Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego Historia i Teraźniejszość P r ■ % Tom III Wspomienia i Refleksje wybór i opracowanie Leszek Kuźnicki Warszawa 2008 Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego Historia i Teraźniejszość TOM III Wspomnienia i Refleksje http://rcin.org.pl http://rcin.org.pl Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego Historia i Teraźniejszość Tom III Wspomnienia i Refleksje wybór i opracowanie: Le s z e k K u źn i c k i WARSZAWA 2008 http://rcin.org.pl KOMITET REDAKCYJNY: Leszek Kuźnicki, Jerzy Sikora Redakcja techniczna: Dorota Kozłowska Korekta: Szymon Kochański Skład komputerowy: Marcin Kochański Tom finansowany dzięki wsparciu firm: KAWA.SKA Sp. z o.o; Leica Micro­ systems; Becton Dickinson Poland Sp. z o.o., Olympus Polska sp. z o.o.; Inlah BTH Biuro Techniczno-Handlowe © Copyright by Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego, 2008 ISBN: 978-83-927972-0-3 (dla całości) 978-83-927972-1-0 (dla tomu III) Nakład 500 egz. Druk: Warszawska Drukarnia Naukowa PAN, Zakład Budżetowy, ul. Śniadeckich 8, 00-656 Warszawa, tel. (22) 628 76 14 e-mail: dystrybucja @wdnpan.pl; www.publikacje-naukowe.pl http://rcin.org.pl SPIS TREŚCI Leszek Kuźnicki Wprowadzenie........................................................................................... 9 Lech Wojtczak Marceli Nencki - człowiek i uczony w setną rocznicę śmierci ........... 13 Szymon Dzierzgowski Ś.p. Nadzieja Zyber-Szumowa................................................................ 37 Włodzimierz Niemierko Prof. dr Kazimierz Białaszewicz.............................................................. 41 Jerzy A. Chmurzyński Romuald [Kazimierz] Minkiewicz .......................................................... 47 Michał Szulkin Romuald Minkiewicz uczony i wolnomyśliciel...................................... 57 Marian Gieysztor Alfred Lityński........................................................................................... 67 Romuald Klekowski, Zofia Fiszer Profesor Mieczysław Bogucki 1884-1965 ............................................ 75 Renata Głowacka Professor Dr Mieczysław Bogucki.......................................................... 79 Leszek Kuźnicki In memory of Jan Dembowski ................................................................ 87 Leszek Kuźnicki Jan Dembowski - migawki z życia?......................................................... 101 Jerzy Konorski Autobiografia............................................................................................... 109 Kazimierz Zieliński Jerzy Konorski 1903-1973 ........................................................................ 149 http://rcin.org.pl Elżbieta Fonberg Professor Jerzy Konorski ........................................................................... 159 Włodzimierz M. Kozak Jerzy Konorski.............................................................................................169 Bogusław Żernicki Professor Jerzy Konorski - my teacher. This short recollection is only a fragmentary aspect of Professor Konorski as a person, such as it appears from the standpoint of our mutual scientific relations........................................................................................................ 177 Sesja naukowa poświęcona uczczeniu pamięci Jana Dembowskiego (1889-1963) i Jerzego Konorskiego (1903-1973) . 187 Jacek Kuźnicki Polska szkoła biochemii mięśni i jej twórca profesor Witold Drabikowski....................................................................................277 Maria Jolanta Rędowicz, Sławomir Pikuła Prof. Witold Drabikowski and Prof. Gabriela Sarzała-Drabikowska . 295 Lech Wojtczak Włodzimierz Niemierko (1897-1985)..................................................... 299 Chin Long Chiang Jerzy Neyman 1894-1981 ....................................................................... 305 Liliana Lubińska. Sesja naukowa poświęcona pamięci Liliany Lubińskiej - wybitnego polskiego neurobiologa........................311 Stella Niemierko Sylwetka Liliany Lubińskiej .................................................................... 313 Stella Niemierko In memory of Liliana Lubińska (1904-1990) ........................................ 323 Jrina Zelena In memoriam of Liliana Lubińska..............................................................327 Leszek Kuźnicki Stanisław Dryl (1922-1995)..................................................................... 335 Bogusław Żernicki Uczony w Polsce: Autobiografia fizjologa mózgu .................................339 Jolanta Zagrodzka i Andrzej Wróbel Bogusław Żernicki (1931-2002).............................................................. 