ankara neşriyat ankara neşriyat 03-04 mayıs 2017 II. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı 1 EDİTÖRLER PROF. DR. ETHEM CEBECİOĞLU PROF. DR. VAHİT GÖKTAŞ PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER YARD. DOC. DR. ÖNCEL DEMİRDAŞ ARŞ. GÖR. DR. MEHMET YILDIZ ARŞ. GÖR. HARUN ALKAN ankara neşriyat ankara neşriyat II. ULUSLARARASI HACI BACI BAYRAM-I VELÎ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER KİTABI 1 ankara TEDRİS EĞİTİM TURİZM SPOR YAYINCILIK BİLGİSAYAR GIDA İTHALAT neşriyat İHRACAT SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ EDİTÖRLER ankara PROF. DR. ETHEM CEBECİOĞLU PROF.neşriyat DR. VAHİT GÖKTAŞ PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER YARD. DOC. DR. ÖNCEL DEMİRDAŞ ARŞ. GÖR. DR. MEHMET YILDIZ ARŞ. GÖR. HARUN ALKAN YAYIN KURULU PROF. DR. ETHEM CEBECİOĞLU PROF. DR. MUSTAFA AŞKAR PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER PROF. DR. M. MUSTAFA ÇAKMAKLIOĞLU PROF. DR. VAHİT GÖKTAŞ YRD. DOÇ. DR. ÖNCEL DEMİRDAŞ DR. MEHMET YILDIZ HARUN ALKAN MURAT İSMAİLOĞLU GRAFİK TASARIM MUSTAFA NARMANLI BASKI YERİ 72 TASARIM DİJİTAL BASIMEVİ Ehlibeyt Mahallesi, Ceyhun Atuf Kansu Caddesi Gözde Plaza Nu:130/25 Balgat / Çankaya / ANKARA Tel: 444 72 06 BASKI TARİHİ 10.11.2017 ISBN 978-605-82307-0-5 YAZIŞMA ADRESİ Kalem Eğitim Kültür Akademi Derneği, Hacı Bayram Mah Ahiler Sk. No: 3 Altındağ/ANKARA Tel: +90 (312) 311 3380; [email protected] SEMPOZYUM DÜZENLEME KURULU PROF. DR. ETHEM CEBECİOĞLU ANKARA ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ PROF. DR. SÜLEYMAN DERİN MARMARA ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ PROF. DR. NECDET TOSUN MARMARA ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ PROF. DR. VAHİT GÖKTAŞ ANKARA ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER ANKARA ÜNİVERSİTESİ İLAHİYAT FAKÜLTESİ GAZALİ ÇİÇEK TEK YÜREK YARDIM DERNEĞİ BAŞKANI ŞEREF FURKAN CEYLAN ANKARA KALKINMA AJANSI SEMPOZYUM YÜRÜTME KURULU PROF. DR. REFİK TURAN TÜRK TARİH KURUMU BAŞKANI PROF. DR. SEVGİ KURTULMUŞ SOSYAL BİLİMLER ÜNİVERSİTESİ REKTÖR YARDIMCISI ABDÜLKERİM ERDOĞAN ARAŞTIRMACI-YAZAR YRD.DOÇ.DR ÖNCEL DEMİRDAŞ ANKARA ÜNİVERSİTESİ YRD.DOÇ.DR.MUHAMMED ALİ YILDIZ BARTIN ÜNİVERSİTESİ GÖKHAN GÖKÇEK GAZİ ÜNİVERSİTESİ SEMPOZYUM BİLİM KURULU PROF. DR. RAMAZAN MUSLU İZMİR İL MÜFTÜLÜĞÜ PROF. DR. ETHEM CEBECİOĞLU ANKARA ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. H. KAMİL YILMAZ İSTANBUL İL MÜFTÜLÜĞÜ PROF. DR. SÜLEYMAN ULUDAĞ EMEKLİ PROF. DR. MUSTAFA KARA ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. ABDÜRREZZAK TEK ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. İSA ÇELİK ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. AHMET