev yerden daha iyi bir yere yolculuk, sahipliği yapan bu mekanlar, bu bu dünyaya yerleşme ya da kez mimari tasarım açısından da yerleşememe gibi meseleleri etkileyici bir dönüşüme tanık sorgulayan ve (bir örneğini de 5. oluyor. Bienalin küratörleri Adriano uluslararası İstanbul Bienali’nde Pedrosa ve Jens Hoffmann, Ryue 18 Foreword Somewhere better than this place—Nowhere better than this place* — Bige Örer There is one question that Istanbu- minimalistic way (for example in lites ask each other, and themselves, his work displayed during the 5th frequently: “Shall we go somewhere International Istanbul Biennial) his else for once?” What’s important pieces probe issues such as travelling is not really the destination, but from one place to another, and the rather the expression of the need to challenges of leading a settled life get away from here. Troubled by the in this world. Co-curators Adriano monotony of life while they rush Pedrosa and Jens Hoffmann, having from home to work, school, or some- closely followed the Istanbul Bien- where else, and suffocating from nial for a long time, found a muse in the stress of chaotic city traffic and Gonzalez-Torres, who worked and the ever-increasing cost of living, lived in New York, another city that El Istanbulites ruminate about living in is just as big and chaotic, as they Kitabı a quieter place while they suffer the pondered how their biennial could harshness of everyday life. Then one relate to viewers in such a big city. day, standing under the scorching Is- There are no works by Gonzalez- | tanbul sun, you may notice a plastic Torres in this biennial, but the title bowl full of water at the corner taxi of the exhibition and