349 Andrzej Wróbel, Jolanta Zagrodzka Professor Bogusław Żernicki (1931-2002)............................................. 353 http://rcin.org.pl Tomasz Werka, Grażyna Walasek, Małgorzata Węsierska, Ewa Jakubowska-Dogru Kazimierz Jan Zieliński (1929-2004)..................................................... 357 Leszek Kuźnicki Kazimierz Zieliński - słowa pożegnania...................................................361 Uczniowie i przyjaciele......................................................................................363 Stella Niemierko My sixty years in physiology and biochemisty....................................... 375 Leszek Kuźnicki Setne urodziny profesor Stelli N iem ierko................................................ 391 Barbara Oderfeld-Nowak, Jolanta Skangiel-Kramska Stella Niemierko (1906-2006) ................................................................ 401 Włodzimierz M. Kozak Wspomnienie ............................................................................................. 409 Jacek Kuźnicki Nauczycielom pisania................................................................................. 419 Bella Harutiunian-Kozak Materiały na 90-lecie ................................................................................. 425 Jolanta Barańska Wspomnienia związane z Instytutem Nenckiego, lata 1958-1968 . 429 Gerta Vrbova My very personal relationship with the Nencki Institute........................437 Teresa Górska Zakład Neurofizjologii IBD pół wieku temu. Wspomnienie .................455 Julita Czarkowska-Bauch Wspomnienie ............................................................................................. 469 Janina Dobrzańska, Jan Wojciech Dobrzański Wspomnienia...............................................................................................471 Wanda Szczepańska Początki Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach .................................477 Leszek Kuźnicki Autobiografia. W kręgu nauki ..................................................................489 Maria Brutkowska Mój Instytut................................................................................................. 551 http://rcin.org.pl http://rcin.org.pl Leszek Kuźnicki WPROWADZENIE nstytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego, jako pozauniwersytecka Iplacówka badawcza, był zawsze strukturą o nielicznej kadrze naukowej. Dla każdego zawodowego historyka, jego 90-letnie istnienie, z uwagi na krótką per­ spektywę czasu, zasługuje jedynie na ujęcie kronikarskie. Stanowisku temu trudno odmówić pewnych racji. Niedawno (2006) zmarła profesor Stella Nie- mierko znała z autopsji całą jego historię. Powstanie Instytutu Nenckiego tuż po 123 latach niewoli stanowiło wpraw­ dzie drobny, ale znamienny przejaw aktywności środowiska naukowego odro­ dzonej Polski. Jego późniejsze losy są w miniaturze ilustracją naszej narodowej historii w XX wieku. Przy ogromnych stratach ludzkich i całkowitym material­ nym zniszczeniu, Instytut odrodził się i rozwinął w placówkę naukową przekra­ czającą wyobrażenia jego założycieli. Powstanie Instytutu w Warszawie w latach 1918-1920, następnie odbudowa w Łodzi po zagładzie wojennej i powrót do Warszawy, był możliwy dzięki ini­ cjatywie, energii i determinacji ludzi wielkiego formatu, którzy swoje życie związali z Instytutem, poświęcając mu swoją wiedzę, mądrość i pracę. To Ich zasługą była wysoka pozycja Instytutu im. Nenckiego w kraju, i światowe uzna­ nie dla szeregu dokonań jego pracowników naukowych. W jego murach, każdy kto uprawiał dobrą naukę znalazł wsparcie kierownictwa i przychylność środo­ wiska. Właśnie dzięki temu rozwinęli swój talent dwaj uczeni światowej sławy - współtwórca statystyki matematycznej Jerzy Spława-Neyman i neurofizjolog Jerzy Konorski. Postacią wielkiego formatu był również Jan Dembowski. Spod http://rcin.org.pl 10 Wprowadzenie jego pióra w latach 1924-1934 wyszły książki, które na dziesięciolecia stały się powszechnie dostępnym i wysoce cenionym źródłem wiedzy biologicznej w Pol­ sce. W Instytucie Nenckiego powstały nowe, nieuprawiane dotychczas w kraju kierunki badawcze. Alfred Lityński nie tylko od podstaw zbudował Stację Hydrobiologiczną na Wigrach, lecz także stworzył podstawy limnologii. W odrodzonym po drugiej wojnie światowej Instytucie Nenckiego wy­ odrębniły się cztery szkoły: neurofizjologii Jerzego Konorskiego, biochemii mi- tochondriów Lecha Wojtczaka, biochemii białek mięśniowych Witolda Drabi- kowskiego i biologii pierwotniaków Jana Dembowskiego. Obaj biochemicy byli uczniami Włodzimierza Niemierki. Aby nie zatarła się pamięć o wymienionych tu uczonych, jak i innych oso­ bach związanych z Instytutem, których wkład w rozwój nauki, kształcenia i upo­ wszechnienie wiedzy był znaczący i trwały, powstał Tom III poświęcony lu­ dziom