ÖĞKE AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. NECMETTİN BARDAKÇI SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. RIFAT OKUDAN SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. MAHMUT YÜCER KARABÜK ÜNİVERSİTESİ DR. MEHMET TABAKOĞLU İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. BEDRİ GENCER YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. AHMET TAŞGIN NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. AMİNA SİLJAK JESENKOVİC INSTITE FOR ORIENTAL STUDIES/SARAJEVO PROF. ARTHUR BUEHLER VICTORIA UNIVERSITY OF WELLINGTON/NEW ZELLAND PROF. DR. BATTAL DOGAN ISLAMITISCHE UNIVERSITEIT/ROTTERDAM/NETHERLANDS PROF. DR. BİLAL KEMİKLİ ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ PROF. BRUCE B LAWRENCE DUKE UNIVERSITY/USA PROF. CARL W. ERNST, THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINE AT CHAPEL HILL/USA PROF. CEMİL AYDİN, THE UNIVERSITY OF NORTH CAROLINE AT CHAPEL HILL/USA PROF. DR. CENGİZ GÜNDOĞDU ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. DOSAY KENJETAY AHMET YESEVİ ÜNİVERSİTESİ/KAZAKİSTAN PROF. DR. H. İBRAHİM ŞİMŞEK HİTİT ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. ISHAK RAZZAKOV KIRGIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ/BİŞKEK/KIRGIZİSTAN PROF. DR. İ. HAKKI ÜNAL ANKARA ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER ANKARA ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. İDRİS ŞENGÜL AHMET YESEVİ ÜNİVERSİTESİ/KAZAKİSTAN PROF. JAMES W. MORRİS BOSTON COLLEGE/USA PROF. DR. KADİR ÖZKÖSE BOZOK ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. MEHMET AKKUŞ ANKARA ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. MEHMET ÜNAL YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. MESUT OKUMUŞ ANKARA ÜNİVERSİTESİ PROF. MOHAMMED RUSTOM CARLETON UNIVERSITY/CANADA PROF. DR. MUSTAFA AŞKAR ANKARA ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. MÜFİT SELİM SARUHAN ANKARA ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. NECDET TOSUN MARMARA ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. NEDİM BAHÇEKAPILI ISLAMITISCHE UNIVERSITEIT/ROTTERDAM/NETHERLANDS PROF. DR. NUR SARALAYEV KIRGIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ/BİŞKEK/KIRGIZİSTAN PROF. DR. RİFAT OKUDAN SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. ŞAMİL DAĞCI ANKARA ÜNİVERSİTESİ PROF. DR. ZEKİRİJA SEJDİNİ, UNIVERSITAT INNSBRUCK/AVUSTURYA PROF. DR. ZÜLFİKAR GÜNGÖR ANKARA ÜNİVERSİTESİ DOÇ. DR. HİKMET YAMAN MARMARA ÜNİVERSİTESİ DOÇ. DR. İHSAN ÇAPÇIOĞLU ANKARA ÜNİVERSİTESİ DOÇ. DR. M. MAHMOUD KHARMA THE UNIVERSITY OF JORDAN/JORDAN PROF. DR. M. MUSTAFA ÇAKMAKLIOĞLU MANAS ÜNİVERSİTESİ/BİŞKEK/KIRGIZİSTAN DOÇ. DR. ZEKERİYA IŞIK