Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwo Wichrowo Obręb Wichrowo PROGRAM OCHRONY PRZYRODY (ELABORAT) sporządzony na okres od 1 stycznia 2019 roku do 31 grudnia 2028 roku na podstawie stanu lasu na dzień 1 stycznia 2019 roku Sporządził Sprawdził Dyrektor Oddziału Wykonawca: Olsztyn 2019 2 Spis treści 1. WSTĘP ................................................................................................................................ 8 1.1. Cel i zakres ...................................................................................................................... 9 1.2. Materiały źródłowe ....................................................................................................... 10 1.3. Wykonawcy ................................................................................................................... 11 2. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA NADLEŚNICTWA .............................................................. 12 2.1. Położenie i struktura użytkowania ziemi ...................................................................... 12 2.2. Regionalizacja ............................................................................................................... 15 2.3. Dominujące funkcje lasów ............................................................................................ 16 2.4. Zarys historii gospodarki leśnej .................................................................................... 20 3. WALORY PRZYRODNICZO – LEŚNE ................................................................................... 27 3.1. Geomorfologia i gleby ................................................................................................... 27 3.2. Klimat ............................................................................................................................ 29 3.3. Wody ............................................................................................................................. 30 3.4. Bagna i torfowiska ........................................................................................................ 32 3.5. Roślinność ..................................................................................................................... 36 3.5.1. Porosty ....................................................................................................................... 38 3.5.2. Mchy i wątrobowce ................................................................................................... 39 3.5.3. Rośliny naczyniowe .................................................................................................... 40 3.5.4. Zbiorowiska roślinne .................................................................................................. 43 3.5.5. Siedliska przyrodnicze ................................................................................................ 43 3.5.6. Siedliskowe typy lasu ................................................................................................. 44 3.5.7. Drzewostany .............................................................................................................. 45 3.6. Fauna ............................................................................................................................. 49 3.6.1. Bezkręgowce .............................................................................................................. 49 3.6.2. Ryby............................................................................................................................ 52 3.6.3. Płazy i gady ................................................................................................................. 52 3.6.4. Ptaki ........................................................................................................................... 57 3.6.5. Ssaki ........................................................................................................................... 70 4. SZCZEGÓLNE FORMY OCHRONY PRZYRODY .................................................................... 76 4.1. Obszary chronionego krajobrazu .................................................................................. 76 4.1.1. „Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Dolnej Łyny”.............................................. 78 4.1.2. „Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Środkowej Łyny” ....................................... 79 3 4.1.3. „Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Symsarny” ................................................. 80 4.1.4. „Obszar Chronionego Krajobrazu Równiny Orneckiej” ............................................. 81 4.2. Obszary NATURA 2000 .................................................................................................. 82 4.2.1. Kaszuny PLH280040 ................................................................................................... 83 4.2.2. Swajnie PLH280046 .................................................................................................... 85 4.2.3. Plan działań ochronnych Obszarów Natura 2000 ...................................................... 88 4.3. Pomniki przyrody ......................................................................................................... 93 4.4. Użytki ekologiczne ......................................................................................................... 96 4.4.1. Użytek ekologiczny „Potar” ........................................................................................ 97 4.5. Systemy certyfikacji dobrej gospodarki leśnej .............................................................. 99 4.5.1. Lasy o szczególnych walorach przyrodniczych – HCVF .............................................. 99 5. ZAGROŻENIA .................................................................................................................. 101 5.1. Zagrożenia spowodowane przez szkodliwe czynniki biotyczne .................................. 102 5.1.1. Szkody powodowane przez owady .......................................................................... 102 5.1.2. Szkody powodowane przez patogeniczne grzyby.................................................... 103 5.1.3. Szkodniki upraw i szkółek leśnych ........................................................................... 104 5.1.4. Szkody powodowane przez zwierzęta ..................................................................... 105 5.1.5. Szkodniki wtórne ...................................................................................................... 106 5.2. Zagrożenia abiotyczne, historia zagrożeń ................................................................... 107 5.3. Zagrożenia wywołane szkodliwym wpływem czynników antropogenicznych ........... 108 5.3.1. Zanieczyszczenia ...................................................................................................... 108 5.3.2. Zagrożenia wywołane zmianami stosunków wodnych ............................................ 111 5.3.3. Formy degeneracji ................................................................................................... 112 5.3.4. Bezpośrednie negatywne oddziaływanie człowieka na las ..................................... 114 6. PLAN DZIAŁAŃ Z ZAKRESU OCHRONY PRZYRODY ......................................................... 116 6.1. Kształtowanie stosunków wodnych ............................................................................ 116 6.2. Kształtowanie stref ekotonowych ............................................................................... 118 6.3. Ochrona różnorodności biologicznej oraz techniczne i gospodarcze działania proekologiczne ................................................................................................................... 119 7. TURYSTYKA, EDUKACJA I PROMOCJA ............................................................................ 123 7.1. Miejsca edukacyjne ..................................................................................................... 123 7.1.1. Izba edukacji przyrodniczo – leśnej.......................................................................... 123 7.1.2. Ścieżka przyrodniczo – edukacyjna „Jodły” ............................................................. 123 4 7.1.3. Ścieżka przyrodniczo – edukacyjna „Szkółka” ......................................................... 125 7.2. Szlaki turystyczne ........................................................................................................ 126 7.3. Miejsca postoju i wypoczynku .................................................................................... 127 7.4. Promocja ..................................................................................................................... 127 8. OCHRONA WARTOŚCI KULTUROWYCH ......................................................................... 129 8.1. Atrakcje regionu ......................................................................................................... 129 8.2. Zabytki archeologiczne ............................................................................................... 131 9. WYBRANE ZAGADNIENIA Z HODOWLI I UŻYTKOWANIA I LASU .................................... 132 10. LITERATURA ................................................................................................................. 138 11. PROGRAM EDUKACJI SPOŁECZEŃSTWA W NADLEŚNICTWIE WICHROWO ................. 141 12. KRONIKA ......................................................................................................................