HİTİT ÜNİVERSİTESİ YARD. DOÇ. DR. ADEM ÇATAK NEVŞEHİR HACI BEKTAŞ-I VELİ ÜNİVERSİTESİ YARD. DOÇ. DR. İBRAHİM BAZ ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ DR. ABDİRAŞİT BABATAEV MANAS ÜNİVERSİTESİ/BİŞKEK/KIRGIZİSTAN DR. BAKIT MURZARAİMOV MANAS ÜNİVERSİTESİ/BİŞKEK/KIRGIZİSTAN DR. HİMMET TAŞKÖMÜR HARVARD UNIVERSITY/USA DOÇ.DR. BÜLENT AKOT YILDIRIM BEYAZIT ÜNİVERSİTESİ YRD.DOÇ.DR. SEVİM ARSLAN ESKİŞEHİR OSMANGAZİ ÜNİVERSİTESİ YRD.DOÇ.DR. SELAMİ ERDOĞAN KÜTAHYA DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ YRD.DOÇ.DR. ALİ TENİK HARRAN ÜNİVERSİTESİ YRD.DOÇ.DR. HAMDİ KIZILER KARABÜK ÜNİVERSİTESİ YRD.DOÇ.DR. YÜKSEL GÖZTEPE SİVAS ÜNİVERSİTESİ YRD.DOÇ.DR. HÜSEYİN KURT HARRAN ÜNİVERSİTESİ İÇİNDEKİLER 13 EDİTÖRDEN 15 SEMPOZYUM AÇILIŞ KONUŞMASI ANKARA’NIN KALBİNDE YAŞAYAN BİR EREN HACI BAYRAM-I VELÎ YRD. DO.Ç. DR. MUSTAFA TATCI 21 BİR ZİRVE ÖYKÜSÜ: XIV-XV. ASIRLARDA ANADOLU’DA TASAVVUF VE TARİKATLARA HACI BAYRAM-I VELİ MERKEZLİ GENEL BİR BAKIŞ PROF. DR. İSA ÇELİK 61 HACI BAYRAM VELÎ (Ö. 833/1430)’NİN SÛFÎ KARAKTER YAPISI DOÇ. DR. İBRAHİM IŞITAN 81 HACI BAYRAMI VELİ’NİN TASAVVUFİ EĞİTİM ANLAYIŞI YRD. DOÇ. DR. MAHMUT DÜNDAR 93 HACI BAYRÂM VELÎ LİTERATÜRÜ YRD. DOC. DR. ERDOĞAN KÖYCÜ 127 EBU’L-HASAN HARAKANÎ İLE HACI BAYRAM-I VELÎ ARASINDAKİ İLİŞKİ VE ANADOLU’NUN İSLAMLAŞMASINA KATKILARI YRD. DOÇ. DR. ALPARSLAN KARTAL 143 ANADOLU İRFAN GELENEĞİNDE BİR ARADA YAŞAMANIN TEMEL DEĞERLERİ: HACI BAYRAM-I VELİ ÖRNEĞİ DOÇ. DR. İHSAN ÇAPCIOĞLU 151 AHMED YESEVİ VE HACI BAYRAM-I VELİ’NIN ORTAK FELSEFESİ AYTAC ABBASOVA 159 HACI BAYRAM-I VELÎ’DE “MÜRİD” KAVRAMININ AMELÎ EĞİTİM AÇISINDAN DEĞERİ PROF. DR. ETHEM CEBECIOĞLU 173 HACI BAYRAM VELÎ’NİN ÇADIR MENKIBESİ VE TASAVVUFTA MÜRİDİN İMTİHAN EDİLMESİ MESELESİ PROF. DR. NECDET TOSUN 181 HACI BAYRAM-I VELİ’NİN DÜŞÜNCESİNDE İNSAN-I KÂMİL YRD. DOÇ. DR. HALIM GÜL 197 HACI BAYRAM VELİ’NİN ŞİİRLERİNDE MÂ’RİFET-İ NEFS FELSEFESİ’NDEN VUSLAT’A SEYİR YRD. DOÇ. DR. MUSA KAVAL 211 HACI BAYRAM VELÎ’DE MARİFETULLAH DÜŞÜNCESİ YRD. DOÇ. DR. HAMDİ KIZILER 223 HACI BAYRAM VELİ’NİN ALLAH TASAVVURU VE İNSANA BAKIŞI YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN DOĞAN 267 HACI BAYRAM-I VELÎ’DE DÜNYA ALGISI YRD. DOÇ. DR. ÖNCEL DEMİRDAŞ 279 HACI BAYRAM-I VELÎ’DE ZİKİR ARŞ. GÖR. HARUN ALKAN 289 HACI BAYRAM-I VELÎ’NİN NASİHATLERİNİN KUR’ÂNÎ TEMELLERİ YRD. DOÇ. DR. SÜLEYMAN NAROL 305 HACI BAYRAM VELİ’NİN ŞİİR VE MENKIBELERİNDE DEĞER EĞİTİMİ YRD. DOÇ. DR. MUHAMMED ALI YAZIBAŞI - ARAŞ. GÖR. VAHDEDDİN ŞİMŞEK 317 BİR BİZANS İMPARATORU İLE HACI BAYRAM-I VELİ’NİN MÜNASEBETLERİ ÜZERİNE ÖĞR. GÖR. TUNAY KARAKÖK - YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN DEMİR 331 OSMANLIYA KARŞI HACI BAYRAM VELİ VE SOMUNCU BABA’NIN TUTUMU YRD. DOÇ. DR. RAMAZAN ATA 337 FÂRÂBÎ VE HACI BAYRAM VELÎ’DE ŞEHİR METAFORU PROF. DR. CEVDET KILIÇ 345 OSMANLI DEVLET TEŞKİLATINDA GÖREV YAPMIŞ BAYRAMİYYE MENSUPLARI YRD. DOÇ .DR. MUSTAFA SALİM GÜVEN 379 HACI BAYRAM VELİ VE BAYRAMİLİĞİN OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA SİYASET VE DEVLET YÖNETİMİNE ETKİSİ EMRE ÇALIŞKAN 393 DEVLET-DERGÂH İLİŞKİLERİ: HACI BAYRAM VELİ DERGÂHI- AKKOYUNLU DEVLETİ İLİŞKİLERİ ÖRNEĞİ PROF. DR. SEYFETTİN ERŞAHİN 415 HACI BAYRAM-I VELİ DÖNEMİ MÜZİKAL HAREKETLİLİKTE PADİŞAH/DEVLET ETKİSİ YRD. DOÇ.DR. ARİF DEMİR 439 TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E HACI BAYRÂM-I VELÎ DERGÂHI VAKFI’NDA YAPILAN GÖREV (CİHET) TEVCİHLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ CAFER DURMUŞ 471 BAYRAMÎ - MELÂMÎLİĞİN BALKANLARDA TESİRLERİ UZM. AHMET AKBULUT 489 ERDEBİL TEKKESİNİN RUM’DAKİ TEMSİLCİLERİNDEN HACI BAYRAM VELİ VE ERDEBİL TEKKESİNDE AYRIŞMA PROF. DR. AHMET TAŞĞIN - DOÇ. DR. SULTAN MURAT ABZHALOV SALTANAT ASSANOVA 501 HACI BAYRAM VƏLININI ŞEIRLƏRINDƏ HAQQA DOĞRU SEYRI- SÜLUKUNUN ILAHI-ESTETIK HARMONIYASI DOÇ. DR. HURRAMAN QUMMATOVA 511 ŞEYHLİKTEN ŞAHLIĞA SAFEVÎLİK VE 15. YÜZYIL OSMANLI SİYASETİNDE TARİKATLAR PROF. DR. AHMET CAHİD HAKSEVER 525 HACI BAYRAM VELÎ VE BAYRAMİYYE EKOLÜNÜN ANADOLU’YA ETKİSİ DOÇ. DR. VECİHİ SÖNMEZ 541 HACI BAYRAM-I VELÎ’NİN ŞİİR VE MEKTUPLARINDA DİL VE EDEBİYAT YRD. DOÇ. DR. NESİM SÖNMEZ 553 HACI BAYRAM-I VELÎ’YE AİT “İLAHİ ZİKİR” ADLI ŞİİRİN YAPISAL YÖNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ YRD. DOÇ. DR. SITKI NAZİK 575 DİL MÛSIKÎSİ AÇISINDAN HACI BAYRAM-I VELÎ VE YUNUS EMRE’NİN ŞİİRLERİ ARASINDA KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME PROF. DR. ALİ EROL 589 ŞEYHÜLİSLÂM SEYYİD FEYZULLAH EFENDİ’NİN HACI BAYRAM-I VELÎ’NİN BİR NUTKUNA YAZDIĞI ŞERH RİSALESİ PROF. DR. MUHITTIN ELIAÇIK 595 HACI BAYRAM-I VELİ CAMİSİ MİNBER VE MİHRAP SÜSLEMELERİ DUYGU İLKHAN SÖYLEMEZ EDİTÖRDEN Toplumları ayakta tutan yapıtaşlarından biri de kültürdür. Kül- tür köprüleri ise bir milletin yetiştirdiği şahsiyetlerdir. Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri yaşadığı dönemde ve daha sonra toplumda tesirler bırakmış bir mutasavvıf, müderris ve ahi teşkilatına mensub bir şah- siyettir. Ahilik Türk kültürünün özünden en mühim sivil toplum ör- gütlerinden biridir. Hacı Bayram-ı Veli Hazretleri Ahiliğin kuvvetli olduğu Ankara’da doğmuş büyümüş, medresede müderris olmuş; So- muncu Baba’dan aldığı ışığı dünyanın pek çok coğrafyasına yaymaya muvaffak olmuş, hayatı boyunca “el emeği ile geçinme” prensibini hayat düsturu haline getirmiş önemli bir şahsiyettir. Türklerin Anadoluyu yurt edinmelerinde dervişlerin önemli rolü